بهار متهم می شود

تاثیر تغییر فصل بر سلامت کودکان

این روزها روزهایی است که به تعطیلات عید نوروز نزدیک می شویم و حتما تغییرات عمده و مهمی در شیوه زندگی ما به وجود خواهد آمد. تغییراتی که مسلما علاوه بر ما بر کودکان‌مان نیز تاثیرگذار خواهد بود. تاثیراتی که اگر به آنها توجه نداشته باشیم ممکن است اثرات نامطلوبی بر سلامت داشته باشند....

تغییراتی مانند مبهمانی و مسافرت، برنامه‌های فشرده، تغییرات آب و هوایی، نوع تغذیه و... جدا از تغییر فصل که خودش می‌تواند پایان بخش برخی از مشکلات و بیماری‌ها باشد شروع فصل جدید می‌تواند آغاز کننده برخی بیماری‌ها و مشکلات باشد.

یکی از این مواردی که با شروع فصل بهار می‌توان به آن اشاره کرد بحث آلرژی‌ و حساسیت‌هاست. آلرژی‌ها با شروع فصل بهار و با ورود میوه‌های جدید و نوبرانه‌ها، گرده گل‌ها، گیاهان و ارتباطی که با طبیعت پیدا می‌کنیم بیشتر دیده می‌شود. از طرفی با شروع فصل بهار و افزایش دمای هوا و کاهش آلودگی هوا مشکل برخی کودکان مبتلا به آسم تقریبا برطرف می‌شود. آلرژی‌ فصلی تقریبا در ۲۰ درصد کودکان وجود دارد. گاهی اوقات خانواده‌ها این آلرژی‌ها را با سرماخوردگی حاد اشتباه می‌گیرند. در حالی که وقتی خارش چشم، خارش بینی، عطسه‌های خیلی شدید و خارش گلو وجود دارد و این حالات بعد از مواجه شدن با عامل حساسیت اتفاق می‌افتد بحث آلرژی در میان است. معمولا در آلرژی‌ها گرفتگی بینی و آبریزش بینی شفاف است.

کودک تب ندارد و اگر گلودردی هم داشته باشد بسیار خفیف است. از طرفی چند روز مانده به عید در منازل خانه‌تکانی انجام می‌شود و کودک در معرض مقدار زیادی رنگ، مواد پاک‌کننده، گردوخاک و... قرار می‌گیرد. بنابراین اگر در خانواده‌ای کودکی به گرد و خاک حساس است یا دچار بیماری‌های تنفسی و آلرژی بینی است در چنین روزهایی باید .وی را در فضا و مکان دیگری قرار داد. به هر حال برای آلرژی می‌توان برنامه‌ریزی کرد و اگر کودکی سابقه این بیماری را دارد باید با پزشکش مشورت کرد. ما داروها و اسپری‌هایی داریم که والدین می‌توانند با تجویز پزشک آنها را در طول این مدت برای کودکان‌شان آماده کنند.

● تغییرات آب و هوایی

اوایل بهار معمولا هوا قابل‌پیش‌بینی نیست. گاهی اوقات طی یک روز می‌بینید باران می‌بارد بعد خورشید می‌تابد و... این تغییرات والدین را در تعیین نوع پوشش کودکان سرگردان می‌کند. حقیقت این است که کودکانی که به عفونت تنفسی یا آسم مبتلا نیستند مشکل چندانی ندارند اما کودکانی که از عفونت تنفسی یا آسم رنج می‌برند یا دچار سرماخوردگی قبلی هستند در لحظاتی که باد می‌وزد یا باران می‌بارد مشکلاتی برایشان ایجاد می‌شود. به خصوص اینکه کودکان بعد از هر بازی عرق می‌کنند و ممکن است لباسشان را درآورند و این امر مشکلشان را بدتر کند. توصیه می‌کنم والدین سعی کنند از استرس سرما در کودکان اجتناب کنند. گاهی حتی لازم است در روزهای ابتدای سال راه تنفسی کودکان را با شال گردن بپوشانند تا هوای سرد وارد سیستم تنفسی آنها نشود.

بعضی از والدین بر این باورند که در فصل بهار پوشش کودکان دیگر مهم نیست. در حالی که در کودکانی که زمینه خانوادگی انواع آلرژی و عفونت را دارند باید همواره به شرایط آب و هوا دفت کرد. البته روش زندگی و نوع زندگی افراد هم در این زمینه دخیل است. به عنوان نمونه مردم در کشورهایی همچون روسیه یا قطب شمال ممکن است پوشش کمتری را حتی در سرما برای فرزندشان درنظر بگیرند. آنچه که خیلی مهم است این است که با همین شرایط دامنه سرمایی مشخصی را برای کودک در نظر می‌گیرند یعنی یک مرتبه کودک را از خانه گرم وارد فضای باز و سرد نمی‌کنند. مشکلی که ما در کشور داریم این است که خانه‌مان را در زمستان، تابستانی و در تابستان، زمستانی می‌کنیم و بعد کودک را بیرون می‌بریم. این امر می‌تواند برای کودکان ایجاد مشکل کند.

● انتقال بیماری‌ها

گاهی اوقات در خانواده‌ها دیده می‌شود که کودکان به اسباب‌بازی والدین و بزرگ‌ترها تبدیل می‌شوند. این امر به خصوص در شیرخواران بیشتر دیده می‌شود که در ایام عید و میهمانی‌ها دائما از آغوش یکی به آغوش دیگری رد و بدل می‌شوند. این تماس‌های نزدیک باعث انتقال راحت‌ بیماری‌ها از بالغان به کودکان می‌شود. این نکته را باید متذکر شوم که بیماری آنفلوآنزا را باید تا آخر فروردین جدی گرفت.

ضمن اینکه انواع ویروس‌های سرماخوردگی می‌تواند در این دید و بازدیدها انتقال پیدا کند. بهتر است کسانی که خودشان احساس می‌کنند سرماخورده‌اند هر چند اگر خفیف باشد با کودکان دیده‌بوسی نکنند زیرا سرماخوردگی خفیف در بزرگسالان می‌تواند بیماری سختی در کودکان ایجاد کند و علایم و عوارض شدیدی را به همراه داشته باشد. این توصیه را به افرادی که ناراحتی‌‌‌های گوارشی دارند نیز دارم تا مرتب دست‌هایشان را بشویند تا هنگام پذیرایی از کودکان آنها را مبتلا به اسهال و استفراغ نکنند.

● بیماری‌های گوارشی

با گرم شدن هوا تیپ ویروس‌ها به تدریج تغییر می‌کند و ویروس‌های دیگری به نام آنتروویروس‌‌ها فعال می‌شوند. نمی‌توان پیش‌بینی کرد که با چه سرعتی هوای گرم را طی بهار خواهیم داشت اما هر چه سریع‌تر به سمت گرما برویم این نوع ویروس‌ها شیوع بیشتری پیدا می‌کنند.

در مسافرت‌ها جدا از بحث ویروس‌ها بحث مسمومیت‌های غذایی هم مطرح می‌شود. خانواده‌ها طی سفر با چند مساله روبه‌رو می‌شوند که می‌تواند به افزایش خطر بیماری‌های گوارشی در کودکان منجر شود. ممکن است شستن دست‌‌ها هر لحظه امکان‌پذیر نباشد بنابراین بهتر است آب مناسب و صابون مایع با خود همراه داشته باشند تا بتوانند هر جا لازم است دست‌ها یا میوه‌های خریداری شده بین راه را بشویند. استفاده از سس مایونز، شیر، تخم‌مرغ و موادی که به راحتی خراب می‌شوند را در سفر محدود کنید. گروهی از کودکان به دلایل مختلفی از دارو استفاده می‌کنند. این داروها ممکن است آنها را بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های گوارشی کند. به خصوص کودکانی که از مشکلات گوارشی رنج می‌برند یا به هر دلیلی از داروهای آنتی‌اسید استفاده می‌کنند. در این صورت میکروب‌ها راحت‌تر وارد معده شده و بیماری‌زا می‌شوند.

یکی از مشکلاتی که طی سفر ممکن است کودکان را درگیر کند ابتلا به تب، تهوع و استفراغ و دل‌دردهاست. بنابراین همراه داشتن داروهای ضدتب بعد از ۲ ماهگی مانند استامینوفن لازم است. غیر از تب‌بر، استفاده کردن از سایر داروها نه الزامی است و نه از قبل قابل‌ پیش‌بینی. اگر احیانا اسهالی هم طی سفر رخ داد می‌توان با دادن مایعات کم‌شیرین، کودک را تغذیه کرد تا به یک مرکز درمانی برسند. موضوع دیگر تهوع و استفراغ است که کودکان از این لحاظ ۳ گروه هستند؛ یک گروه، کودکانی هستند که به قول قدیمی‌ها ماشین آنها را می‌گیرد و دچار تهوع و استفراغ می‌شوند.

به این گروه از کودکان می‌توان با نظر پزشک داروهایی داد که از این حالات پیشگیری کند. لازم به ذکر است که تهوع و استفراغ کودکان به‌خصوص شیرخواران را باید خیلی جدی گرفت. در صورتی که این اتفاق افتاد نباید خودسرانه از داروهای ضد استفراغ مانند متوکلوپرامید استفاده کرد. اگر مقدار این داروها کم و زیاد شود می‌تواند عوارض بسیار بدتری را همراه داشته باشد و سفر خانواده را خراب کند. در چنین شرایطی کافی است به کودک فرصت بدهید. بینی‌اش را شست‌وشو بدهید، راه هوایی‌اش را تمیز کنید و با مقدار خیلی کم مایعات سرد و شیرین به فاصله ۱ تا ۱ساعت و نیم تغذیه‌اش را شروع کنید. در چنین مواردی اغلب احتیاجی به استفاده از داروهای ضد استفراغ نیست.

یک گروه هم از کودکان به دلیل خوردن بیش از اندازه تنقلات طی راه و تغییر تغذیه‌ای که در کودکان رخ می‌دهد، به تهوع و استفراغ مبتلا می‌شوند. تهوع و استفراغ کودکان گروه سوم هم ناشی از مسمومیت‌های غذایی است. افتراق این ۳ گروه از هم نیازمند معاینه پزشکان است. امیدوارم در بهار امسال با رعایت همین نکات کوچک آغازی دل‌انگیز برای کودکان و والدین گرامی آنها در سال جدید داشته باشیم.

دکتر علیرضا ناطقیان

فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران