وضعیت وجه المعامله آمریكا و روسیه

سیاست خارجی روسیه از زمان دوران اتحاد جماهیر شوروی سابق, همواره بر حفظ منافع ملی به هر قیمتی استوار بوده است روس ها در دوران جنگ سرد و پس از آن نیز برای حفظ موقعیت و جایگاه منطقه ای و جهانی خود, همیشه متحدان شان را قربانی كرده اند

تاریخ نشان داده است كسانی كه از وقایع تاریخی عبرت نمی‌گیرند، مجبور به تكرار تاریخ خواهند بود. نگاهی اجمالی به تاریخ روابط ایران و روسیه نشان می‌دهد كه روس‌ها در طول تاریخ، همواره به ایران ضربه زده‌اند و همیشه روابط خود با كشورمان را بر اساس حفظ منافع‌شان تعریف نموده‌اند.

سیاست خارجی روسیه از زمان دوران اتحاد جماهیر شوروی سابق، همواره بر حفظ منافع ملی به هر قیمتی استوار بوده است. روس‌ها در دوران جنگ سرد و پس از آن نیز برای حفظ موقعیت و جایگاه‌ منطقه‌ای و جهانی‌ خود، همیشه متحدان‌شان را قربانی كرده‌اند. حمله آمریكا به یوگسلاوی سابق و عراق و عدم حمایت از این دو كشور كه به عنوان شركای نزدیك روسیه محسوب می‌شدند، مستنداتی هستند كه تنها اندك زمانی از تاریخ وقوع آنها گذشته است.

● كارشكنی در بوشهر

نیروگاه بوشهر كه قرارداد آن در زمان رژیم گذشته و در سال ۱۹۷۵ با شركت آلمانی زیمنس منعقد شده بود، بعد از پیروزی انقلاب در تداوم كارشكنی‌های جهان غرب با جمهوری اسلامی ایران، متوقف شد. در طول جنگ تحمیلی نیز به جهت بمباران‌های مداوم هوایی نیروهای عراقی، صدمات جدی به تأسیسات این نیروگاه وارد آمد.

اما ضرورت تأمین بخشی از برق مورد نیاز كشور، مسؤولان وقت را مجاب كرد تا در جهت تكمیل این نیروگاه، تلاش كنند. اما این بار به جای آلمانی‌‌ها، روس‌ها آمادگی خود را برای تكمیل نیروگاه بوشهر اعلام كردند و در نهایت، در تاریخ هشتم ژانویه ۱۹۹۵، طی قراردادی در تهران، تكمیل این نیروگاه به روس‌ها واگذار شد.

بر اساس این قرارداد، روسیه موظف شد با نصب و راه‌اندازی یك رآكتور مدل “ وی وی ای آر۱۰۰۰،” تأمین سوخت هسته‌ای مورد نیاز و تربیت كادر متخصص ایرانی نیروگاه بوشهر را بر عهده بگیرد. ارزش اولیه این قرارداد مبلغ ۸۰۰ میلیون دلار تعیین شد كه قرار بود بخشی از این مبلغ بعد از تكمیل نهایی نیروگاه پرداخت گردد.

این در حالی است كه اكنون و بعد از گذشت بیش از ۱۲ سال، نه تنها نیروگاه بوشهر تكمیل نشده است، بلكه میزان پرداختی‌های ایران به میزانی بیش از قرارداد اولیه رسیده و هنوز هم روس‌ها طلبكارانه، وجوه بیشتری را به بهانه‌های مختلف درخواست می‌كنند. زمان راه‌اندازی نیروگاه و تحویل سوخت مورد نیاز نیز علیرغم توافقات انجام گرفته، مكرّرا از سوی روس‌ها تغییر كرده و به بهانه‌های مختلف، به عقب انداخته شده است.

● قول پوتین به اعراب

حال سؤال این است كه با این رفتار روسیه، نیروگاه بوشهر كی به بهره‌برداری خواهد رسید؟ در جواب این سؤال باید گفت كه هم‌اكنون نیروگاه بوشهر به عنوان وجه‌المعامله‌ای میان آمریكا و روسیه درآمده است و روس‌ها به بهانه‌های مختلف از ایران و آمریكا در قبال تكمیل و یا تأخیر در راه‌اندازی نیروگاه، اخاذی می‌كنند.

به نظر می‌رسد این روند تا زمانی كه برای ایران و آمریكا مسأله نیروگاه بوشهر اهمیت و ارزش داشته باشد، ادامه خواهد یافت. البته باید این مسأله را هم متذكر شد كه روس‌ها به جهت دكترین امنیت ملی خود، هرگز راضی به ظهور كشوری با قابلیت غنی‌سازی مستقل اورانیوم همچون ایران در حوزه مرزهای جنوبی خود نخواهند بود. لذا آنها در این قضیه با آمریكا و اروپا وجه اشتراك دارند.

رای مثبت روسیه به قطعنامه‌های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷ و ۱۷۴۷ شورای امنیت علیه كشورمان، مبین این واقعیت است. به علاوه، روس‌ها با درك مشكلات ایالات متحد در عراق و موقعیت بوش در داخل آمریكا، سعی دارند از پرونده هسته‌ای ایران به عنوان اهرمی جهت اخذ امتیاز و تقابل ظاهری با ایالات متحد جهت احیای وجهه جهانی و زنده كردن ابرقدرت بودن خود استفاده ‌كنند.

اوج این ادعا، در سفر ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه، به كشورهای عربی منطقه و عقد قرار‌دادهای نظامی و حتی پیشنهاد ساخت نیروگاه اتمی به آنها و نیز قول ضمنی وی در خصوص تأخیر در راه‌اندازی نیروگاه بوشهر به اعراب، دیده می‌شود.

در نهایت، می‌توان گفت كه روس‌ها در شرایط فعلی هرگز اقدام به راه‌اندازی نیروگاه بوشهر نخواهند كرد و تا زمانی كه مسأله هسته‌ای ایران به طور كامل در مجامع بین‌المللی حل و فصل نگردد، این سیاست از طرف روس‌ها ادامه خواهد یافت. بنابراین به هیچ وجه نمی‌توان به حمایت روس‌ها در زمینه تكمیل نیروگاه بوشهر خوشبین بود - این درسی است كه تاریخ آن را به كرّات به ایرانی‌ها و سایر ملل جهان آموخته است.