پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
فناوری تلسكوپ ها
نجوم و ستاره شناسی از بسیاری جهات، ویژگی های دوگانه و گاه متضادی دارند: هرچند كه نجوم از قدیمی ترین علوم شناخته شده است، در صدر علوم تحقیقی جدید است كه هر روزه اخبار جدید ترین دستاورد های آن از طریق رسانه ها منتشر می شود، هرچند كه بسیاری از دانشمندان مشغول محاسبه های نظری ریاضی و فیزیكی در مورد كیهان، ستارگان و مشخصات فیزیكی آن هستند، بسیاری دیگر فعالیت های رصدی را ترجیح داده و دوست دارند لذت كشف سیاره یا دنباله دار دوردستی را تجربه كنند. به رغم آنكه در هیچ یك از رشته های علوم نمی توان انتظار داشت كه یك مبتدی حتی حرفه ای بتواند با ابزار ساده و معمولی دست به اكتشاف های جدید بزند، چنین چیزی در عرصه نجوم و ستاره شناسی پدیده ای معمول و متداول است. شاید همین نكته راز اقبال بسیار گسترده مردم عادی به نجوم باشد.هرچند كه فیزیك آماتوری و شیمی آماتوری نداریم، اما نجوم آماتوری از طرفداران بسیاری برخوردار است. راز این علاقه نیز در یكی از مهم ترین اختراعات بشر نهفته است: تلسكوپ.پیش از اختراع تلسكوپ جهان بسیار كوچك بود و به زمین، خورشید، پنج سیاره و تعدادی ستاره محدود می شد. اما پس از اختراع تلسكوپ گستره وسیع تری از جهان در مقابل دیدگان ما قرار گرفت. فهمیدیم كه كهكشان ما مجموعه ای از ستارگان است كه قطر آن به چند هزار سال نوری می رسد. گذشته از كهكشان ما، میلیون ها كهكشان در عالم وجود دارد كه هركدام تعداد بی شماری ستاره دارند.تلسكوپ یكی از مهم ترین اختراعات قرن هفدهم است هرچند كه دانشمندان سال ها پیش از توانایی عدسی برای بزرگ تر كردن اجسام مطلع بودند. اولین تلسكوپی كه عملاً مورد استفاده قرار گرفت در سال ۱۶۰۸ ساخته شد. هانس لیپرهی و یاكوب متیوس از جمله اولین افرادی بودند كه توانستند تلسكوپی با قدرت كم بسازند. اما گالیله كسی بود كه توانست در سال ۱۶۰۹ با استفاده از تلسكوپ به مشاهده دقیق اجرام آسمانی بپردازد. وی توانست با استفاده از تلسكوپش به تماشای اقمار مشتری بپردازد و تصویر هایی از آن رسم كند. از زمان گالیله به بعد ساخت تلسكوپ با پیشرفت های فراوانی همراه بوده است.امروزه ما با تلسكوپ های بسیار قدرتمندی كه در اختیار داریم می توانیم اجرامی را كه میلیون ها سال نوری از ما فاصله دارند، مشاهده كنیم. گذشته از تلسكوپ های بسیار قوی كه در بسیاری از مناطق جهان به جمع آوری اطلاعات مشغولند، تلسكوپ های بسیاری هم در خارج از زمین و در مدار، دورترین اجرام را رصد می كنند كه تلسكوپ فضایی هابل از مشهور ترین آنان است. امروزه تلسكوپ هابل می تواند تصویر هایی از دورترین نقاط برای ما ارسال كند كه به گمان بسیاری از دانشمندان مرز جهان ما محسوب می شود. گذشته از این تلسكوپ هایی وجود دارند كه در گستره ای از طیف كار می كنند كه برای چشم انسان غیر مرئی است. مانند پرتو های رادیویی، گاما و اشعه ایكس.تلسكوپ ها معمولاً از یك یا دو عدسی یا آینه ساخته می شوند كه می توانند پرتو های نور را متمركز كنند. از آنجایی كه قطر عدسی یا آینه یك تلسكوپ به مراتب بزرگ تر از چشم انسان است، می تواند مقدار بیشتری از نور را جمع آوری و متمركز كند و در نتیجه جزئیات بیشتری از جسم مورد نظر را ارائه دهد.هر چند كه امروزه انواع مختلفی از تلسكوپ ها وجود دارند كه در گستره وسیعی از طول موج ها كار می كنند، اما برای بسیاری از آماتورها و حتی اخترشناسان حرفه ای یك تلسكوپ نوری خوب، بهترین گزینه است كه می تواند خود را ساعت ها با آن مشغول كرده و در آسمان بی پایان شب دست به اكتشاف بزنند و لذت گالیله از تماشای اقمار مشتری را یك بار دیگر شخصاً تجربه كنند.تلسكوپ شكستی (تلسكوپ های مجهز به عدسی) از جمله اولین تلسكوپ ها هستند ولی خیلی زود مشخص شد كه ساخت و استفاده از تلسكوپ های با بازتابی (مجهز به آینه) بسیار آسانتر است. عدسی ها را فقط می توان از پیرامون آن نگه داشت و همین نكته باعث می شود كه عدسی در اثر سنگینی وزن خودش خمیده شود اما آینه ها این محدودیت را ندارند
از طرف دیگر تصویر نوری كه از آینه ها به دست می آید عاری از هر گونه انحراف رنگی (خطاهای رنگی) است
با توجه به اینكه تلسكوپ ابزاری محوری در ستاره شناسی است، شناخت دقیق آن برای هر كسی كه بخواهد اقدام به فعالیت های رصدی كند از اهمیت بسیار برخوردار است. كتاب «فناوری تلسكوپ ها» می تواند كاربر را در پیدا كردن موقعیت اجرام آسمانی، انواع مختلف تلسكوپ ها، شناخت نور، شناخت حركت ها، انواع مختلف نصب و دیگر موارد مرتبط یاری دهد. هر چند كه این كتاب برای دانشجویان فیزیك تالیف شده است اما شیوه تدوین كتاب به گونه ای است كه همه دوستداران نجوم و آسمان بیكران شب می توانند از آن بهره مند شوند
منبع: پارس اسکای
نویسنده : سلیمان فرهادیان
