اعتیاد در سینمای ایران از «تاراج» تا «مرهم»

فیلم های «تاراج», «دبیرستان», «تیغ و ابریشم», «خون بازی», «سنتوری», «مرهم» و «قصه پریا» از جمله آثار برجسته سینمای ایران هستند که به موضوع اعتیاد به موادمخدر و مشکلات و مسائل پیرامون آن پرداخته اند در آستانه روز جهانی مبارزه با موادمخدر, به مرور آثار سینمای ایران بعد از انقلاب اسلامی , در این حوزه می پردازیم تا هم سینماگران و هم دوستداران سینما متوجه بشوند که سینما به عنوان یک رسانه اثرگذار چقدر در این راستا به وظیفه خود عمل کرده است

فیلم‌های «تاراج»، «دبیرستان»، «تیغ و ابریشم»،‌ «خون بازی»، «سنتوری»، «مرهم» و «قصه پریا» از جمله آثار برجسته سینمای ایران هستند که به موضوع اعتیاد به موادمخدر و مشکلات و مسائل پیرامون آن پرداخته‌اند. در آستانه روز جهانی مبارزه با موادمخدر، به مرور آثار سینمای ایران (بعد از انقلاب اسلامی)، در این حوزه می‌پردازیم تا هم سینماگران و هم دوستداران سینما متوجه بشوند که سینما یعنوان یک رسانه اثرگذار چقدر در این راستا به وظیفه خود عما کرده است.

فیلم «از فریاد تا ترور»‌ به کارگردانی «منصور تهرانی» در سال۵۹ از اولین فیلم‌های بعد از انقلاب است که یکی از شخصیت‌های اصلی آن در قالب فردی معتاد ظاهر می‌شود. این فیلم داستان سه یار دبستانی به نام‌های حسین، داوود و رضا است که پس از ۱۵سال یکدیگر را می‌جویند که حسین به لحاظ اعتیاد از دست رفته و در نهایت در جوی بدون آب خیابان می‌میرد.

فیلم «زخمه» به کارگردانی «خسرو ملکان» در سال۶۲ دیگر فیلم این حوزه است که داستان آن هم درباره فردی به نام حسن سنتوری است که در چنگ اعتیاد،‌ همسر و فرزندش را نیز مبتلا می‌سازد. او بعد از انقلاب دیگر امکان بهره‌گیری از ارکستر روحوضی را که در اختیار داشت را ندارد و چون باید هزینه اعتیادش را تامین کند دست به کار قاچاق می‌زند و حتی فرزند محصلش را وارد این کار می‌کند. در نهایت حسن بر اساس درگیری به قتل‌ می‌رسد.

«تاراج» به کارگردانی «ایرج قادری» که در سال۶۴ ساخته شد، یکی از پرمخاطب‌ترین و موفق‌ترین فیلم‌های مرتبط با مواد مخدر است. این فیلم درباره شخصیتی به نام زینال با بازی «جمشید هاشم‌پور» است که بعنوان یکی از قاچاقچیان مواد مخدر پس از دستگیری با پلیس برای گرفتار کردن قاچاقچیان تریاک همکاری می‌کند و احمد افسر پلیس اداره مبارزه با موادمخدر خشنود از موقعیت پیش آمده،‌ نهایت بهره‌برداری را در ریشه کن کردن قاچاقچیان می‌کند. اما خبرنگاری در جستجوهایش به حقیقتی تلخ می‌رسد، و آن اینکه نه تنها اعتیاد ریشه کن نشده بلکه در سطح گسترده‌تری تریاک جایش را به هروئین داده است. در نهایت زینال در حالیکه با مسئولین مملکتی برای گرفتن امتیاز توزیع مواد مخدر در کشور همکاری می‌کند متوجه می‌شود پسرش نیز معتاد شده و به عمق فاجعه پی می‌برد و برای جبران اشتباهاتش با کمک احمد به سراغ مقامات مسئول در ارتباط با مواد مخدر می‌رود. «ایرج قادری» سال‌ها بعد در فیلم «آکواریوم» نیز یکی از شخصیت‌های اصلی فیلمش را با بازی امین حیاتی در دام اعتیاد گرفتار کرد و به گونه‌ای دیگر به اثرات مخرب این ماده خانمان سوز پرداخت.

فیلم «دبیرستان» به کارگردانی «اکبر صادقی» در سال۶۵ درباره علی ناصری با بازی «بیژن امکانیان» است که به دنبال ترک اعتیاد پس از سه سال به زادگاهش برمی‌گردد و به لحاظ سوابق پدرش مجددا در دبیرستان بعنوان دبیر زیست‌شناسی مشغول بکار می‌شود. در کلاس طی برخورد با محصلی بنام مسعود حسن‌پور از جیب او بسته هروئین بیرون می‌آورد، مسعود می‌گریزد اما بسته هروئین نزد ناصر می‌ماند و او را وسوسه می‌کند. اما ناصر موفق می‌شود خود را از وسوسه و خطر اعتیاد برهاند و پس از آن در پی مسعود سرانجام موفق می‌شود او را از دام قاچاقچیان و اعتیاد نجات دهد. به نوشته ایسنا؛ «مسعود کیمیایی» هم که فیلم موفق «گوزن‌ها» را در قبل از انقلاب با موضوع موادمخدر ساخت، در فیلم «تیغ و ابریشم» هم به سراغ این موضوع می‌رود. در خلاصه داستان این فیلم آمده: در جلسه‌ای در بانکوک تصمیم گرفته می‌شود که بیست تن هرویین خالص برای توزیع در دانشگاه، مدارس، کارخانه ها و جبهه های جنگ به ایران حمل شود. زن و مرد جوانی پس از دستگیری در بازجویی ارتباط خود را با شبکه بین‌المللی قاچاق و پخش مواد مخدر فاش می‌کنند. زن با بازی «فریماه فرجامی» در زندان خودکشی می‌کند و مرد با بازی «محمد صالح اعلاء» اطلاعات خود را درباره ارتباط پدرش با شبکه قاچاق در اختیار بازجو می‌گذارد. در نهایت شاهد انفجار تریلی حامل مواد مخدر و از بین رفتن آنها هستیم.

فیلم «با دو شقایق» ساخته «سیدضیاالدین دری» دیگر فیلمی است که شخصیت اصلی‌اش را در قالب فردی معتاد نشان می‌دهد. این فیلم درباره امین پرتوی فیلمساز و بازیگر سرشناس با بازی «ابولفضل پورعرب» است که بر اثر اعتیاد و گذراندن محکومیت در زندان کارش را در صدا و سیما از دست داده و در هشتمین سال بیکاری تصمیم به خودسوزی می‌گیرد اما با توصیه و تلاش «عزت‌اله انتظامی» قرار می‌شود تا او بار دیگر فیلمی را کارگردانی کند. رامین تصمیم می‌گیرد فیلمی را درباره اعتیاد و حکایت خودش بسازد اما دوباره به دام اعتیاد افتاده و در نهایت با ابتلا به بیماری ایدز در تنهایی می‌میرد.

«پوران درخشنده» هم در فیلم «شمعی در باد» به این مقوله پرداخته است. «بهرام رادان» در این فیلم در قالب کارکتری بنام فرزین دانشجوی اخراجی گرفتار اعتیاد مواد مخدر شده که این تا قرص‌های توهم زا پیش می‌رود و در نهایت پس از آسیب‌های فراوانی که می‌بیند به خود آمده و به زندگی‌اش باز می‌گردد. «بهرام رادان» بعدها در «ساقی» نقشی مرتبط با مواد مخدر داشت و نیز در فیلم «سنتوری» به کارگردانی «داریوش مهرجویی» نیز بار دیگر بازی در قالب شخصیت معتاد را تجربه کرد. این فیلم داستان علی است که در اوج موفقیت به دام اعتیاد گرفتار شده و سپس بدبیاری‌هایش آغاز می‌شود. در نهایت همسرش او را رها می‌کند و او آواره شده و به کارتن خواب‌ها می‌پیوندد، اما سرانجام خانواده به یاریش شتافته و او را به آسایشگاه ترک اعتیاد برده و از این پس علی بدون دغدغه باردیگر سنتور می‌نوازد.

«خون بازی» به کارگردانی «رخشان بنی‌اعتماد» و «محسن عبدالوهاب» داستان سارا با بازی باران کوثری است که معتاد به مواد مخدر بوده و کوشش خانواده برای خارج کردن او از این موقعیت موثر نمی‌شود. بعد از اینکه خبر می‌رسد آرش نامزد سارا که مشغول تحصیل در تورنتو کانادا است برای برگزاری مراسم ازدواج تا یک ماه دیگر به تهران می‌آید سارا تصمیم می‌گیرد اعتیادش را ترک کند که مادرش او را در اجرای این تصمیم سخت یاری می‌کند.

و «علیرضا داوودنژاد» هم در آخرین ساخته سینمایی‌اش، فیلم «مرهم» که چندی پیش اکران شد به موضوع اعتیاد پرداخت. در این فیلم دختر جوانی با بازی «طناز طباطبایی» در دام اعتیاد گرفتار است و با فرار از خانه اتفاقاتی برایش بوجود می‌آید، اما مادربزرگش همچون سایه به دنبالش است.

«قصه پریا» ساخته «فریدون جیرانی» که این روزها در حال اکران است نیز موضوعش برپایه اعتیاد به مواد مخدر بنا شده و در این فیلم با بازی «مصطفی زمانی» و «مهناز افشار» شاهد اعتیاد این دو و تبعات و مشکلات زیادی که به همراه دارد، هستیم. به طور کلی فیلم‌هایی هم در دهه ۶۰و۷۰ در سینمای ایران ساخته شد که موضوع آنها بر اساس قاچاق مواد مخدر شکل گرفت که در اکثر آنها «جمشید هاشم‌پور» ایفاگر نقش اصلی بود که از میان آنها می‌توان به «چشم عقاب» و «نیش» اشاره کرد. آثاری نیز در سینمای ایران ساخته شد که فیلمساز یکی از شخصیت‌های فرعی را در قالب فردی معتاد نشان داده است. «محمد حاتمی» در «آژانس شیشه‌ای»، «لعیا زنگنه» در «رئیس»، «ارژنگ امیرفضلی» در «اخراجی‌های۱و۲ »، «حامد بهداد» در «جرم» و «مهران احمدی» در «سیزده۵۹» از جمله افرادی هستند که این نقش‌ها را بازی کردند.