همه چیز درباره نگهداری از همستر

همسترها محبوب ترین حیوانات خانگی

نگهداری از حیوانات خانگی این روزها با توجه به زندگی آپارتمان‌نشینی و معضلاتی که در پی دارد، تقریبا در اغلب موارد سخت و حتی غیرقابل تصور است. در اغلب مجتمع‌های بزرگ مسکونی هم یکی از اولین شروط زندگی نداشتن حیوانات خانگی است. با این حال روانشناسان در کنار وجود گیاهان طبیعی در هر خانه‌ای توصیه می‌کنند که از حیوانات خانگی کوچک که نگهداری از آنها چندان دشوار نیست در خانه‌های آپارتمانی و کم‌جمعیت نگهداری کنیم. در این میان بازار همسترها و موش‌خرماهای کوچک از همه داغ‌تر است، زیرا به دلیل فضای کوچکی که این حیوانات به آن نیاز دارند نگهداری از آنها هم چندان دشوار نیست. همستر حیواناتی کوچک و بسیار زیبا و جذاب در رنگ‌های گوناگون ازجمله سفید، طلایی، سیاه، کرمی، زرد و... بوده و از خانواده جوندگان است که همه چیز خوار می‌باشد. همسترها جوندگان کوچک متعلق به خانواده کرستید‌ه‌اند. اعضای این خانواده در طبیعت وحش در اروپای شرقی، خاورمیانه، شمال آفریقا، چین و سیبری مشاهده می‌شوند. نگهداری همستر در قفس دارای احتیاجات ساده‌ای است. همسترها به عنوان حیوان خانگی در نظر گرفته می‌شوند. این حیوانات شب‌زی بوده و معمولا جهت جلوگیری از نزاع به صورت انفرادی نیز نگهداری می‌شوند. به این جانور انواع میوه، سبزیجات و دانه‌ها را به عنوان غذا می‌توان داد. برای نگهداری از همستر از ظروف شیشه‌ای (شبیه به آکواریوم) استفاده می‌شود که می‌تواند درب آن نیز بسته شود. زیر کف پای حیوان نرمه‌چوب نجاری ریخته می‌شود. این حیوان روزخواب است و از غروب شروع به بازیگوشی می‌کند. در صورتی که در قفس آن یک عدد چرخ‌و‌فلک یا سطح شیبدار مخصوص یا تونل مخصوص قرار گیرد بازی کردن آن را می‌توانید به‌خوبی مشاهده کنید. همستر به راحتی به شما عادت می‌کند، روی دو پای خود می‌ایستد و در هنگام خوابیدن خود را ولو می‌کند به‌گونه‌ای که شما فکر می‌کنید کاملا بی‌جان شده است، در خیلی از مواقع خوابیدن آن مانند انسان‌ها به پشت است و خواب عمیقی دارد به‌طوری که اگر شما به آرامی دستش را بگیرید و آن را از جای خود بلند کنید ممکن است همچنان خواب باشد و بیدار نشود. ویژگی‌های همستر

همستر بالغ در هر روز ۵ تا ۱۰ گرم غذا و مقدار کمی آب احتیاج دارد. چنانچه در جیره غذایی آن مقداری سبزی یا میوه مانند هویج یا سیب در نظر گرفته شود همستر دیگر نیازی به آب نخواهد داشت. وزن بالغ حدود ۱۰۰ تا ۱۳۰ گرم و طول عمر آن ۲ تا ۵ سال است. دندان‌های پیشین همستر به‌طور مداوم در حال رشد بوده و برای کوتاه کردن آن احتیاج به جویدن مواد جامد از قبیل چوب و کارتن و... دارد.

همستر در هر زایمان ۵ تا ۹ نوزاد به‌ دنیا می‌آورد. در گاهی موارد تعداد نوزادان بیشتر از این نیز بوده و در مواقعی تا ۲۴ عدد هم در یک زایمان ذکر شده است. نوزاد این حیوان از سن۷ تا ۱۰ روزگی شروع به خوردن مواد جامد خواهد کرد.

از همستر بیماری خاصی در انتقال به انسان گزارش نشده است و واکسن خاصی نیز برای آن وجود ندارد اما بهتر است هر شش ماه یکبار داروی انگلی به آنها داده شود. البته در صورتی که غذای آن را به‌خوبی بشویید امکان آلودگی به انگل را نداشته و نیاز به داروی انگل هم نخواهد داشت.

مدتی است که به دلیل سهولت نگهداری و زیبایی بالای این حیوان و مشخصات بهداشتی آن از نظر امکان انتقال بیماری به انسان، نگهداری از آن در کشورهای متعدد اروپایی و آمریکایی رواج چشمگیری داشته است.

● خانه همستر

سه نوع خانه برای همستر رایج است. قفس‌های سیمی، قفس پلاستیکی و آکواریوم.

۱) قفس سیمی با میله‌های افقی با فاصله ۱ تا ۲ سانتی‌متر برای نگهداری مناسب است، زیرا همستر به بالا رفتن علاقه زیادی دارد و از میله‌ها برای بالا رفتن از دیواره استفاده می‌کند. از خرید قفس‌هایی که کف آنها به صورت شبکه‌ای و سوراخدار است اجتناب کنید، چرا که پای او در آنها گیر کرده و حیوان در این قفس راحت نیست و تمیز کردن این قفس‌ها نیز مشکل است.

۲) قفس‌های پلاستیکی که معمولا با تجهیزات دیگری همراه است. این قفس‌ها در کشورهای اروپایی بسیار متداول است و ضمن گران بودن برای شرایط آب و هوایی گرم و خشک ایران نیز مناسب نیستند. به‌علاوه بسیاری از همسترهای طلایی بزرگ‌تر از آن هستند که در تونل‌ها جای گیرند ولی برای همسترهای کوتوله مشکلی پیش نخواهد آمد. به این نکته نیز توجه داشته باشید که محل سکونت این حیوان باید آنقدر محکم باشد که در مقابل جویدن مقاومت کند و بعضا لانه‌های پلاستیکی به راحتی توسط آنها جویده خواهد شد.

۳) نوع رایج‌تر و ارزان‌تر قفس همستر در ایران آکواریوم است و تمیز کردن آن نیز راحت است. اما گردش هوا در آن کمتر بوده و همچنین این فرصت را به حیوان نمی‌دهد که از دیواره‌ها بالا رود. یک درپوش نیز برای ممانعت از خروج همستر از آکواریوم و همچنین جلوگیری از دسترسی دیگر حیوانات خانگی به آن نیاز است.

● نگهداری از همستر

برای نگهداری از همستر می‌توان از یک قفس یا آکواریوم استفاده کرد. بستر باید ماده جاذب‌الرطوبه مثل خاک‌اره، کاه، پوشال کولر، ماسه بادی مخلوط و... باشد. استفاده از روزنامه و پارچه پشمی برای همستر بسیار مضر است بهتر است آکواریوم دور از جریان مستقیم هوا و در یک دمای ثابت و معتدل (دمای ۲۴- ۲۰ درجه و رطوبت ۶۰-۵۰ درصد) قرار گیرد و همواره یک تکه چوب یا شاخه بریده در آکواریوم باشد زیرا حیوان به وسیله آن دندان‌های خود را می‌تراشد. همستر در طول روز بیشتر می‌خوابد و اکثرا شب‌ها فعالیت دارد. اگر در شب دما پایین آید همستر بی‌هوش شده و شاید به خواب زمستانی فرو رود. در طول روز هم آکواریوم در جریان مستقیم تابش نور خورشید نباشد زیرا چشمان این حیوان برای نور ساخته نشده است. قفس همستر باید هفته‌ای دو بار به صورت موضعی و دو هفته یکبار به‌طور کلی تمیز گردد و غذاهای فاسدنشدنی که حیوان انبار کرده است دوباره سر جایش برگردد چون همستر حیوان تمیز و مرتبی است.

● لوازم زندگی

یک فضای بسته به عنوان آشیانه در گوشه‌ای از قفس برای همستر شما بسیار مطلوب است، که می‌توان از یک جعبه مقوایی برای این کار استفاده کرد و هر چند وقت یک بار عوض شود. کف جعبه را می‌توانید با چیزی نرم مثل دستمال کاغذی بپوشانید. مواد کف این جعبه باید حدودا یک بار در ماه عوض شود. عوض نمودن بیشتر باعث برهم زدن آرامش همستر خواهد شد. بازرسی منظم جعبه و برداشتن مواد غذایی که حیوان ذخیره نموده و در حال فاسد شدن است می‌تواند به بهداشت بیشتر قفس کمک کند. به همستر باید فرصت جویدن و ورزش کردن داده شود. تقریبا تمام همسترها با شوق و ذوق از یک چرخ‌وفلک مخصوص همستر استقبال می‌کنند. مقداری تونل و لوله نیز مفید است. شاخه‌های تازه درختانی مانند بید و درخت‌های میوه که برای آنها از سموم ضدآفت استفاده نشده است و جعبه‌های کوچک مقوایی برای جویدن و بالا رفتن مناسب هستند. برای آبخوری حیوان نیز می‌توان از یک بطری با سری که بتواند حیوان زبان‌بسته به راحتی از آن آب بخورد استفاده نمود. به این ترتیب آبخوری حیوان تمیز مانده و نمی‌تواند ظرف آب را سرازیر نماید. همستر نیاز کمی به آب دارد و چنانچه در رژیم غذایی او سبزی قرار گیرد دیگر به آب نیازی نیست. آب بیش از اندازه برای حیوان خطر مرگ دارد. یک ظرف غذای کم‌عمق از سرامیک یا چینی بهترین انتخاب برای ظرف غذای همستر است تا حیوان نتواند ظرف را برگرداند. تمیز نمودن چنین ظرفی نیز راحت تر است.

● رژیم غذایی همستر

برای رژیم غذایی همستر می‌توان از غذاهای آماده موجود در بازار استفاده نمود که معمولا به صورت مخلوطی از دانه گیاهان یا به‌صورت یک جیره غذایی به شکل گلوله‌های کوچک و یکدست درون بسته‌بندی آماده می‌باشد. جیره آماده گلوله‌ای از نظر مواد غذایی متعادل است اما همستر نمی‌تواند دانه‌های مورد علاقه خود را دست‌چین کند و به همین دلیل این غذا در بعضی مواقع حیوان را دلزده کرده و بعضی از همسترها اصلا آن را نمی‌خورند. دانه‌های مخلوط آماده معمولا از طرف او بهتر پذیرفته می‌شوند و پایه خوبی برای رژیم همستر هستند. ولی باید از غذایی که تنها شامل دانه گیاهان است اجتناب کرد، بهترین غذا برای همستر غذایی است که شامل مواد مختلفی مثل سبزیجات خشک نیز باشد. از این غذای آماده برای حیوان بیش از اندازه نریزید چرا که با این کار حیوان دانه‌های مورد علاقه‌اش را دست‌چین نموده و باقیمانده غذا را نمی‌خورد. این ایده خوبی است که در هر زمان مقدار کمی غذا بریزیم و اجازه دهیم همستر تقریبا ظرف غذای خود را قبل از اینکه دوباره غذا بریزید خالی کند. علاوه بر این، به غذای حیوان باید تکه‌های کوچکی از سبزیجات و میوه‌های تازه به عنوان مکمل غذایی افزوده شود. همچنین خوب است بعضی مواقع یک غذای سفارشی مثل یونجه خشک به همستر داده شود. همچنین بعضی مواقع می‌توان مقداری ماست تازه یا تکه‌ای مرغ پخته به حیوان داد. از دادن لوبیای نپخته، چشم سیب‌زمینی، سیب‌زمینی سبز، گوجه‌فرنگی، سیر، شکلات و هر غذای حاوی شکر و نمک خودداری ورزید. هیچگاه همستر را از بالا رها نکنید زیرا دست و پایش به راحتی می‌شکند. همچنین بیدار کردن همستر و ترساندن آن موجب ناراحتی او می‌شود و این امکان وجود دارد که همستر دست شما را گاز بگیرد ولی گاز گرفتن معمولا بر اثر اضطراب و ترس اوست.

● روش گرفتن همستر

بهترین روش برای گرفتن این است که او را در کف دست قرار داده و دست دیگر را به آرامی روی پشت آن قرار دهید تا از پریدن به بیرون و آسیب احتمالی جلوگیری کنید. در ابتدا بهتر است حیوان را بالای یک سطح نرم نگهداشته تا در صورت پرش یا سقوط آسیب نبیند. به او اجازه دهید تا از یک دست به دست دیگر خزیده تا به‌تدریج در دستتان احساس راحتی کند.

● چگونه همستری را که اهلی نیست بگیریم

اگر می‌خواهید همستری را که هنوز اهلی نشده بگیرید یک قوطی یا فنجان روبه‌روی حیوان قرار داده سپس حیوان را با ملایمت درون آن برانید و به این وسیله حیوان را انتقال دهید. اغلب همسترها برای حس کنجکاوی درون فنجان خواهند رفت. در صورت لزوم اگر می‌خواهید همستری را در دست گیرید که احتمال دارد گاز بگیرد می‌توانید از دستکش استفاده کنید. البته دقت کنید که دستکش زبر نبوده و حیوان در اثر گرفته شدن با دست دچار اضطراب نگردد.

● ضدهمستر کردن محیط

اگر تصمیم دارید به همستر خود اجازه دهید از قفس خود خارج شود باید اتاق خود را ضدهمستر نمایید. ابتدا مطمئن شوید هیچ چیزی که حیوان بتواند داخل آن شده و شما قادر به بیرون آوردن او از آنجا نباشید وجود ندارد. همستر باید در یک فضای کوچک که قابلیت فرار نداشته باشد محدود گردد و گرنه ممکن است برای گرفتنش دچار دردسر شوید. مطمئن شوید تمامی سیم‌های برق دور از دسترس حیوان هستند. مطمئن شوید هیچ چیز که بتواند به همستر آسیب برساند (از قبیل گیاهان سمی) وجود ندارد. ضمنا هر چیزی را که نمی‌خواهید همسترتان بجود از دسترسش دور نگاه دارید چون ممکن است پس از مدتی با نرمه‌های تشک و پتوی خود که جویده شده است روبه‌رو شوید. جدول زیر خلاصه‌ای از مشخصات دوره‌های زندگی را نشان می‌دهد.

● تولیدمثل

جوندگان حیواناتی هستند که تولیدمثل راحتی دارند و می‌توانند چند نوبت در سال تولیدمثل کنند. همستر نیز از این قاعده مستثنا نیست. این حیوان در هر دوره بارداری که حدودا ۲ هفته(۱۵تا ۱۶ روز) طول می‌کشد بین ۵ تا ۱۸ بچه به دنیا می‌آورد. نوزادان در ابتدای تولد تا چند روز توانایی بینایی و شنوایی ندارند و بدنشان بی‌مو است. به نوزادان تازه‌متولدشده تا ۲ یا ۳ هفته دست نزنید. نوزادان باید تا یک ماه پیش مادرشان باشند اما پس از یک ماه می‌توانند به طور مستقل زندگی کنند. همستر‌ها بین ۲ تا ۴ ماه بالغ می‌شوند و خود می‌توانند تولیدمثل کنند. بهتر است در دوران بارداری و پس از آن به همستر باردار غذاهای مقوی داد. همستر کوتاه‌ترین دوره بارداری را در میان تمام پستانداران داراست. همانگونه که قبلا نیز بیان شد دوره بارداری این حیوان ۱۵ تا ۱۶ روز است. همسترهای ماده در تمامی سال به غیر از هنگام خواب زمستانی فعالیت تولیدمثلی دارند. قدرت باروری در فصل زمستان به‌دلیل میزان تابش نور کمی کاهش می‌یابد.

در صورتی که ماده با سایر ماده‌ها نگهداری می‌شود توصیه می‌گردد ماده باردار را به قفس جداگانه منتقل کنید.

دکتر مهرداد حلوایی

متخصص فیزیولوژی جانوری