توموگرافی کامپیوتری

توموگرافی کامپیوتری CT از لغت یونانی Tomos به معنی مقطع گرفته شده است مطالعات هانسفیلد موجب ابداع تکنیکی گردید که انقلابی در علم پزشکی و رادیولوژی تشخیصی به وجود آورد

توموگرافی کامپیوتری (CT) از لغت یونانی Tomos به معنی مقطع گرفته شده است. مطالعات هانسفیلد موجب ابداع تکنیکی گردید که انقلابی در علم پزشکی و رادیولوژی تشخیصی به وجود آورد. وی در توصیفش درباره این سیستم آن را تکنیک مقطع نگاری محوری عرضی با استفاده از کامپیوتر نامید و اولین بار در مجله انگلیسی رادیولوژی منتشر کرد. از آن زمان اصطلاحات دیگری نیز از قبیل «توموگرافی به کمک کامیپوتر یا توموگرافی محوری با استفاده از کامپیوتر»، «توموگرافی کامپیوتری» و «توموگرافی بازسازی شده» در متون علمی دیده شده است که غیر متداول نیز نمی‌باشند. اصطلاح «توموگرافی کامپیوتری» توسط انجمن رادیولوژی آمریکای شمالی در نشریه رادیولوژی به ثبت رسید. (سیرام, ۱۳۸۸)

امروزه آزمون‌های سی تی به عنوان یکی از روش‌های متداول در تصویربرداری پزشکی مطرح می‌باشند. این آزمون‌ها اگر چه درصد کمی از کل آزمون‌های تصویربرداری پزشکی را به خود اختصاص می‌دهند ( کمتر از ۲۰ درصد) ولی دز حدود ۴۰ درصد آزمون‌های پزشکی را شامل می‌شود. برخلاف رادیولوژی بر پایه فیلم- صفحه که می¬توان کیفیت تصاویر برای دزهای بالا را به راحتی با کنتراست پایین و دانسیته بالا تشخیص داد؛ در تکنولوژی CT بیمار ممکن است دز بسیار زیادی را بدون تغییر برجسته در کیفیت تصویر که نشان دهنده¬ی دز بالا به بیمار برای رادیولوژیست یا تکنسین باشد را دریافت کند؛ هر چند که شرایط پرتو دهی مانند جریان و اختلاف پتانسیل بر روی کنسول CT قابل نمایش است. به طور مثال دز CT در کودکان می‌تواند از کمتر از ۰/۱ میلی سیورت تا بیش از ۳۰ میلی سیورت متغیر باشد. برای بهینه سازی دز بیمار می‌توان با تغییر در شرایط پرتو دهی شاملmAs, kVp& Pitch factor بدون تغییر در فاکتورهای کیفیت تصویر،به این هدف دست یافت. (Primak, McCollough, Bruesewitz, Zhang, & Fletcher, ۲۰۰۶)

اگرچه پرتوهای یونیزان ممکن است مضر باشند، اما در تصویربرداری تشخیصی کاربرد دارند. در این حالت مهم‌ترین نقش در انتخاب دز مناسب برای بیمار را رادیولوژیست‌ها بر عهده دارند. عموماً چندین سازمان پزشکی مانند ICRP در رعایت، اعمال و کنترل حفاظت در برابر تشعشع نقش دارند. فرضیه‌ها بر این پایه هستند که دز تشعشع می‌تواند با کاهش mAs و kVp کاهش یابد در حالی که نویز تصویر نیز افزایش پیدا می‌کند و بهینه سازی منحنی‌ها می‌تواند در خلق تصاویر بهتر کلینیکی کمک کند. (Reid, Gamberoni, Dong, & Davros, ۲۰۱۰)

به دلیل تغییرات شکل بدن، در هر شرایط خاص، دزهای پرتو باید به بهترین مقدار ممکن تنظیم شود. اخیراً تکنولوژی CT تغییرات اساسی داشته است. مولتی دتکتورها در سی تی اسکن افزایش یا کاهش دز تشعشع به بیمار را به طور سیستماتیک مورد کنترل قرار می‌دهد. این سیستم‌ها وابسته به نحوه استفاده از آن‌ها هستند. kVp ، mAs، Pitch و طول اسکن باید در کنترل دز بیمار مورد توجه قرار گیرد. بر طبق اصل ALARA ، ضروری است که قبل از هر چیز آزمون‌های CT تأیید شوند. با توجه به نقش رادیولوژیست برای پروتکل‌های CT، تعداد تکرار اسکن باید به حداقل برسد و اسکن باید فقط زمانی انجام شود که اطلاعات تشخیصی در تصاویر سی تی اسکن با کنتراست مناسب تنظیم شوند. استراتژی‌های مفید کاهش دز در CT مدام در حال به‌روز رسانی است که توسط کارهای تحقیقاتی و سازمان‌های مرتبط انجام می‌شود. (Goo, ۲۰۱۲)

داریوش خرمیان

۱. Computed Tomography

۲. International commission of radiation protection

۳. As low as reasonably achievable