لبیک با تندرستی

چه کنیم که در ایام حج سالم باشیم

از نیمه‌های ماه ذی‌القعده که می‌گذرد کم‌کم کاروان‌های زائران خانه خدا راهی صحرای عربستان می‌شوند و نوای لبیک اللهم لبیک در گوش‌ها طنین می‌اندازد.

سفر حج، سفری است که روح انسان‌ها را صیقل می‌دهد و تعالی می‌بخشد. اما برای اینکه بتوان از لحظات و فرصت‌های معنوی این سفر استفاده کرد، باید جسمی سالم داشته باشیم. به خصوص در سفر حج تمتع که مدت آن طولانی‌تر و اعمال آن بیشتر، سخت‌تر و دقیق‌تر است. در این ایام عده بسیار زیادی از مسلمانان از سراسر دنیا عازم مکه و مدینه می‌شوند و همین جمعیت زیاد و متنوع، با آداب، روحیات، شرایط اجتماعی و تندرستی متفاوت باعث بروز برخی مشکلات می‌شود که گاه گریبانگیر زائران می‌شود و آنان را از انجام اعمال و لذت از معنویات این سفر که کمتر نصیب افراد می‌شود، باز می‌دارد. از جمله عوامل دیگری که ممکن است به سلامت جسم و روان برخی از زائران صدمه وارد کند، مدت طولانی سفر، حضور در سرزمین نا‌آشنا، دوری از خانواده برای مدت طولانی، انجام اعمال سخت و دقیق (به خصوص برای سالمندان)، گاه آلودگی هوا و محیط و البته شرایط آب و هوایی متفاوت با کشورمان است.

● خدمات سازمان حج و زیارت

سازمان حج و زیارت کشورمان برای این ایام تدابیر خاصی اندیشیده و با استقرار آمبولانس‌ها، بیمارستان‌ها، کلینیک‌های تخصصی و فوق‌تخصصی و حضور پزشکان (حتی پزشکان مسلط به زبان عربی برای بستری احتمالی بیماران در بیمارستان‌های عربستان)، در این مراکز به طور عام و در هر کاروان به طور خاص سعی در کاهش آسیب‌های سفر و رسیدگی به آسیب‌دیدگان دارد.

همه زائران در زمان ثبت‌نام (حدود ۶، ۵ ماه پیش از موسم حج)، توسط پزشک کاروان معاینه می‌شوند و برایشان پرونده پزشکی تشکیل می‌شود. این معاینات برای این انجام می‌شود که اول: افرادی که از نظر جسمی استطاعت و توانایی رفتن به سفر حج را ندارند، شناسایی شوند و از سفر آنها ممانعت شود. دوم: اینکه افرادی که آسیب‌پذیر هستند مشخص شوند. آسیب‌پذیرها شامل سالمندان و افرادی می‌شود که بیماری خاص یا مزمنی مثل دیابت، مشکلات قلبی، فشار خون و ... دارند. به این ترتیب برای همه زائران پرونده پزشکی تشکیل می‌شود که به صورت آنلاین در اختیار معاونت پزشکی سازمان حج و زیارت قرار می‌گیرد. دکتر «امین‌رضا طباطبایی»، معاون مرکز پزشکی سازمان حج و زیارت، به زائران توصیه می‌کند در این معاینات، تمام مشکلات جسمی و روحی خود را صادقانه به پزشک کاروان بگویند و از این که سفر حج برایشان ممنوع شود، نترسند. چون اگر شخصی، بیماری خود را مخفی کند و در طول سفر بیماری‌اش عود کند، رسیدگی به او سخت می‌شود.

پیش از عزیمت به سرزمین حجاز، زائران برای مقابله با بیماری‌های مننژیت (در همه فصول) و آنفلوانزا (در فصل سرما) واکسینه می‌شوند.

● شایع ترین مشکلات

تجربیات دکتر طباطبایی به ما می‌گوید عمده‌ترین مشکلاتی که برای زائران در این ایام پیش می‌آید شامل:

▪ مشکلات تنفسی و ریوی (مثل آسم و برونشیت):

که در اثر وجود جمعیت زیاد، گاه هوا و محیط آلوده و هوای گرم و خفه پیش می‌آید.

▪ بیماری‌های ناشی از ویروس‌ها و میکروب‌هایی که در کشور ما شایع نیستند و بدن ایرانیان برای مقابله با آنها آماده نیست.

▪ بیماری‌های قلبی و عروقی:

که در اثر ازدحام جمعیت، هوای گرم، سختی اعمال و ... ممکن است افراد با سابقه مشکلات قلبی و عروقی را دچار کند. حتی عده‌ای برای اولین بار گرفتار آن شوند.

▪ بیماری‌های کلیوی:

که معمولا به خاطر مصرف کم آب و کاهش آب بدن و حجم ادرار برخی زائران را درگیر می‌کند. البته در مواردی هم مشکل بیماران دیالیزی عود می‌کند که با هماهنگی‌هایی که معاونت پزشکی سازمان حج و زیارت با بیمارستان‌های عربستان انجام داده است، این بیماران می‌توانند از خدمات دیالیز بیمارستان‌های عربستان استفاده کنند.

▪ مشکلات اسکلتی و عضلانی:

که معمولا در هنگام رمی جمرات و مناسکی که با حضور عده زیادی از افراد انجام می‌شود، پیش می‌آید. حتی مواقعی دیده شده که سنگ یا ریگ به چشم افراد خورده و به آنها آسیب رسانده است.

▪ اختلالات روانی:

ممکن است بعضی از زائران که مشکلات عصبی و روحی خاصی دارند، به خاطر دقت در اعمال، طولانی شدن مدت سفر، دوری از خانواده، سختی سفر و حتی مسائل فیزیولوژیک دچار اختلالات روانی شوند.

▪ اختلال حواس:

که برای بسیاری از افراد سالمند پیش می‌آید و آنها را با مشکل مواجه می‌کند.

▪ گرمازدگی: که البته در چند سال اخیر به دلیل تقارن ایام حج تمتع با فصل پاییز و زمستان، کمتر مشاهده شده است.

● بهداشت در حج

مهندس «نعمت‌الله سیف»، کارشناس ارشد مهندسی بهداشت و مسوول بهداشت دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی، عقیده دارد که زائران، پیش از عزیمت به عربستان باید نسبت به سفر و موارد بهداشتی (بهداشت روانی، جسمی، فردی و جمعی) کاملا آگاهی یابد و پزشکان و مدیران کاروان مسوولیت اطلاع‌رسانی به آنها را برعهده دارند. او می‌گوید: «وقتی زائری در جمع دیگر زائران به این سفر نسبتا طولانی می‌رود، باید یکسری مسائل را رعایت کند.

مثلا با توجه به این که اتاق‌های محل استقرار زائران، خصوصی نیستند و معمولا چند نفر در یک اتاق به سر می‌برند، رعایت بهداشت فردی و جمعی و یک سری نکات ریز (مثل پرهیز از استعمال دخانیات در اتاق، رعایت ساعت خواب و آرامش برای هم‌اتاقی‌ها و ...) باعث می‌شود همسفران اوقات خوب و بدون مشکلی را سپری کنند.

عده زیادی از زائران را افراد سالمند تشکیل می‌دهند، بهتر است دیگر افراد کاروان حواسشان به سالمندان باشد و تا آن جا که برایشان مقدور است به آنها در انجام اعمالشان کمک کنند.

این توصیه ها را در ایام حج رعایت کنید تا به حفظ سلامتی خود و هم کاروانیانتان کمک کنید.

▪ اگر مبتلا به بیماری خاص و مزمنی هستید، پیش از سفر حتما به پزشک متخصص‌تان مراجعه کنید و دستورات و داروهای مربوط به مدت یک ماه را که در سفر هستید از او بگیرید و داروهایتان را تأمین کنید.

▪ اگر مجبورید فقط از داروهای خارجی استفاده کنید، بهتر است داروهایتان را از ایران به طور کامل تهیه کنید، چون داروخانه‌های ایرانی مستقر در مکه و مدینه فقط داروهای ایرانی دارند و قیمت داروهای خارجی در داروخانه‌های عربستان بسیار بیشتر از ایران است.

▪ سعی کنید تا آن جا که ممکن است ساعت‌های خنک برای انجام مناسک یا خرید از هتل خارج شوید.

▪ بهتر است هر زائر همیشه یک قمقمه آب یا یک بطری آب معدنی همراه داشته باشند و در صورت بروز مشکلاتی مثل تکرر یا سوزش ادرار به پزشک کاروان مراجعه کنند.

▪ اگر ناچارید از غذاهای رژیمی استفاده کنید، این موضوع را پیش از سفر با پزشک کاروان در میان بگذارید و در طول سفر وسوسه نشوید که غذاهای غیررژیمی بخورید، چون مشکلاتی که ممکن است برایتان پیش بیاید می‌تواند شما را از یک سفر خوب و انجام اعمالتان محروم کند.

▪ به پزشک کاروان اعتماد کنید و برای یک سرماخوردگی کوچک راهی بیمارستان نشوید.

▪ اگر دارو مصرف می‌کنید، در طول سفر به هیچ‌وجه بدون مشورت با پزشک، دوز داروهایتان را تغییر ندهید و به امید شفا پیدا کردن داروهایتان را قطع نکنید.

▪ اگر از وسایل توانبخشی مثل عینک، سمعک، عصا، ویلچر یا عضو مصنوعی استفاده می‌کنید، قبل از سفر از سلامت آنها مطمئن شوید و ترجیحا یدکی آنها را همراه داشته باشید تا در صورت آسیب دیدن یا مفقود شدن آنها دچار مشکل نشوید.

▪ سعی کنید به اندازه بخوابید تا کمبود خواب و خستگی مفرط باعث ضعف و بیماری شما نشود.

▪ مصرف نوشابه زیاد، به خصوص برای افراد مسن مشکل‌زاست، پس سعی نکنید به زور هم که شده سهمیه نوشابه‌تان را همیشه مصرف کنید.

▪ غذایی که در اختیار شما قرار می‌گیرد، توسط کارشناسان تغذیه تصویب و تأیید شده، پس به برنامه غذایی کاروان احترام بگذارید و سعی نکنید از غذاهای بیرون استفاده کنید.

▪ در ایام تشریق که حاجیان (مردان) موهای خود را می‌تراشند، باید دقت شود که هر حاجی موهایش را در کیسه یا در تلق پلاستیکی بریزند تا در چادر پخش نشود. ضمنا به یاد داشته باشید که فقط از تیغ‌های یکبار مصرف و مخصوص خودتان استفاده کنید، در غیر اینصورت ممکن است باعث انتقال بیماری‌های عفونی شوید.

▪ فقط از آب‌های بهداشتی و بطری شده‌ای که کاروان در اختیارتان قرار می‌دهد برای نوشیدن استفاده کنید، چون منابع تأمین آب عربستان شامل آب‌های بهداشتی و آب‌های زیرزمینی و چاه می‌شود و اگر شما نادانسته از آب‌های غیربهداشتی چاه استفاده کنید، سلامت خود را به خطر می‌اندازید.

▪ سعی کنید هر شب راه‌های تنفسی خود را با سرم آب و نمک شستشو دهید و ضدعفونی کنید تا از بروز بیماری‌ها و عفونت‌های تنفسی پیشگیری شود.

* افرادی که مشکلات تنفسی و ریوی دارند، می‌توانند از ماسک‌های پرسی (و نه دوخته شده) که استفاده از آنها طبق فتوای مراجع اشکال شرعی ندارد، استفاده کنند. می‌توانید از پزشک کاروان بخواهید تا برایتان از این ماسک‌ها تهیه کند.

● توصیه‌هایی به مدیران کاروان

در طول ایام مبارک حج، بی‌اغراق می‌توان گفت مدیران کاروان بیشترین مسئولیت و سختی را پیش‌رو دارند. آنها مسوول حفظ سلامت، امنیت و رضایت تمام افراد کاروان هستند و به همین خاطر باید با کوله‌باری از تجربه، مدیریت، توانایی و صبر پا به سرزمین وحی بگذارند. در کنار مدیر کاروان، افرادی به عنوان خدمه، به او در اداره امور کاروان کمک می‌کنند؛ بدیهی است این افراد مثل مدیر کاروان، باید دوره‌های آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را که مخصوص ایام حج است،‌ بگذرانند و کارت معاینه پزشکی را در طول سفر همراه داشته باشند. رعایت بهداشت و مسائل مربوط به حفظ سلامت، از سوی مدیر کاروان و خدمه، از موارد مهمی است که تأثیر بسیار خوبی در افراد کاروان و روحیه آنها می‌گذارد. یکی از مواردی که گاه باعث ایجاد مشکلاتی مثل مسمومیت دسته‌جمعی اعضای کاروان می‌شود، نگهداری نادرست از مواد غذایی و غذای مورد استفاده حجاج (به خصوص در منا و عرفات) است. دستگاه‌های هیتر ساعت‌ها قبل از وعده‌های شام و ناهار، غذای کاروان را برای آنها می‌فرستد و مدیر کاروان و خدمه باید بعد از رسیدن هیتر بلافاصله آن را به برق متصل کنند و مراقب باشند دمای هیتر کمتر از ۷۰ یا ۸۰ درجه نشود، چرا که اگر غذا سرد و دوباره گرم شود امکان ایجاد مسمومیت بسیار بالا می‌رود. از موارد مهم دیگر دفع زباله‌های کاروان (به خصوص در منا و عرفات) است. هر کاروان باید زباله‌های تمام چادرها و اتاق‌ها را جمع و در جای مشخصی نگهدارد تا مسئولین جمع‌آوری زباله آنها را بردارند. اگر این زباله‌ها پخش باشند،‌ ممکن است روزها در گوشه و کنار بمانند و موجب عفونت و آلودگی شوند.

پیروزه روحانیون