رابطه ها دردنیای مجازی, بوی پنهان کاری می دهد

مدت هاست که کارشناسان درباره تاثیر فناوری پیشرفته و دنیای مجازی بر ابعاد مختلف سلامت روان سخن می گویند

مدت هاست که کارشناسان درباره تاثیر فناوری پیشرفته و دنیای مجازی بر ابعاد مختلف سلامت روان سخن می گویند. هر قدر انسان بیشتر مجذوب این فناوری و شبکه های اجتماعی گسترده شود، بیشتر به دوست یابی و فراگیری امکانات آن تمایل پیدا می کند و به آن وابسته می شود.

حتما کاربران جوان زیادی را در کافی نت ها دیده اید که ساعت ها به صفحه نمایشگر خود چشم می دوزند و سرگرم کار با آن هستند. آن چه جاذبه کار با رایانه را برای جوانان صد چندان می کند، آدم های ناآشنا، فضاهای غریب و امکان برقراری ارتباط با کسانی است که در دنیای واقعی دستیابی به آن ها ناممکن است. اگر پیدا کردن دوست و آشنا را یکی از اهداف حضور در فضای مجازی و کار در شبکه های اجتماعی تلقی نکنیم، بی گمان باید آن را یکی از پیامدهای آن به حساب آوریم. حالا دیگر داشتن صدها دوست در فضای مجازی برای بسیاری از کاربران به امری عادی تبدیل شده است.

اما آیا همه این دوست ها به معنای واقعی کلمه «دوست» هستند؟ شبکه های اجتماعی نظیر «فیس بوک» تلاش می کنند که کاربرانشان را هر چه بیشتر تشویق کنند تا اعضای جدید و دوستان بیشتری را وارد شبکه کنند و با ارسال ایمیل و دعوت نامه های مکرر فرد را مجبور به استفاده از امکانات این شبکه ها می کنند. نکته مهم در این ارتباط مجازی بود ن تمام اتفاقاتی است که در شبکه رخ می دهد. دکتر رضا مهدوی، روانپزشک با بیان این نکته به خراسان می گوید: درست است که در فضای مجازی دو انسان با هم ارتباط برقرار می کنند اما شما چیزی از شکل گیری یک رابطه در دنیای واقعی نمی بینید و آن چه هست رابطه مجازی است که در ذهن دو طرف شکل گرفته است. در واقع در دنیای مجازی رابطه چهره به چهره و معمولی وجود ندارد و شبکه های اجتماعی ایجاد رابطه و قطع رابطه را به اندازه ای آسان کرده اند که گویی هیچ کاری در دنیا ساده تر از این کار وجود ندارد. نکته این جاست که در دنیای واقعی و در برخورد چهره به چهره افراد در طول مدت زمانی ویژگی های مثبت یا منفی یکدیگر را تا اندازه ای در می یابند، در صورتی که در دنیای مجازی امکان شناخت وجوه منفی شخصیت مقابل وجود ندارد و افراد در تعامل مجازی با یکدیگر می توانند پنهان کاری کنند. سوالی که ممکن است در این جا پیش بیاید این است که تفاوت دوست و آشنا در فضای مجازی چیست.

به نوشته بی بی سی پروفسور «رابین دانبار» نویسنده کتاب «یک نفر به چند دوست نیاز دارد؟» می گوید: دوستان صمیمی، دوستان معمولی و آشنایان دور به علاوه اعضای خانواده معمولا حلقه دوستان افراد را تشکیل می دهند و اعضای هر یک از این گروه ها ممکن است در فضای مجازی با کاربر در ارتباط باشند. این افراد ممکن است تعدادشان به ۱۵۰ نفر برسد. اما «گلادینا مک ماهون» کارشناس روان شناسی فردی می گوید: در عصر فیس بوک آدم ها خیلی ساده در درک مفهوم دوستی سردرگم می شوند. بسیاری نمی دانند که یک «دوست» کسی است که یا در گذشته با او در ارتباط بوده اید و یا اکنون به طور منظم با او ارتباط دارید. یعنی با او در تماس هستید و در زندگی اش نقش دارید. به این ترتیب «آشنا» کسی است که او را دیده اید اما تمایل یا فرصت برقراری رابطه دوستانه با او را نداشته اید. امکان تبدیل شدن آشنایی به دوستی وجود دارد اما در اغلب موارد ماجرا به یک سلام و علیک ساده ختم می شود.البته ممکن است در دنیای مجازی رابطه معناداری برقرار شود که هدفمند و طولانی شود و به یک دوستی واقعی تبدیل شود. نکته این جاست که بسیاری از کاربران به هنگام باز کردن باب آشنایی با یک نفر تصور می کنند در نهایت با ۴ نفر در حال گفت وگو هستند، در حالی که ممکن است صدها نفر مخاطب آن ها باشند.

از سوی دیگر، ممکن است افرادی با تیپ های شخصیتی خاص بیشتر به پیوستن به شبکه های اجتماعی و دوست یابی گرایش داشته باشند. وی با اشاره به افرادی که « social phobia» یا «ترس از اجتماع» دارند، می گوید: این دسته از افراد از حضور و ابراز وجود در جمع می هراسند و در برقراری ارتباط اجتماعی مشکل دارند. طبیعی است که این ترس در زمان برقراری رابطه در فضای مجازی بسیار کمتر است. گاهی افرادی که اعتماد به نفس کافی ندارند، یا مهارت برقراری ارتباط را نیاموخته اند و کنجکاوی زیادی برای پی بردن به ماهیت ارتباط های مجازی دارند، به ارتباط در فضای مجازی گرایش بیشتری دارند. نکته ای که بسیاری از جوانان ما از آن غافل هستند این است که حتی در غرب و اروپا که به نوعی موسس و توسعه دهنده شبکه های اجتماعی هستند هم مشروعیت این قبیل ارتباطات زیر سوال است و این شیوه برقراری ارتباط چندان پسندیده نیست.با این وجود، این روان پزشک محدود و ممنوع کردن ورود به شبکه های اجتماعی را به منزله شروع یک ماجراجویی هیجان انگیز برای کاربران توصیف و تاکید می کند: ممنوعیت باعث جذابیت و کنجکاوی بیشتر کاربران می شود بنابراین اطلاع رسانی، آموزش و افزایش مهارت های برقراری ارتباط با دیگران تنها راه پیش گیری از آسیب های موجود در شبکه های اجتماعی است.با این همه، فضای مجازی مفهوم دوستی را تغییر داده است. اما هرگز قادر به سازگاری کامل با تنوع و گوناگونی روابط انسانی نیست. «جف جارویس» نویسنده وبلاگ «باز ماشین» می گوید: آدم ها هر یک هویتی منحصر به فرد دارند و نگه داشتن هویت های جداگانه برای ارتباط با گروه های مختلف اغلب ناممکن است. شخصیت کاری، تفریحی و خانوادگی ما در اساس یکی است اما هر یک از ما در محیط کار، محل تفریح و منزل یک بعد از شخصیت خود را رو می کنیم. ممکن است روز تعطیل در فروشگاه محل، وکیلتان رابا بچه به بغل با یک لباس معمولی ببینید در حالی که همیشه او را در لباس رسمی دیده اید.

اما پروفسور دانباردرباره حفظ دوستی های مجازی عقیده جالبی دارد. او می گوید: حفظ دوستی در شبکه های مجازی نیاز به صرف وقت و انرژی زیادی دارد اگر احساس نیاز به رابطه از بین برود، رابطه مجازی هم از بین می رود. این در حالی است که وقتی از دوستان صمیمی سخن به میان می آید، معمولا پیامک تلفنی حرف اول را می زند نه اینترنت. با این همه لازم است کاربران جوان یک نکته را درباره حفظ صمیمیت و حریم شخصی فراموش نکنند: این تصور که می توانید از این سایت ها به عنوان صندوقچه حفظ اسرار و افکار خصوصی تان استفاده کنید، بی معناست، اگر رازی دارید آن را در قلبتان نگه دارید.

نویسنده: عظیمی مروی