<شعر> و تراکتورهای <فتوشاپ>

اینکه بعضی از افراد، شعر را با دستمال کاغذی اشتباه می‌گیرند، مشکل جدیدی نیست و تا جایی که همه‌ ما به یاد داریم، همیشه عده‌‌ای بوده‌اند که با شعر به همین‌گونه رفتار کرده‌اند …

اینکه بعضی از افراد، شعر را با دستمال کاغذی اشتباه می‌گیرند، مشکل جدیدی نیست و تا جایی که همه‌ ما به یاد داریم، همیشه عده‌‌ای بوده‌اند که با شعر به همین‌گونه رفتار کرده‌اند و چنانکه شاعری در جایی از کارهای قبلی خود ارائه کرده یا خوانده باشد، اعتراض آنها بلند شده است که این شعر را شنیده‌ایم، یا اگر خواسته باشند شعری از شاعری چاپ کنند، به دنبال کارهای چاپ‌نشده‌او بوده‌اند و اگر شاعر بگوید که شعری از کتاب‌های من بردارید و چاپ کنید اعتراض می‌کنند که خوانندگان نشریه‌ما آن شعرها را قبلا‌ خوانده‌اند! و به راستی آیا شعر را می‌توان با دستمال کاغذی اشتباه گرفت و فقط یک بار سراغ آن رفت؟

حالا‌ این مشکل به جای‌ خود! اما بشنوید که تازگی‌ها عده‌‌ای شعر را با جعبه‌دستمال کاغذی اشتباه گرفته‌اند، چنانکه به دنبال آنند که بدون توجه به ریزه‌کاری‌های شعر، صرفا شکل تازه‌‌ای به شعر خود بدهند. آری، همه‌ما به یاد داریم که کارخانه‌های دستمال کاغذی یا پودر شوینده یا بیسکویت، برای‌رقابت با رقیبان‌شان همیشه به دنبال تعویض شکل جعبه‌هایشان هستند و به طور پیوسته طرح روی جلد یا طرح روی جعبه را به شکلی دیگر ارائه می‌کنند و البته این <دیگر شدن> به معنای <برتر شدن> نیست، بلکه همان جلوه‌های جدید را برای خواهندگان به دنبال دارد و بس! و به همین قیاس باید گفت که عده‌‌ای از شاعران ـ حتی برخی از شاعران تثبیت شده‌ما که متاسفانه از دستاوردهای دهه‌هفتاد عقب مانده‌اند ـ گمان می‌کنند که دیگر شدن شکل شعرهایشان، به معنای برتر شدن آن است و از این نکته غافل مانده‌‌اند که در کار هنر، جدید بودن به مقتضیات بسیاری وابسته است و پیش‌زمینه‌های خاص خود را لا‌زم دارد و به همین راحتی و بنا به میل یک شبه‌دوستان، نمی‌توان شکل شعر را عوض کرد و انتظار <نو> شدن را از آن داشت. ‌

شعر پدیده‌‌ای وابسته به زبان است و حتی می‌توان اذعان کرد که شعر، مساوی با خود زبان یا کارکردهای زیبایی‌شناسانه‌زبان است. پس به یاد داشته باشیم که با رنگ کردن کلمه و به کارگیری جلوه‌های بصری فتوشاپ نمی‌توان شعر را <نو> کرد! دوستانی که از دستاوردهای دهه‌هفتاد کوتاه آمده‌اند و لذا در کارهای خود چنین رویکردهایی را لحاظ کرده‌اند و فریب تعریف و تمجید اطرافیان خود را خورده‌اند، بهتر است هرچه زودتر به تجربه‌های شعری خود برگردند و لحظه به لحظه خود را از شعر دور نکنند.

فراروی از دستاوردهای هفتاد، جلوه‌های بصری فتوشاپ نیست بلکه تجربه‌هایی ا‌ست که برخی از شاعران جوان‌تر به کار گرفته‌اند و خوشبختانه بسیار هم خوب و بجا از آن استفاده کرده‌اند که من در یادداشت‌های پیشین خود، از آن عزیزان یاد کرده‌ام و در این مجال نیازی به تکرار نام‌شان نیست. ‌ در پایان علا‌وه کنم که عده‌‌ای به نیما اعتراض کردند که فلا‌نی یا بهمانی قبل از تو، از کلماتی مثل تراکتور یا هواپیما استفاده کرده‌اند، پس آنان در نوگرایی بر تو مقدم‌اند. نیما گفت: آنها شعر را <تراکتوردار> یا <هواپیمادار> کرده‌اند اما <نو> نکرده‌اند! آری دوستان! به همین قیاس باید گفت که شاعران فتوشاپ، کلمات را به نقاشی تبدیل می‌کنند اما کلمات را به شعر تبدیل نمی‌کنند!

ابوالفضل پاشا