نگاهی به فعالیت های علمی كریستوفر رن

سر كریستوفر رن معماری شناخته شده و مشهور است وی طراح بیش از پنجاه كلیسای شهر لندن است كه از جمله آنها می توان به كلیسای جامع سنت پل اشاره كرد

سر كریستوفر رن معماری شناخته شده و مشهور است. وی طراح بیش از پنجاه كلیسای شهر لندن است كه از جمله آنها می توان به كلیسای جامع سنت پل اشاره كرد. در میان ساختمان های غیرمذهبی مهمی كه وی ساخته است می توان از رصدخانه سلطنتی گرینویچ یاد كرد. به هر حال با توجه به آشنایی ما با رن در حیطه معماری، دستاوردهای وی در زمینه ستاره شناسی كمتر مورد توجه قرار گرفته است. در اینجا به برخی از دستاوردهای وی اشاره خواهیم كرد كه شامل رصدهای ارزشمندی از ماه، زحل و ستارگان دنباله دار است، همچنین مواردی از تلاش های «رن» در راستای بهبود و اصلاح تلسكوپ را ذكر خواهیم كرد.

• • •كریستوفر رن در بیستم اكتبر سال ۱۶۳۲ در «ایست كیول» واقع در «وایت شایر» دیده به جهان گشود. هنگامی كه وی دو سال بیشتر نداشت، پدرش كه نام او نیز كریستوفر بود به عنوان پیشكار خاندان ویندزور (Windsor)برگزیده شد.خانواده رن زندگی خود را در دربار چارلز اول ادامه داد تا اینكه در سال ۱۶۴۲ جنگ داخلی انگلستان به وقوع پیوست. در این اوضاع، پدر رن به شهر بریستول كه مقر سلطنت طلبان بود گریخت و بعدها نیز در آكسفورد مستقر شد.رن در همان دوران وارد مدرسه وست مینیستر شد و در آنجا مشغول به تحصیل شد. در سن پانزده سالگی به طرز فزاینده ای به ستاره شناسی علاقه مند شد و با تشویقات چارلز اسكاربرگ (Charles Scarburgh)مقاله ای درباره شاخص های آفتابی (Sundial)را به زبان لاتین ترجمه كرد. وی همچنین چندین شاخص آفتابی ساخت و مدلی كوچك را طراحی كرد كه حركات منظومه شمسی را نشان می داد.

• رن و افق های روبه گسترش

كریستوفر رن در سال ۱۶۴۹ به وادام كالج آكسفورد وارد شد و در آنجا موفق شد بزرگترین دانشمندان تجربی آن دوران را ملاقات كند كه از آن جمله می توان به عالیجناب دكتر جان ویلكینز و همین طور استاد برجسته ستاره شناسی دكتر ست وارد اشاره كرد. این افراد تاثیر شگرفی بر «رن» گذاشتند و وی در طول پنج سال پس از ورود از دانشجویی كه به طور تفننی ستاره شناسی را دنبال می كرد به فردی بدل شد كه تمام وقت خود را وقف نجوم می كرد. وی به همراه دكتر ست وارد به ساخت و تجهیز یك رصدخانه متحرك بر برج كالج وادام همت گماشت.نخستین مشاهدات جدی وی از سال ۱۶۵۴ و هنگامی آغاز شد كه تلسكوپ را به سوی زحل نشانه رفت. همان گونه كه در میان ستاره شناسان آن دوران معمول بود، رن نیز مجذوب منطقه ای از این سیاره شد كه آن را این گونه توصیف كرد: «قسمتی از زحل كه از سایر بخش های آن تاریكتر است و اندكی باریكتر از كمربندهای مشتری است.» همچنین این طور به نظر می رسید كه این محدوده به طور متناوب آشكار و پنهان می شود.رن تا سال ۱۶۵۹ با استفاده از یك تلسكوپ شكستی ۳۶ فوتی (۱۲ متری) مستقر در آكسفورد رصدهای بسیاری از زحل انجام داد.رن در ادامه كار خود به همكاری با یكی از دوستانش به نام سر پاول نیل پرداخت. وی منجم آماتوری بسیار متمول و صاحب رصدخانه ای شخصی در وایت والتام واقع در بركشایر بود. رن چندان علاقه ای به ثبت رصدهای خود نداشت اما ترجیح می داد از آنچه كه می بیند تصویری دقیق ترسیم كند. در همین راستا مدل هایی مقوایی، مومی و مسی از زحل ساخت.سرانجام مدل مسی كه رن ساخته بود بر فراز ستونی در كالج گرشام لندن قرار گرفت و مدتی بعد یعنی در سال ۱۶۵۷ خود رن به سمت استاد ستاره شناسی آن كالج انتخاب و در همان جا مشغول به كار شد.در همین كالج بود كه رن سرانجام نظریه خود را در رابطه با زحل ارائه كرد. وی از مجموعه رصدهای خود چنین نتیجه گرفت كه سیاره زحل را «هاله»ای بیضی شكل احاطه كرده است. البته رن بر آن بود تا با ادامه رصدهای خود و انجام مشاهدات تكمیلی مسئله مذكور را به طور كامل تحلیل كند. اما رن در این مسیر مغلوب نظریه كریستین هویگنس شد. نظریه هویگنس به درستی بیان می كرد كه «زحل به وسیله یك حلقه نازك و تخت احاطه شده است كه در هیچ نقطه ای با سیاره تماس ندارد.» رن بعدها با فروتنی ویژه ای چنین می نگارد كه «یافته ها و دستاوردهای هویگنس را از یافته های خودم بیشتر دوست می دارم.»

هویگنس در سال ۱۶۵۵ نیز موفق به كشف قمر تیتان شد كه رن آن را به اشتباه یك ستاره تصور كرده بود.

• رن و تحقیق بر روی ماه

كریستوفر رن بر این امر واقف بود كه تنها با تكمیل و اصلاح تلسكوپ ها است كه می توان به پیشرفت های بزرگی در ستاره شناسی نائل آمد.لازم بود كه تلسكوپ به وسیله ای بدل شود كه نه تنها برای رصد و مشاهده از آن استفاده می شود بلكه بتوان از آن برای انجام محاسبه دقیق اجرام آسمانی بهره برد.ایده مذكور در بررسی هایی كه رن بر روی ماه انجام داده، كاملاً مشهود است. رن در سال ۱۶۵۵ به همراه دكتر جان ویلكینز با ارائه طرح ساخت یك تلسكوپ شكستی به طول هشتاد فوت (۲۷ متر) پروژه ای بلندپروازانه را طراحی كردند. البته لازم به ذكر است كه در مرحله اجرا آنان تصمیم به ساخت تلسكوپ كوچكتری گرفتند كه ۲۴ فوت (۸ متر) طول داشت.رن با استفاده از تلسكوپ مذكور یك برنامه ماه نگاری را به انجام رساند كه خودش معتقد بود از كار یوهانس هولیوس دقیق تر است، كما اینكه خود رن چنین می نویسد: «من تمام كارها را براساس قاعده و با بهره گیری از ترسیمات انجام دادم، لكن كار یوهانس هولیوس بر پایه حدس و گمان استوار بود.»البته هنگامی كه می بینیم وی با استفاده از یك میكرومتر درصدد اندازه گیری دقیق ارتفاع كوه های ماه و طراحی نقشه ای از اجزای ماه بوده است پی می بریم كه سخن گزافی بر زبان نرانده است. البته درست است كه حدود ۱۵ سال پیشتر، میكرومتر به وسیله ویلیام گاسكوین اختراع شده بود اما این رن بود كه در تحقیقات خود بر روی ماه، بهره ای كامل و موثر از آن برد.رن هنگامی كه در سال ۱۶۶۱ به سمت استاد ستاره شناسی آكسفورد برگزیده شد به فردی شناخته شده در حیطه نجوم مبدل شد. رن در همان سال از طرف مجمع سلطنتی دستور ساخت یك مدل از كره ماه را برای چارلز دوم صادر كرد.كره ماه حاصل قطری معادل ۱۰ اینچ (۲۴ سانتی متر) داشت و از مقوا ساخته شده بود و طرح های برجسته ای همراه با رنگ آمیزی هایی بر آن نقش بسته بود. مدل مذكور را رن شخصاً به پادشاه تقدیم كرد و همان گونه كه بعدها پسرش می نویسد «فرمانروا با رضامندی خاصی آن را پذیرفت».

---