نگاهی به اقتباس های موفق سینمایی از شاهکارهای ادبی جهان

مقوله سینما اقتباس جذابیت های خاص خود را دارد جاذبه هایی که پیوند میان سینما و ادبیات را سر و شکل می بخشد و از طریق چنین پیوندی است که آثار ماندگاری در حافظه مخاطبان سینما ثبت می شوند در زیر به اقتباس های موفق سینمایی از روی شاهکارهای ادبی جهان نگاه می کنیم

مقوله سینما اقتباس جذابیت‌های خاص خود را دارد؛ جاذبه‌هایی که پیوند میان سینما و ادبیات را سر و شکل می‌بخشد و از طریق چنین پیوندی است که آثار ماندگاری در حافظه مخاطبان سینما ثبت می‌شوند در زیر به اقتباس‌های موفق سینمایی از روی شاهکارهای ادبی جهان نگاه می‌کنیم.

آرامش در حضور دیگران ساخته ناصر تقوائی براساس اثری از غلامحسین ساعدی

سریال دائی جان ناپلئون ساخته ناصر تقوائی براساس رمانی از ایرج پزشکزاد

شازده احتجاب ساخته بهمن فرمان آرا براساس روایتی از هوشنگ گلشیری

ناخدا خورشید ساخته ناصر تقوائی براساس روایتی آزاد از داستان داشتن و نداشتن ارنست همینگوی

باشو غریبه کوچک ساخته بهرام بیضائی براساس روایتی محلی از اثر لیوبا ورونکوا

سارا ساخته داریوش مهرجوئی براساس برداشتی آزاد ازداستان هنریک ایبسن

طوطی ساخته زکریا هاشمی براساس داستانی از خودش

مرگ یزدگرد ساخته بهرام بیضائی براساس داستانی از خودش

روز واقعه ساخته شهرام اسدی براساس حکایتی از بهرام بیضائی

گاو ساخته داریوش مهرجوئی براساس بخشی از داستان عزاداران بیل نوشته غلامحسین ساعدی

خاک ساخته مسعود کیمیائی براساس داستانی از محمود دولت آبادی

تنگسیر ساخته امیر نادری براساس داستانی از صادق چوبک

شوهر آهوخانم ساخته داود ملاپور براساس داستانی از علی محمد افغانی

داش آکل ساخته مسعود کیمیائی براساس داستان بسیار کوتاهی از صادق هدایت

البته نمونه‌ها بسیار زیادند اما مواردی که اشاره شد درتاریخ سینمای ایران جایگاه خاصی دارند.هستند داستان‌ها وحکایت‌های قدیمی تاریخ ادبیات ایران که به فیلم برگردانده شدند اما هرگز نتوانستند حق مطلب را ادا کنند و درحداقل ممکن، انتظار تماشاچیانی که با پشتوانه ادبیات و نقل به تماشای این فیلمها نشستند و هرگز قانع نشدند. فیلم‌هائی همچون لیلی و مجنون، شیرین و فرهاد، سمک عیار، امیر ارسلان نامدار، رستم و سهراب، بیژن و منیژه،حسن کچل، ... از جمله این آثار بودند. به قول بهرام بیضائی “ما ایرانی‌ها هرگز نمی‌توانیم شاهنامه را فیلم کنیم چرا که شاهنامه ، داستان نیست، خود داستان ساز است”.

ذکر این نکته لازم است که اولین فیلمی که در ایران براساس یک داستان خارجی ساخته شد فیلم شرمسار اثر دکتر اسماعیل کوشان در سال ۱۳۲۹بود. قابل توجه دوستانی که عمدتا از عشاق دوبله هستند اینکه مرحوم علی کسمائی(‌پدر دوبله ایران) داستانی از والکن را تغییر داد و دکتر کوشان فیلم شرمسار را براساس داستان وی به تصویر کشید.علی کسمائی تجربه ای درتئاتر نداشت و به پشتوانه تجربه درپاورقی نویسی و ترجمه داستان‌های خارجی داستانی از والکن نویسنده اسکاتلندی را به داستانی ایرانی تبدیل کرد. داستان عشق دومرد به یک زن که البته بعدها مسعود کیمیائی در سال ۱۳۵۵ فیلم غزل را با پشتوانه همین روایت(اما به شکلی دیگر) بر اساس داستان زخم نوشته خورخه لوئیس بورخس و با شرکت فردین و قریبیان و بنائی ساخت.... متاسفانه و تاکید می‌کنم متاسفانه دربعد ازانقلاب ما به غیر از ناخدا خورشید و یکی دو مورد دیگر اقتباس ادبی در تاریخ سینمای ایران نداشته ایم و این از ضعف‌های سینمای فعلی ما محسوب می‌گردد که نمی‌تواند یا نمی‌خواهد به ادبیات ما یا دیگران ناخنک بزند.

● بهترین اقتباس‌های ادبی در سینمای جهان:

سرگیجه ساخته آلفرد هیچکاک براساس داستانی ازبوآلو ونارسژاک

دکتر ژیواگو ساخته دیوید لین براساس داستانی ازپاسترناک

هنری پنجم ساخته لارنس الیویر و بر اساس رمانی ازشکسپیر

ربکا ساخته آلفرد هیچکاک و براساس داستانی از دافنه دوموریه

داشتن و نداشتن ساخته‌هاوارد‌هاکس براساس داستانی ازارنست همینگوی

پیرمرد و دریا ساخته جان استرجس براساس داستانی ازهمینگوی

مرد سوم ساخته کارول رید براساس روایتی ازگراهام گرین

اسپارتاکوس ساخته استنلی کوبریک براساس داستانی ازهوارد فاست

خوشه‌های خشم ساخته جان فورد و بر اساس داستانی ازجان اشتاین بک

هملت ساخته لارنس الیویر وهمینطورنسخه روسی گریگوری کوزینتسف براساس داستان شکسپیر

آشوب ساخته آکیرا کوروساوا براساس برداشتی آزاد از شاه لیرشکشپیر

سریرخون ساخته کوروساوا براساس روایتی آزاد ازمکبث شکسپیر

آرزوهای بزرگ ساخته دیوید لین براساس داستانی ازچارلز دیکنز

برباد رفته ساخته ویکتور فلمینگ براساس داستانی ازمارگارت میچل

مکانی درآفتاب ساخته جورج استیونس براساس داستانی ازتئودوردرایزر

اتوبوسی(تراموائی) به نام هوس ساخته الیا کازان براساس نمایشنامه ای ازتنسی ویلیامز

مرگ در ونیزساخته لوکینو ویسکونتی براساس داستانی ازتوماس مان

خانه و دنیا ساخته ساتیا جیت رای براساس حکایتی از رابین رانات تاگور

اوگتسو موناگاتاری،افسانه‌های ماه پریده رنگ پس از باران ساخته گنجی میزوگوشی ازاوئدا آکیناری

راشومون ساخته کوروساوا براساس داستانی پیچیده از ریونو سوکه آکوتاگاوا

ادیپ شهریار ساخته پیر پائولو پازولینی براساس داستان مشهورسوفوکل

اتللوساخته ارسن ولز براساس رمانی ازشکسپیر

ابلوموفذ ساخته نیکیتا میخالکوف براساس رمانی ازایوان گنچاروف

دن کیشوت ساخته کوزینتسف براساس داستانی ازسروانتس

نویسنده : مهدی آقایی