پاییزگردی در طالقان

پیشنهاد یه سفر دو روزه جذاب به اطراف تهران

پاییز آمده و به فکر افتاده‌اید سفر کنید؟ جایی بروید که سرمایی مطبوع را حس کنید و رقص برگ‌های رنگارنگ را در نوای باد پاییزی ببینید؟ مقصد پیشنهادی ما جایی است که خیلی زود پاییزی شده و رو به سرما می‌‌رود...

در دسترس اما آنقدر وسیع است که ناچارید بخشی از آن را انتخاب کنید.

مقصد طالقان است که حدود ۸۰ پارچه‌ آبادی و روستای بزرگ و کوچک را دربرمی‌گیرد. طالقان، دیاری است که هر روستای آن طبیعت و فرهنگ متفاوتی دارد. منطقه‌ای که مهد نویسنده‌ای مانند جلال آل‌احمد، عالمی مانند آیت‌ا... سید محمود طالقانی و خوش‌نویسی همچون غلام‌حسین امیرخانی است. منزل آیت‌ا... طالقانی در گلیرد و یادمان درویش عبدالمجید طالقانی (استاد خط شکسته) در مهران از آثار دیدنی، تاریخی و فرهنگی طالقان محسوب می‌شود.

هر چند طبیعت طالقان است که شما را به سوی خود می‌کشاند اما پشیمان نمی‌شوید اگر نگاهی هم به قصه «عزیز و نگار» بیندازید. روایت داستان دلدادگی و دلبستگی عزیز و نگار طالقانی یا نگارخوانی در گذشته در برخی روستاهای منطقه مانند روستای سوهان رواج خاصی داشته و هنوز هم دارد. یکی از نکته‌های جالب در این داستان، نام‌های قدیمی روستاها و چشمه‌های منطقه است. محیط طالقان را رودخانه ‌شاهرود که از کوهپایه‌های شرقی آغاز می‌شود و با طولی نزدیک به ۱۰۵ کیلومتر به غرب می‌رود، شکل داده است. این شریان آبی بیش از ۱۵ رودخانه کوچک و بزرگ منطقه را که از چشمه‌سارها و برفاب‌ها سرچشمه می‌گیرد، تا سپیدرود می‌برد. سد مخزنی طالقان و دریاچه آن هم که چند سالی است بر ‌شاهرود ساخته شده همراه دیگر آب‌های منطقه همگی موجب‌ آبادانی طالقان شده‌ است. این دریاچه نزدیک هسته مرکزی یعنی شهرک محیطی فراهم کرده تا مسافران طالقان زمانی را به استراحت کنار دریاچه اختصاص بدهند.

درباره طالقان باید گفت روستاهای زیبای آن در دامنه‌های جنوبی و شمالی در امتداد رودخانه‌ها و کنار چشمه‌سارها پراکنده شده‌ و ۳ بخش پایین‌طالقان، میان طالقان و بالاطالقان را تشکیل می‌دهند. برخی از این روستاها علاوه بر طبیعت زیبا، قلعه‌، امامزاده‌، آرامگاه، حمام‌ یا آسیابی تاریخی دارند که از آسیب‌ها مصون مانده و دیدنی‌ است. ارژنگ قلعه در میناوند، قلعه منصور و قلعه کیقباد در شمال هرنج، قلعه‌دختر در گته‌ده، قلعه پراچان و قلعه فالیس، امامزاده ‌هارون در‌ جوستان‌، ‌شاه‌محمد حنیفه در کرکبود‌، امامزاده زکریا در میراش و نیز امامزاده‌های روستاهای سیدآباد، اورازان، کش، کشته‌رود، کلاه‌رود، اسفاران، خچره، بقعه میر در وشته و مقبره پیران در دیزان، مهران و اوانک از آن جمله‌اند.

یکی از روستاهای معروف طالقان روستای حسنجون است که در ۵ کیلومتری شهرک مرکز طالقان واقع شده و مسیر صعود به قله ‌شاه‌البرز از این روستا می‌گذرد. پیاده‌روی در امتداد رودخانه با چشم‌انداز باغ‌ها حال و هوای خاصی دارد. به یاد داشته باشید عبور گردشگران بسیار، ساکنان را ناچار به وضع مقرراتی کرده؛ اگر با زنجیری که راه عبور را بسته روبرو شدید، تعجب نکنید.

روستای‌ جوستان در ۱۲ کیلومتری شهرک با وجود رودخانه ‌شاهرود که از جنوب آن می‌گذرد و رودخانه عالی‌زان که از شمال به جنوب آن جریان دارد، صاحب باغ‌ها و مزارع سرسبز و وسیع و به تبع پررونق است. علت دیگر این رونق، قرارگیری‌ جوستان بر سر روستاهای شرقی و شمال شرقی طالقان است. روستای‌ جوستان قدمتی بیش از هزارسال دارد. قدمت سنگ قبرهای موجود در تکیه‌ جوستان که به رنگ‌های جگری و طوسی هستند به دوره تیموری می‌رسد. این روستا در دوره‌ شاه طهماسب صفوی که پایتخت در قزوین بود، به‌دلیل وجود مقبره امامزاده ‌هارون که صفویه از اولاد وی هستند، مورد توجه خاص قرار گرفت. در فاصله حدود یک کیلومتری شمال شرق روستای‌ جوستان، محوطه نسبتا وسیعی وجود دارد که اهالی آنجا را پوله‌چال (محل دادن پول) می‌نامند. در حفاری این منطقه، تعداد زیادی ادوات زینتی مفرغی و قطعات فلزی به دست آمده است. در روستای کرکبود علاوه بر باغ‌های میوه و آبشار زیبایش، مقبره‌ ملا نعیما دیده می‌شود که متعلق به دوران صفوی است. وی با توانایی و اطلاعاتی که داشت، مقام ریاست کتابخانه سلطنتی دربار صفوی را داشت و هنگام حمله افغان، برای امان بودن به قم و سپس طالقان پناه می‌آورد.

امکان نام بردن تک‌تک جاذبه‌ها نیست و فقط می‌توان به بعضی اشاره کرد؛ چشمه آب گرم گنداب در شمال روستای دهدر در جنوب قله ماسه‌چال، چشمه آب گرم شمال روستای هرنج، چشمه آب گرم گراب بالاطالقان و چشمه آب گرم خچیره که در انتهای رودخانه فرعی و خاکرو در شمال روستای خچیره قرار دارد.

بعضی آبشارهای معروف طالقان هم عبارتند از آبشار شلبُن روستای بزج در شمال روستای خسبان، آبشار نرنو در روستای جزینان در‌بند، آبشار آسکان که در زمستان به‌صورت یخشار جلوه می‌کند، آبشار سفیدآب در غرب قله ‌شاه البرز، آبشار خرس‌چر در جنوب قله خرس‌چر ناریان، آبشار فصلی میلین در روستای مهران و آبشار کوچک ولی زیبای سوهان در قسمت غربی قله کله‌سنگ سوهان.

قرار گرفتن در سلسله جبال البرز و وجود خاک حاصلخیز و رطوبت بالا و چشمه‌سارهای متعدد باعث سرسبزی منطقه شده است. باغ‌های میوه شامل گردو، سیب، گیلاس، گلابی، زیتون، زالزالک، زرشک کوهی، بادام کوهی و درختان چنار، بید و همچنین وجود گیاهان علفی، دارویی و زینتی پوششی رنگین و غنی در منطقه خلق کرده‌ که در هر فصلی جلوه‌ خاص خود را دارد. این طبیعت کوهستانی گردشگرانی با سلیقه‌های مختلف را جلب می‌کند. طالقان نقطه عزیمت کوهنوردان و تفرجگاه خانواده‌های طبیعت‌گرد است. در سفر به طالقان می‌توانید به دیدن یک روستا بسنده کنید یا پیاده‌روی داشته باشید یا با توجه به شرایط آب و هوایی برنامه صعود به قله بگذارید.

چند مسیر پیاده‌روی می‌توان در طالقان تعریف کرد، مسیر پیاده‌روی روستای حسنجون به مزرعه دو روان با درختان گردو در حاشیه، مسیر پیاده‌روی روستای گوران به روستای اورازان که از پردرخت‌ترین دره‌های طالقان محسوب می‌شود و تنگه اورازان از زیباترین مناطق طالقان است. مسیر پیاده‌روی روستای خچیره به هفت چشمه که مسیر صعود به قلعه وارکش است و در فصل تابستان طراوت ویژه‌ای دارد. از گته‌ده به دختر قلعه گته‌ده که مسیر صعود به قله کهار بزرگ نیز هست یا از گته‌ده به مندانین که مسیر صعود به قله میان‌کهار است. از تکیه ناوه به عالی‌سر که بهترین فصل آن پاییز با برگ‌های رنگارنگ درختان است و همچنین مسیر کوچه باغ روستای کویین به چشمه سار زیبای آن.

همان‌طور که پیش از این اشاره شد طالقان از دیرباز مورد توجه کوهنوردان بوده است. روستای پراچان یکی از روستاهای مبدا صعود به قله مرتفع تخت سلیمان و علم‌کوه و دیگر قلل محسوب می‌شود.

اگر قصد کردید طالقان را بگردید، می‌توانید ۲ روز تعطیلات آخر هفته را برای این سفر وقت بگذارید یا چند سفر یک روزه چه در پاییز و چه در بهار و تابستان برنامه‌ریزی کنید. در زمستان به علت برف و سرما و البته سال تحصیلی افراد انگشت‌شماری در هر روستا می‌مانند. برای اینکه برنامه‌ریزی کنید بهتر است بدانید منطقه ییلاقی طالقان با مردمان مهمان‌نواز و فرهنگ‌دوست میان کوه‌های برف‌گیر البرز از غرب ارتفاعات کندوان تا ۴۰ کیلومتری شرق قزوین گسترده است.

برای رسیدن به طالقان از جاده اتوبان تهران- کرج استفاده کنید. بعد از عبور از شهرهای کرج، هشتگرد و آبیک، ۴ کیلومتر پس از آبیک وارد جاده اختصاصی طالقان در سمت راست می‌شوید. پس از رسیدن به پست نیروی انتظامی مستقر در مسیر و جاده آسفالته، کم‌کم ارتفاع کم می‌شود و با عبور از چند‌آبادی به کناره نیلگون دریاچه سد طالقان می‌رسید.

اگر در این سفر قصد اقامت داشتید، می‌توانید با اهالی محلی هماهنگ کنید که ممکن است اتاق کرایه دهند یا در بعضی از امامزاده‌ها مانند امامزاده یوسف در بادامستان و امامزاده ‌هارون در‌ جوستان امکانات شب‌ ماندن باشد. اگر هم اهل طبیعت‌گردی باشید، کافی است چادر و وسایل لازم را همراه داشته باشید. چند مرکز اقامتی نیز در طالقان فعالیت دارند که از آن میان می‌توان به هتل صدف در میدان اصلی شهرک، هتل ستاره آبی در جزن و مجتمع عزیز و نگار نزدیک به روستای آردکان اشاره کرد.

با وجود رونق باغداری، دامپروری و زنبورداری، عسل، مواد لبنی و میوه‌های خوبی یافت می‌شود. همچنین آب و هوای منطقه، زمینه پخت انواع آش را فراهم می‌کند که البته در رستوران پیدا نمی‌شود. در غذاخوری‌های طالقان همان منویی را می‌بینید که در مناطق دیگر دیده‌اید؛ انواع کباب. اگر علاوه بر غذای خوب چشم‌انداز هم برایتان مهم است، مجتمع چشمکان با منظره‌ای از دریاچه انتخاب خوبی است. رستوران صدف هم که در شهرک واقع شده غذای خوبی دارد. در‌جوار آلاچیق‌های کنار دریاچه یک دکه هست که نوشیدنی و برخی خوراکی‌ها را می‌توانید از آنجا تهیه کنید. نگرانی وجود ندارد چون غذاخوری، رستوران و بقالی‌های زیادی در طالقان وجود دارد که می‌توان از آنجا غذاهای گرم و سرد تهیه کرد.

جالب است بدانید بیشتر خانه‌ها در روستاهای طالقان تنور دارند و زنان طالقانی نان مصرفی‌شان را در خانه می‌پزند. یکی از نان‌های آنها «پیتک» نام دارد که برای تهیه‌اش، در هر چانه از خمیر نان، مقداری حلوا، می‌گذارند. روی خمیر را هم با لبه یک قاشق چوبی نقش‌ها و خط‌هایی می‌اندازند تا طرح زیبایی روی نان نقش ببندد.

طالقانی‌ها شیرینی خانگی به نام «اردک» دارند که برای تهیه آن مقداری آرد گندم را با شیر و شکر، روغن حیوانی، تخم‌مرغ، زردچوبه، زنجبیل، هل و دارچین مخلوط می‌کنند و می‌گذارند خمیر وربیاید. بعد آن را به اشکال مختلفی درمی‌آورند و سرخ می‌کنند. وقتی شیرینی‌ها آماده شد روی آنها خاک قند می‌پاشند.

از دیگر غذاهای محلی، دال عدس طالقانی است که مانند دال عدس جنوبی با عدس قرمز تهیه می‌شود اما زنجبیل تازه و گشنیز در این نوع اضافه می‌شود. ‌آش ترشی دیگر غذای محلی است که با نخود، لوبیا چیتی، مغز گردو، چغندر، آلوچه، آلبالو، برگ قیسی (زردآلو)، کشمش، سیر و نعناع داغ تهیه می‌شود. برای خوش‌طعم شدن این‌ آش باید از سرکه و شیره به‌عنوان چاشنی استفاده کرد. با توجه به ذائقه، اگر کسی آش ترش دوست داشته باشد، سرکه بیشتر و برای ملس کردن، شیره بیشتر اضافه می‌شود. در تهران به این آش، ‌آش میوه می‌گویند. به دلیل اینکه طالقان نزدیک تهران است، مردم ساکن، از نظر عادت‌های غذایی به تهرانی‌ها شباهت فراوانی دارند اما مصرف زیاد عسل و مصرف نکردن غذای دریایی از عادت‌های غذایی اصلی مردم منطقه است.

● مگر طالقان سوغاتی دارد؟

اگر خواستید سوغات تهیه کنید، عسل و لبنیات سوغات طالقان است. عسل‌های منطقه با توجه به منبع تغذیه زنبورها، طعم و رنگ متفاوتی دارد که به‌عنوان مثال می‌توان به عسل مرکبات اشاره کرد که روشن‌تر است. در ابتدای بلوار طالقانی یک مغازه عسل‌فروشی به نام عسل مانی وجود دارد که عسل‌های خوبی دارد.

لبنیات به‌‌‌خصوص پنیر محلی محصول دیگری است که توصیه می‌شود در طالقان تهیه کنید و در بیشتر بقالی‌های بلوار شهرک نیز می‌توانید آن را پیدا کنید. نان طالقان هم معروف است؛ نانی شبیه نان شیرمال که به آن «کلاس» می‌گویند. یک نانوایی کمی بالاتر از میدان جلال آل‌احمد وجود دارد که نان محلی می‌پزد. بعضی از بقالی‌ها نان محلی بسته‌بندی می‌فروشند. همچنین با توجه به فصل سفر بعضی محصولات کشاورزی مانند میوه‌ها، سوغات خوشمزه‌ای هستند.

در بعضی روستاها مثل‌ جوستان هم که چون محل تجمع روستاییان بالاطالقان است مغازه‌های متعددی وجود دارد که می‌توانید از‌ آنجا خرید کنید. در تعدادی از روستاهای بزرگ منطقه معمولا یک بقالی پیدا می‌شود.

● توجه کنید

در سفر به طالقان به یاد داشته باشید، طالقان یکی از مناطق پرطرفدار گردشگران است بنابراین توجه به جامعه محلی لازم است تا از گردشگری نه‌تنها آسیب نبینند بلکه سود نیز ببرند. رعایت مواردی در سفر به طالقان ضروری است که از آن جمله می‌توان به وارد نشدن به باغ‌های شخصی، چادر نزدن کنار رودخانه یا مناطق دور از دسترس، برگرداندن زباله‌ها، روشن کردن آتش در محل مناسب و دور از درختان و خاموش کردن کامل آن پیش از بازگشت، توجه به تابلوهای اخطار و وارد نشدن به دریاچه اشاره کرد. به این دیار بیش از یک‌بار سفر کنید و در فصول مختلف گوشه و کنار آن را ببینید تا شکوفه‌های بهاری، میوه‌های تابستانی و آبشارها یا برگ‌های رنگارنگ پاییزی در زمان خود روحتان را نوازش کند. شما نیز در مقابل، در حفظ طبیعت آن کوشا باشید.

پرتو حسنی زاده

کارشناس گردشگری