مدیریت دانش و جو آزاد اندیشی

پژوهشگران در این مقاله ضمن مرور مبتكران مدیریت دانش به منظور شناخت و بررسی ویژگی های فرآیند آن در قرن بیست و یكم, به تعریف جامعی از مدیریت دانش مبادرت نموده, معمّای دانش, چرخه حیات دانش و نظریات مربوط به آن را مورد بررسی قرار داده است

قرن بیست و یكم كه می‌توان از آن به عنوان عصر مدیریت نام برد، مدیریت‌های بی‌شماری نظیر مدیریت اطلاعات، مدیریت آموزش، مدیریت یادگیری، مدیریت استراتژی، مدیریت حرفه‌ای، مدیریت دانش و مدیریت... را در منظر ابنای بشر قرار داده، بگونه‌ای كه همگان از خرد و كلان در جستجو و تكاپوی دانش و سازماندهی آن‌ها در ارتباط با حرفه‌های خویش بی‌تابی نموده، متناسب با تغییرات از طریق اكتسابی خودشان را با ابزار دانش و فناوری جدید كه لازمهٔ مدیریت دانش در زمینه‌های علمی و تخصصی می‌باشد مجهّز نموده با تولید دانش جدید در محیطی آزاد و جوّی مشاركت جویانه از مرزهای اندیشهٔ فردی عبور نموده، در جامعه‌ای آزاد‌اندیش وارد شده، از پالایش نظرها و نقدهای تئوریك گذشته و با اصلاحات كارشناسی متخصّصان بستر اداره دانش و فرهنگ سازماندهی و هدایت آن را آماده می‌نمایند.

همانگونه كه كتابخانه بدون سازمان، جز انبار كتاب، چیز دیگری به ذهن متبادر نمی‌نماید، دانش‌های پراكنده و اطلاعات نامنظم و ناقص در مخزن فكر آدمیان نه تنها به شناخت مسائل زندگی و پیدایش راه حل‌ها كمكی نخواهد كرد، بلكه اذهان را آشفته و مغشوش می‌سازد. مصداق ضرب المثل معروف فارسی: «به عمل كاربرآید به سخندانی نیست»، اهمیّت مدیریت دانش را مشخص می‌نماید. در عصر شتابان تكنولوژی اطلاعات و ارتباطات (I.C.T)، برخورداری از دانش‌ها، اطلاعات، تاكتیك‌ها و استراتژی‌ها به تنهائی كافی نیست، بلكه توانمندی سازماندهی، بكارگیری و استفادهٔ بموقع و بجا از آن‌ها یا به عبارت علمی‌تر مدیریت دانش با توجه به شرائط و مكانی جامعه حلّال مشكلات جامعه قرن بیست و یكم محسوب می‌شود، مدیریت دانش در جوّی آزاداندیش كه بتواند دانش تئوری را بدون هیچ مانع و رداع فكری تولید نموده، به اندیشه‌های آزاد از لحاظ داخلی و بیرونی انتظام بخشیده، آن را با اعمال مهارت‌های مدیریت نظیر طراحی و سازماندهی، ادراكی، انسانی و فنّی در عمل پیاده نماید. پژوهشگران در این مقاله ضمن مرور مبتكران مدیریت دانش به منظور شناخت و بررسی ویژگی‌های فرآیند آن در قرن بیست و یكم، به تعریف جامعی از مدیریت دانش مبادرت نموده، معمّای دانش، چرخه حیات دانش و نظریات مربوط به آن را مورد بررسی قرار داده، در پایان مقاله ضمن نتیجه‌گیری نظریه تلفیق دو مفهوم مدیریت دانش یعنی علوم اجتماعی و علوم را در راستای بسترسازی مدیریت دانش این فرآیند اثربخش قرن بیست‌و یكم در جامعه آزاد ارائه داده‌اند.

●مبتكران مدیریت دانش در عصر انفجار اطلاعات

شورای ائتلاف بین‌المللی مدیریت دانش در سال ۱۹۹۸ با ابتكار و طرّاحی اندیشمند معاصر مك الوری در شیكاكو با همكار صاحب‌نظر دیگرش به نام جو تشكیل گردید، در این اجلاس ابتدا روی اندازه‌ها و معیارها و بعد روی تئوری دانش پایه و نظام‌های مدیریت دانش عملی در مفهومی وسیع‌تر كه ارتباط ایده‌های جدید نظام با مدیریت دانش قبلی حفظ شود به مباحثه و تبادل‌نظر پرداختند. آقای جو در زمینهٔ معرفت‌شناسی مدیریت دانش و نظام‌های طبیعی پیچیده آن فعالیت نموده از همكاری مارك در حوزه‌های الگوبرداری و نظام‌های تطبیقی نیز برخوردار شدند. كار آقای جو در پائیز ۱۹۹۸ در زمینه‌های فوق به تنظیم دو مقاله در موضوع اهمیّت الگوسازی در مدیریت دانش و نظام همیارانه مدیریت دانش منتهی گردید كه به نوبهٔ خودشان بسیار مهیّج و اثربخش بوده‌اند.

به دنبال آن شورای ائتلاف جهانی مدیریت دانش در ژانویه ۱۹۹۹ در ماری لند همایشی را برگزار نموده با اختصاص دادن یكی از مقاله‌ها به نظام مدیریت دانش پایه، ابتدا استانداردهایی را تدوین كرده و با تنظیم مقالهٔ‌ دیگری در این مورد مؤلفه‌هایی را در مورد مدیریت دانش جدید یادآور شدند. قبل از مطالعات جو آقای مارك در زمینه‌ی كاربردهای پیچیده مدیریت دانش در نظام‌های مدیریتی انگلستان بررسی نموده، در آوریل ۱۹۹۸ اولین كنفرانس علمی را در مدیریت دانش جدید همراه با پیچیدگی و اهمیّت فناوری اطلاعات منعقد نموده، علاوه بر مدیریت دانش موضوع مدیریت شرایط، و موقعیت در سازمان‌هایی كه دانش تولید، منظم و منسجم می‌شوند، مورد بحث و كنكاش قرار داد. علاقهٔ مارك به توسعه روش پیچیده و در عین حال جالب مدیریت دانش اساس نظریات و اقدامات آقای جو واقع شد.

مطالعات تدریجی و پژوهش‌های پی‌گیر اندیشمندان مزبور در مدیریت دانش سبب طرح فرمول آغازین چرخهٔ زندگی دانش گردید كه به سهم خود در شناخت مدیریت دانش، درك و توجیه آن در سال ۱۹۹۹ مؤثر بوده است.

درك چرخه‌ی زندگی دانش از بهار سال ۱۹۹۹ به رشد فرآیند مدیریت دانش و آزاداندیشی از طریق جنبش نرم‌افزاری در جهان مساعدت نموده است.

مارك كتاب مدیریت دانش جدید را در سال ۲۰۰۳ منتشر نمود. جو نیز با انتشار مؤلفه‌های مدیریت دانش اطلاعات مهمی را در اختیار علاقمندان قرار داده، منتظر مشاهده اقدامات پشت صحنه شدند تا بتوانند گامهایی را دنبال نمایند كه نه فقط اصول و مبانی مدیریت دانش را در بر گرفته بلكه چهارچوب‌های مفهومی چرخه زندگی‌ دانش و مدیریت دانش را شامل شود.

نتیجه این تحقیقات پنجره‌هائی از نوآوری علمی ، توسعه اجتماعی ، راهبردهای پایدار ، معیارهای دانش، متدولوژی مدیریت دانش، پیش‌نیازهای اطلاعاتی مهم و فرآورده‌های تكنولوژی اطلاعات و مدیریت دانش را بر روی انسان‌های قرن بیست و یكم گشوده است.

●ویژگی‌های مدیریت دانش

۱- مدیریت دانش با بكارگیری دانش روز به دانش و اطلاعات بشر اعتبار می‌بخشد.

۲- هوش‌ سازماندهی را تقویت می‌كند.

۳- سازمان را در جهت انطباق با محیط و شرایط موجود توانمند می‌سازد.

۴- زمینهٔ نوآوری پایدار و خلاّقیت ‌بخشی به سازمان را فراهم می‌نماید.

۵- سازمان را به شناخت مسائل روز و پاسخگوئی آن‌ها با راه‌حل‌های جدید قادر می‌سازد.

۶- با استفاده از روش‌های سیستمی به رفع اشتباهات و اصلاح انحرافات می‌پردازد.

۷- جوّ آزاداندیشی متناسب با سازماندهی و هدایت دانش جدید را خلق می‌نماید.

۸- جنبش نرم‌افزاری جهانی را گسترش می‌دهد.

۹- درك هدف‌های آرمانی و بلندمدت را در محیط آزادی افكار تسهیل می‌نماید.

۱۰- با ایجاد جوّ آزاداندیشی و شكل‌گیری مدیریت دانش از فساد و تباهی جلوگیری می‌كند.

۱۱- محیط رشد پردازش اطلاعات و دانش را سرعت می‌بخشد.

۱۲- مدیریت تغییرات علمی و اجتماعی را میسّر می‌سازد.

۱۳- سازمان‌های دولتی، تعاونی و خصوصی را با دانش جدید سازگارتر، پویاتر و متعامل‌تر بار می‌آورد.

●مدیریت دانش چیست؟

مدیریت دانش موضوع، مدل و فعالیت‌هایی است كه مشاركت در دانش،‌ نشر، بازیافت، آموزش و انجام دانش را در ارتباط با ساختن دانش و تولید دانش شكل داده و كامل می‌نماید.

از تعریف فوق چنین برمی‌آید كه مدیریت دانش از یك سوی، با انسجام دانش كه در واقع عرضهٔ دانش است ارتباط پیدا نموده زیرا فرض می‌كند كه مسئلهٔ مدیریت دانش باید دانش قبلی صحیح را به اهل دانش در زمان مناسب عرضه نماید تا دانشی را كه جنبهٔ ‌تقاضا دارد به عنوان مدیریت دانش جدید بسازد. دانشی كه باید تولید شود در جواب تقاضا برای آن است كه مدیران برای تولید دانش و ایجاد ساختارهایی كه در انجام تقاضا آن‌ها را موفق خواهد نمود، خود سازماندهی نمایند. در حالی كه تئوری و عمل مدیریت دانش در ابتدا آنان را با ملاحظات عرضهٔ دانش مواجه می‌سازد (مرحلهٔ ‌اول مدیریت دانش) هم اكنون با موضوع بخش تقاضای مدیریت دانش جدید (مرحلهٔ دوم مدیریت دانش) ارتباط برقرار می‌كند، می‌توان گفت گام اول مدیریت دانش چهارچوبی است كه دانش مدل‌ها، فعالیت‌ها و تكنیك‌ها را عرضه می‌دارد و در گام دوّم با پیوند عملی آن‌ها عرضه و تقاضا را بهم ارتباط می‌دهد، مدیریت دانش جدید در این مرحله نیازبه بستر سازی محیط آزاد، چهارچوب مشخص، استانداردهای معین، سرمایه عقلانی، انطباق نظام‌های پیچیده، دارد كه با استفاده از متدولوژی مناسب به نوآوری پایدار و رشد همه جانبه می‌انجامد. مدیریت دانش به عنوان فرآیند انگاره عالی جدید محسوب می‌شود كه تكامل مدیریت دانش را به عنوان یك رشتهٔ‌ علمی تشویق نموده و قلمرو موضوعات مهم را مشخص می‌نماید.

●معمّای دانش

ماهیت دانش یك مسئله پایدار در مدیریت دانش محسوب می‌شود - چنانچه ورناآلی در سال۲۰۰۲ می‌گوید «پیشرفتی در مدیریت دانش‌ حاصل نخواهد شد مگر كوشش در سطح كلان كه می‌تواند منتهی به درك مفاهیم كلیدی دانش شده از مسئله پیچیده دانش، تجزیه و تحلیل جامعی ارائه داده و مسائل متنازع را به صورت منسجم درك نموده و در تصمیم‌گیری‌ها از ویژگی‌های دانش استفاده كنند.

●منشاء چرخه حیات دانش

فرآیند دانش،‌ دانش تولید نموده مشوق مدیران به تصمیم‌گیری در جو آزاد سازمانی می‌گردد. چهارچوب چرخهٔ حیات دانش قدرت سازمان‌دهی به مدیران در سازمان‌ها عطا می‌كند تا دانش را به توانش در عمل تبدیل نماید. اما مرز دانش بدون فضای باز و آزادی اندیشه از نفرها تجاوز نمی‌كند تا چه رسد به عمل تبدیل شود. به عبارت ساده‌تر دانش در محدوده‌ای زندانی شده، به حالت ركود و ایستا در می‌آید و مدیریت آن نیز در خلاء شكل نمی‌گیرد.

چرخهٔ حیات دانش یك چهارچوب ادراكی است كه دقت مدیران دانش را در چرخهٔ زندگی دانش توسعه داده، همراه با درك حیات دانش، چرخهٔ یادگیری سازمانی را درك و تجربه می‌نمایند، و به مفهوم و نقش پردازش دانش و دانش مدیریت پی‌می‌برند،‌ چرخهٔ زندگی دانش از چرخهٔ یادگیری دانش ناشی شده و به آن بازخورد می‌دهد، چرخه‌های یادگیری سازمان و حیات دانش هردو پایه پردازش دانش بوده و زمینه آن‌ها در روانشناسی انسانی خواه فردی و خواه جمعی فراهم شده است. این آلترناتیو از مبانی دانش مدیریت به عنوان فرآیند و رشتهٔ مشخص محسوب می‌شود. چرخهٔ یادگیری سازمانی سه مرحله را از هم متمایز نموده، عمل، كشف و انتخاب را همراه با مفهوم، تفسیر فعالیت‌ها، نظارت و ارزشیابی به وسیله مدیران را در‌پی دارد.

نویسندگان : محمدرضا كرمی پور و رسول داودی

REFERENCE

۱- Allee, v. (۲۰۰۲), ۶۱۲ Principles of Knowledge Management, American society for Training and Development, Alexandira, VA.

۲- Argyris, C. (۱۹۹۳), knowledge for Action,, Sanfrancisco, CA: Jossey-Bass.

۳- Davenport, T. and prusak, L. (۱۹۹۷), working knowledge How orgnizations manage what they know,, Boston, MA: Harvard Business school press.

۴- MCELORY,M.W. (۲۰۰۰) "Integrating complexity Theory, Knowledge Management and organizational Learning۰۳۹;۰۳۹;

Journal of knowledge management vol. ۴ No.۳ (۲۰۰۰), PP. ۱۹۵-۲۰۳.

۵- Murray, P. (۱۹۹۸), quote in Y Malhotra, ۰۳۹;compliation of definitions of knowledge management,, at www.brint.com

۶- snowden, D. (۱۹۹۹) "Liberating Knowledge" Introductory chapter to liberating knowledge CBI Business Guide, Caspian publishing octobr ۱۹۹۹.

۷- wiig, K (۱۹۹۳) KnowLedge Management foundations - Thinking about Thinking - How people and organization create۰۳۹; Represent, and use knowledge, Arlington, TX: schema press.

۸- wood J. and silver, D (۱۹۸۹) "Joint Application Design"

NewYork, NY: John wiley & sons.

منبع : كتاب مجموعه مقالات نخستین كنگره بین المللی - دانشگاه آزاد اسلامی

---