آتش بس در خانواده

عوامل اختلاف خانوادگی و راه حل های پیشگیرانه

اصولاً اصل اختلاف بد نیست، چون اگر همه‌ی مردم ساکت باشند بی عقیده، بی نظر مثل آجر باشند که جمادند. انسانیت و ارزش انسان به این است هر کسی یک جوری بفهمد اگر همه‌ی مردم یک جور بفهمند که این علم رشد نمی‏کند. این تضاد افکار، این تز، آنتی تز باعث می‏شود که درونش یک سنتزی پیدا بشود. بنابر این اختلاف چیز بدی نیست. دو رقم فهمیدن، دو رقم فکر کردن، فقط باید این دو رقم تفکر به درگیری، به این که کدورت، کینه، به آن جا کشیده نشود. یکی کوتاه بیاید با هم توافق کنند. یکی، یکی را قانع کند. یکی، یا اصولاً اگر دو نفر باشند که هیچ باهم اختلاف نداشته باشند این دو تا مثل دو تا آجرند. خوب، هیچ رشد نمی‏کنند. رشد این است که دو تا فکر باشد، یکی بنشیند با بیان طرف را قانع کند. خوب ،این قانع کردن یک نفر رشد است. دو، کوتاه بیاید، عفو کند. یک کسی که عفو کند رشد است. کسی، کسی را اذیت می‏کند، صبر کند رشد است. در جای خودش انتقام بگیرد، یعنی قصاص گرفتن رشد است. عفو کردن رشد است. صبر کردن رشد است. استدلال کردن رشد است و همه‌ی این رشدها در سایه‌ی تضاد است. اگر تضادی نباشد، همین دو نفر مثل دو تا دانه، دو تا دانه جماد، این ارزشی ندارد. پس اصل اختلاف و دو رقم و درگیری‏ها این‏ها، همین طور که زبان‏ها دو تاست، شکل‏ها و زبان‏ها فرق می‏کند. سلیقه‏ها هم فرق می‏کند و رشد ما به این است که با این که با هم تفاوت داریم اما به دلایل شرعی، به دلایل عقلی مثل اهم و مهم، به دلایل سیاسی مثل مسائل سیاسی فعلاً کوتاه بیاییم، فعلاً این را بگوییم، فعلاً این را نگوییم، دست نگه داریم، عفو کنیم، انتقام بکشیم در موقع خودش، همین کارها رشد است. رشد ما توی این است.

و این هم که بعضی خانه‏ها می‏بینی اختلاف ندارند چون جرأت نمی‏کنند اختلافاتشان را بگویند. می‏ترسد. بعضی خانواده‏ها هم اختلاف را توی دل نگه می‏دارند آن هم ارزش نیست. ارزش این است که اختلاف بالاخره بررسی بشود و راه حل برایش پیدا بشود. حالا این اختلاف ها ریشه‏اش چیست؟

۱-زخم زبان

اصل در قرآن نیکو سخن گفتن است که در اسراء/۵۳ می‏فرماید: بگویند چیزی که حرف، حرف خوب به هم بزنند. بعد می‏گویند: بدرستی که شیطان کینه می‏اندازد بین مردم حرف قشنگ بزنید که اگر به هم حرف زشت بزنید، این حرف‏های زشت جرقه‌ی فتنه است. در حجرات/۱۱ هم گفته می شود: همدیگر را مسخره نکنید شاید او از تو بهتر باشد «وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ» قرآن می‏گوید: خانم، خانمی را مسخره نکن، شاید او از تو بهتر باشد.

یکی از چیزهایی که عامل این است که اختلاف بشود زخم زبان است. بد نیست یک آیه ی قرآن بخوانم قرآن می‏گوید: به بت پرست فحش نده. بله اگر به بت پرست فحش دادی توهین به بت پرست کردی. انعام/۱۰۸ قرآن می‏گوید «فَیَسُبُّوا اللَّه» آن هم توهین به خدا می‏کند جریحه‏دار نکنید روحیه و روان و عقائد حتی بت پرست را بله استدلال داریم «قُلْ هاتُوا بُرْهانَکُمْ» بقره/۱۱۱ بیایید استدلالی صحبت کنیم «إِنَّا أَوْ إِیَّاکُمْ لَعَلی‏ هُدیً أَوْ فی‏ ضَلالٍ مُبینٍ» سبأ/۲۴ امام صادق فرمود که خداوند می‏فرماید هرکه اهانت کند ولی از اولیاءخدارا زن و مرد من با من طرف است «وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ» همزه/۱ وای به کسی که نیش می‏زند بسیاری از اختلافات خانوادگی که به هم زخم زبان می‏زنند متلک می‏گویند.

۲-بیکاری

گاهی اختلافات و دعواها سرآن است که کار نیست. پیغمبر فرمود «نِعْمَ اللَّهْوُ الْمِغْزَلُ لِلْمَرْأَةِ الصَّالِحَةِ» (علل‏الشرائع،ج‏۲،ص‏۵۸۲) چقدر خوب است که زن کار بکند توی خانه. امام فرمود به دخترها حتماًبافندگی ریسندگی یک کار دستی یاد بدهید اما چرا بیکاری بافندگی و ریسندگی در این زمینه هم آیات زیادی داریم که حالا روایات زیادی داریم که‏ ام سلمه فرمود زن پیغمبر فرمود زن بیکار فتنه درست می‏کند کما این که مرد بیکار هم فتنه درست می‏کند. بسیاری وقت‏هایی که ایام تعطیلی است وقت‏های فراغت آمار جنایت بیشتر است «أَیُّمَا امْرَأَةٍ رَفَعَتْ مِنْ بَیْتِ زَوْجِهَا شَیْئاً مِنْ مَوْضِعٍ إِلَی مَوْضِعٍ تُرِیدُ بِهِ صَلَاحاً نَظَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهَا وَ مَنْ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ لَمْ یُعَذِّبْهُ» (أمالی صدوق،ص‏۴۱۱) خیلی مهم است که آدم با همه ابعاد زندگی آشنا بشود. به پیغمبر گفت فلانی زن خوبی است. روزها روزه می‏گیرد شب‏ها عبادت می‏کند. خیلی آدم خوبی است ولی اخلاقش یک خورده تند است. فرمود هیچ خوبی ندارد.

۳-پز دادن

گاهی وقت‏ها افتخار می‏کند خویش و قوم هایش را داداشم همچین گفت مامان جانم همچین گفت بابام همچین است. این پز می‏دهد که من فوق لیسانسم من دیپلمم تو دیپلم نداری، بامدرک یاپز می‏دهد با جهازیه یاپز می‏دهد بسمت پز است که می‏دهد پز دادن عامل اختلاف است .چون وقتی پز میدهی می‏خواهی او را کوچکش کنی او هم قبول نمی‏کند کوچکی را اصولا هر که پز می‏دهد فرعون است چون قرآن می‏گوید «فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ» زخرف/۵۴ این آیه ی قرآن است فرعون خفیف می‏کرد قومش را وقتی خفیف می‏کرد قومش را و مردم هم می‏گفتند بله قربان. حالا کوچک کردن مردم دو راه دارد یا آدم مستقیم مردم را کوچک می‏کند یا بقدری خودش را بزرگ می‏کند که قهراًمردم کوچک می‏شوند. چه صاف به مردم بگویند کوچکی یعنی یک وقت می‏گویند برو تو که سواد نداری یا دیپلم بیشتر نداری. یک وقت صاف و مستقیم کوچک می‏کنم شما را یا نه می‏گویم من کسی هستم که اینقدرم. هر دویش استخفاف است. برای چی این پز را می‏دهی برای این که او تسلیم تو بشود. فرعون هم همین کار را می‏کرد. فرعون برای این که مردم اطاعت کنند کوچک می‏کرد آن‏ها را. امام سجاد در دعای مکارم الاخلاق می‏گوید: خدایا توفیقم بده اخلاقم خوب باشد اما پز ندهم. هرچی دارید نگویید.

۴- دخالت‏ها نابجای اطرافیان

دخالت دیگران یکی از عوامل اختلاف زن و شوهرها این است که مادر خانم مادر شوهر برادر خانم برادر شوهر دیگران می‏آیند دخالت می‏کنند دخالت دیگران خیلی عامل فتنه می‏شود.

۵-ترک مشورت

روایت داریم با زن‏های خوب مشورت کنید. اگر هم یک جایی می‏گوید مشورت کنید ولی کار خودتان رابکنید برای این که مشورت کردی بیشتر زن قسمت‏های عاطفه اش را ترجیح می‏دهد چون آدم نمی‏داند این کار که می‏خواهد بکند عقلش بر عاطفه‏اش می‏چربد یا عاطفه‏اش بر عقلش می‏چربد. چون معمولا زن قسمت عاطفی را ترجیح می‏دهد برای این است که خدا زن را برای تربیت نوزاد خلق کرده و تربیت نوزاد صبر زیاد می‏خواهد و عاطفه ی زیاد و چون باید نوزاد را برساند به یک انسان کامل صبر و عاطفه باید زیاد داشته باشد و خدا اینچنین کرده.

۶- ناهماهنگی در وضع مالی

خدیجه خیلی سرمایه دار بود تمام اموالش را در راه اسلام داد. هیچی نداشت. به پیغمبر گفت یا رسول الله من از دنیا می‏روم همه چیزی داشتم اتفاقا. نه که مالش را بدهد. آخر گاهی وقت‏ها خانم مالش را در راه مثلا درآمــــدش را حقوقش را پس اندازش را ارثش را هدایایش را جهازیه‏اش را... گاهی هم ممکن است یک چیزی ببخشد اما منت تویش نیست. خدیجه آمد پهلوی حضرت رسول گفت این اموال من، خودم هم کنیزتو. این جمله دومش مهم است.

همه اموالش را داد. وقتی خدیجه می‏خواست از دنیا برود. هیچی نداشت. گفت یا رسول الله همه چیزی داشتم. همه را در راه اهداف مقدس تو دادم اما حالاکه می‏خواهم بمیرم خواهش می‏کنم که عبایت را به من بده. من را توی عبای تو کفن کنند. یک خورده از خدیجه یاد بگیرید. آن وقت جبران این فداکاری این است که دختر بهش می‏دهد حضرت زهرا. جبران می‏کند. خدیجه چی داد؟ پول. چی گرفت؟ زهرا. قرآن می‏گوید شکور است. خدا تشکر می‏کند اگر انسان ایثار کند درآمدش را حقوقش کمک کند.

۷- ازدواج‏های تحمیلی

گاهی اختلاف‏ها به خاطر این است که از روز اول این دختر و پسر خودشان همدیگر را نخواسته‏اند. ازدواج تحمیلی بوده در فامیل‏ها ازدواج‏های تحمیلی شاید هنوز هم باشد. دختری آمد پهلوی پیغمبر گفت یا رسول الله پدرم مرا با فلانی عقد بسته بدون این که از من بپرسد یا بدون مشورت با من عقدمان را با پسر فلانی خوانده. حضرت فرمود حالا گفت نه من شکایت پدرم را می‏کنم. پیغمبر فرمود عقد برگردد بعد دختر گفت که یا رسول الله نه من داماد را دوستش دارم حرفی هم ندارم فقط می‏خواستم شکایت بابایم را بکنم که این در تاریخ بماند که پدرها خود سرانه داماد انتخاب نکنند. فقط من می‏خواستم یک حرکتی انجام بدهم که تو این را بفرمایی که ازدواج تحمیلی حق نیست دور دختر را بگیرید. آقا خوب پسری است بهتر از این نیست بابا بگذارید فکر کند. خوب زنی است از این بهتر گیرت نمی‏آید. از پیرزن عروس می‏سازند این حسابش است خدا می‏داند چه می‏کنند. بهتر است یک مقداری ازدواج هایی که دور آدم را می‏گیرند نمی‏گذارند آدم یک خورده کوتاه بیاید و فکرکند.

۸- شنیدن حرف از سخن چین

گاهی میان اختلافات زن و شوهری این است که یک کسی می‏آید به قول قرآن می‏گوید «یُفَرِّقُونَ بِهِ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ» بقره/۱۰۲ می‏آید یک چیزی می‏گوید که بین این‏ها را حسادت‏ها سخن چینی و بالاخره اختلافات خانوادگی حالاباید چه کرد. توی چه خانه‏ای است که این اختلافات نیست. بیایید هرچی بوده، هرچی بوده کنار بگذارید. از حالا شروع کنید .قرآن حدیث داریم بسیاری از انسان‏ها یک کارهایی را که می‏کنند قرآن می گوید روایت می گوید: «کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ» (من‏لایحضره‏الفقیه،ج‏۲،ص‏۹۸) اگر فلان کار را بکنی مثل کسی می‏شوی که مادر الان شما را به دنیا آورده افراد آقا بگذار هرچه گذشته پس بگیرم فحشم داد تهمتم زد توی سرم زد فحشم داد نفرینم کرد آقا همه را اقاله کن اقاله یعنی چه؟ یعنی شتر دیدی ندیدی. فایده‏اش چیست؟ فایده‏اش این است: درباره تجارت داریم اگر یک جنسی را فروخت شتری آمد گفت آقا این را پس بردار داریم «أَیُّمَا عَبْدٍ أَقَالَ مُسْلِماً فِی بَیْعٍ أَقَالَهُ اللَّهُ تَعَالَی عَثْرَتَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ» (کافی،ج‏۵،ص‏۱۵۳) اگر کسی پس برداشت «أَقَالَهُ اللَّهُ» خداهم روز قیامت تا مجرم را می‏آورند می‏گویند خیلی گناه کردی. می‏گوید خدایا من توی دنیا کاسب بودم اگر یک جنس را پس می‏آوردند من پس بر می‏داشتم خدایا تو هم گناهان من را پس بردار. حدیث داریم کسی که توی دنیا پس بردارد خدا هم روز قیامت پس برمی دارد. بیایید اختلافات خانوادگی را هرچه بوده کنار بگذاریم. «وَ الْکاظِمینَ الْغَیْظَ» قرآن می‏گوید انسان صفات مومن این است که غیظش را فروکش کند گذشته‏ها را به رخ نکشد «وَ الْکاظِمینَ الْغَیْظَ وَ الْعافینَ عَنِ النَّاس» آل عمران/۱۳۴ انسان ممکن است تصمیم خطرناک بگیرد پشیمان بشود ولی خیلی کم احتمال دارد که آدم از عفو پشیمان بشود چرا بخشیدم در بخشیدن پشیمانی نیست.

۹- عشوه گری

گاهی وقت‏ها عامل فتنه این است که زن عشوه گری می‏کند. در باره‌ی عشوه گری یک آیه داریم. قرآن در احزاب/۳۲ می‏فرماید که خانم‏ها با نرمش حرف نزنید، حرف که می‏زنید با قهقهه با کرشمه و عشوه حرف نزنید، چرا؟ برای این که طمع پیدا می‏کند،

میل پیدا می‏کند. کی میل پیدا می‏کند؟ همان آقایی میل پیدا می‏کند که در قلبش مرض است. این رقم حرف زدن تو جاذبه دارد. خانم‏ها جوری حرف نزنید که آن کسی که ریگی توی کفشش است هوای شما را بکند. البته طبق این آیه به قول ما طلبه‏ها می‏توانیم تنقیه منات کنیم، یعنی مسئله را از مورد خاص ببریم بالاتر. پسرها و جوان‏ها، پیراهن بی آستین پوشیدن حرام است؟ نه! مرد واجب نیست پیراهنش آستین داشته باشد. می‏تواند پیراهن بدون آستین بپوشد. اما یک چیزی را بهت می‏گویم. شما که پیراهن آستین کوتاه پوشیدید توی اداره، اداره‏ای که زن می‏آید و می‏رود، بازوی شما را که می‏بیند میل پیدا می‏کند. کسی که در قلبش مرض است. اصلاح قیافه چه جور باشد؟ یک جوری خودتان را درست نکنید که «فَیَطْمَعَ الَّذی فی‏ قَلْبِهِ مَرَضٌ» گاهی وقت‏ها حلال است، اما حلالی که «فَیَطْمَعَ الَّذی فی‏ قَلْبِهِ مَرَضٌ». خوب، گاهی اوقات اختلافات خانوادگی به خاطر مسائل، گاهی عشوه گری است.

۱۰- بد اخلاقی

یکی از اصحاب پیغمبر به نام سعد بن معاذ از دنیا رفت. پیغمبر بدون عبا پا برهنه آمد تشییع جنازه ، گفتند یا رسول الله خیلی هیجانی آمدید جنازه‌ی ایشان را دوش گرفتید. فرمود: دیدم فرشته‏ها تشییع جنازه می‏کنند سعد بن معاذ را، مادر که این را دید گفت: درود بر تو با این مردنت، مرحبا، این مردن بر تو گوارا باد. مردنی که رسول خدا پا برهنه آمد عیادت تو و فرمود: فرشته‏ها آمدند. اما چون این مرد با همه‌ی خوبی هایش در خانه بد اخلاق بود، امشب که شب اول قبر است فشار قبر دارد. این طور نیست که حالا اگر کسی نماز شب بخواند خدا کاریش نداشته باشد. ممکن است افراد بد اخلاق هزار تا کار خوبی داشته باشند، فشار قبر داشته باشند.

مرضیه رجب تهرانی

از سخنرانی‌های حجت الاسلام قرائتی