تقلیدی کورکورانه یا حسی نوجویانه

امروزه مد در شئون مختلف زندگی نقشی پررنگ و گستره ای وسیع یافته است از ناخن پای فرنچ شده خانم ها گرفته تا وجود مایکروفر در آشپزخانه های اپن

چارقدی پرگل بر حلقه صورت با دو طره مو که بر گونه خزیده، چشمانی درشت و سرمه کشیده، ابروانی پیوسته و وسمه کشیده. تنبان و شلیته و جلیقه و ارسی رنگ و وارنگ و چین و واچین، این تصویری است کهنه از زن ایرانی در آینه‌ای غبارگرفته متعلق به بیش از ۱۵۰ سال پیش.

کت و شلواری مشکی، کلاه مخملی، کفش‌های مشکی ورنی نوک‌تیز، پیراهن سپید، سبیل‌های از بناگوش دررفته و ظاهری که نمادی از شخصیت، خلق و خو و پوشش مرد ایرانی است متعلق به بیش از ۷۰ سال پیش.

مانتوئی به رنگ روشن مناسب اندام‌های باریک و قلمی، رنگ‌پوستی تیره یا به قولی برنزه، موهای های‌لایت شده با صندل و ساعت مچی Swatch و موبایل Nokia، این هم تصویری امروزین از خانم‌های آلامد ایرانی.

دوره به دوره سال به سال تحول و دگرگونی در پوشش و ظاهر و شکل زندگی فرد فرد جامعه.

تنوع، تغییر و دگرگونی جزء جدانشدنی زندگی اجتماعی بشری است. نگاهی موشکاف به سیر تحولات در ظاهر افراد جامعه ما را به پدیده ”مد“ هدایت می‌کند. پدیدە‌ای که هر از گاه همچون موجی عظیم تغییراتی در ظاهر جامعه ایجاد می‌کند.

البته امروز مد در شئون مختلف زندگی نقشی پررنگ و گستره‌ای وسیع یافته است. از ناخن پای فرنچ شده خانم‌ها گرفته تا وجود مایکروفر در آشپزخانه‌های اپن. حتی هر از گاهی مشاهده می‌شود گرایش به برخی روش‌ها و یا ایسم‌ها در میان طبقه تحصیلکرده مد می‌شود و رواج می‌یابد مثل گرایش به یوگا، مدیتیشن، اوشو، فمینیسم و... امروز بسیار مشاهده می‌شود که وسایل منزل بسیاری از خانه‌ها بنابر آنچه مد معرفی می‌کند تغییر می‌یابد این مسئله به رواج تفکر مصرفی باز می‌گردد، تفکری که افراد را وامی‌دارد تلاش کنند برای دستیابی به محصولات جدیدتر کارخانه‌های تولیدی. از سوی دیگر مد رابطه‌ای مستقیم با حس تنوع‌طلبی و دگرگون خواهی نوع بشر دارد. به هر جهت این پدیده در جامعه بشری امروز نقشی مهم و تعیین‌کننده ایفا می‌کند. اما این‌که امروز سرچشمه این تغییر و تحولات و خط‌دهی‌ها در انتخاب پوشش و روش زندگی از کجاست و چه تفاوت‌های ساختاری با بینش و فرهنگ جامعه ما داشته و دارد بحثی است قابل بررسی. اما انکار، حذف، ممانعت و مخالفت، نمی‌تواند در برابر این پدیده قدرتمند تأثیری مقبول داشته باشد؛ پس چه بهتر که با دیدی باز و ذهنیتی روشن، دقیق و کارشناسانه تلاش کنیم از این پدیده به نفع رونق فرهنگ خودی و همچنین تولیدات داخلی در کشورمان بهره ببریم.

علی امیری ۲۶ سال دارد و ساکن تهران است. با تحصیلات دیپلم و شغل آزاد. وی معتقد است مد حرکتی به سمت فرهنگ‌های مختلف جوامع دیگر است. می‌گوید: ”من از برخی مدها که با وضعیت کاری، فرهنگ و شخصیتم مطابقت داشته باشد، استفاده می‌کنم.“ ظاهر امیری تقریباً عبارت است از یک پیراهن سپید، یک دست کت و شلوار سرمه‌ای و یک جفت کفش مشکی براق. وی می‌افزاید ”کت و شلوار به من شکل مرتب‌تر، تمیزتر و شیک‌تری می‌دهد. وقتی یک نفر از هر چیزی می‌توان استفاده مثبت یا منفی کرد. استفاده مثبت از مد یعنی این‌که بشر طالب زیبائی است و مد وسیله‌ای در جهت زیباتر شدن است. من فکر می‌کنم همیشه دسته‌ها و گروه‌های با سلیقه‌ای وجود دارند که می‌توانند نوع پوشش را برای مردم تعیین کنند و آنها هستند که با حرکت خاص، تبلیغات و موقعیت خودشان مد تازه‌ای رواج می‌دهند.“

ساناز رهبری ۲۴ سال دارد و نقاش است. تعریف وی از مد عبارت است از: ”مد یعنی نوآوری و گاهی هم تقلید احمقانه. من شخصاً خیلی کم از مد تبیعت می‌کنم چون وقتی روی مد لباس می‌پوشم مثل بقیه مردم می‌شوم من دوست دارم ظاهرم با بقیه متفاوت باشد. من براساس سلیقه شخصی و چرخش رنگ‌ها لباس می‌پوشم.“

وی در خصوص منشأ ایجاد مد می‌گوید: ”براساس سیاست‌های تولیدی‌ها یک سال مانتوی کوتاه مد است و سال دیگر مانتوی بلند شما نمی‌توانید امسال مانتوی سال قبل را بپوشید. اگر کسی در مد غرق نشود ولی حس تنوع‌طلبی را ارضا کند خوب است ولی غرق شدن در آن فرد را مصرف‌گرا می‌کند.“

مهندس فرهادی از مد به هیچ‌وجه تبعیت نمی‌کند، چون معتقد است مد یک فرصت سوءاستفاده برای تولیدکنندگانی است که ثبات کاری ندارند. وی می‌افزاید: ”تبعیت از مد نشان‌دهنده فقدان قدرت تصمیم‌گیری است. یعنی گروهی برای فرد تصمیم می‌گیرند که چه بپوشد و چه مصرف کند.“

مجید یونسی، ۴۴ سال دارد کارمند است، متأهل و دو فرزند دارد. وی می‌گوید: ”مد یعنی تغییر در نگرش گروهی مردم نسبت به یک شیء یا موضوع خاص. مثل تغییر گفتار و تکیه کلام‌ها که اگر نگوئید و استفاده نکنید در انزوا قرار می‌گیرید. مروج آن‌هم بیشتر رسانه‌های گروهی و گاهی هم فرهنگ عامه است.“ وی در خصوص برخوردش با پدیده مد می‌گوید: ”بچه‌هایم مدام نوع پوشاکشان را براساس مد تغییر می‌دهند.“ وی در خصوص علت عدم استفاده شخصی‌اش از مد یادآور می‌شود که امکانات مالی هم نقش مهمی دارد. وی در پاسخ به این سؤال که اگر از لحاظ مالی تأمین باشید چگونه از مد تبعیت می‌کنید، می‌گوید: ”مسلماً مدهائی را که به سرعت وارد بازار می‌شوند و به همان سرعت از مد می‌افتند انتخاب نمی‌کنم. به‌دلیل سن و سال محافظه‌کارانه‌تر انتخاب می‌کنم و ترجیح می‌دهم پوششی ساده‌تر و متعارف‌تر داشته باشم.“

الهام نجفی ـ ۲۲ ساله و دانشجوی زبان اسپانیولی است. او جدیدترین مدل مانتو را به رنگ سبز با شلوار جین پوشیده و یک روسری شبیه چارقدهای پر گل قدیمی به‌سر دارد، وی معتقد است پیروی از مدل یعنی پیوستن به آنچه در دنیای پیشرفته جریان دارد. الهام، بخش عمده‌ای از زندگی‌اش را به دریافت جدیدترین مد در دنیا، اختصاص داده و در این راه هزینه سنگینی هم متقبل می‌شود ولی از این بابت احساس خوبی دارد. الهام در برقراری ارتباط با افراد به شکل ظاهر و نوع وسایل و پوششی که فرد مقابل از آن استفاده می‌کند اهمیت می‌دهد چون در روابطش تعیین‌کننده است. گستره مد در زندگی الهام بسیار وسیع است و شامل پوشش اعم از لباس، کفش، ساعت، زیورآلات، نوع آرایش چهره و مو، عطر، گوشی موبایل و حتی نوع گویش و نگاه به زندگی می‌شود.

مرجان ع ـ ۱۹ ساله دانشجوی رشته روان‌شناسی است. از او درباره مد پرسیدم پاسخ وی اینچنین بود: ”تا پیش از این دوره مد عبارت بود از هر قاعده و هر چیزی که عده زیادی از آن پیروی کنند. ولی در حال حاضر مثلاً نوع مدل لباس، پوششی است که متفاوت با پوشش عموم باشد. یعنی خاص بودن، مد شده است. من معمولاً از وجود جدیدترین نوع پوشش و مد از طریق ویترین فروشگاه‌هائی که معروفند به عرضه جدیدترین‌های پوشاک مثل میلادنور، اسکان و... باخبر می‌شوم.

وی در ادامه می‌افزاید: گستره مد از لباس پوشیدن شامل می‌شود تا تنوع حرف زدن و رستوران‌هائی که می‌رویم، همه چیز، همه چیز...“

وی معتقد است روی مد بودن و رفتار و ظاهری متفاوت با عموم داشتن از نظر روحی جوان را ارضاء می‌کند.

مرجان در خصوص تفاوت مد امروز با فرهنگ غالب جامعه می‌گوید: ”در تهران طبقات و قشرهای اجتماعی و فرهنگی متفاوتی زندگی می‌کنند که بر این اساس محله‌های تهران هم دسته‌بندی می‌شوند. من براساس نوع محله‌های تهران و قشری که ساکن آن هستند لباس می‌پوشم یعنی لباسی که در شهرک‌غرب می‌پوشم با آنچه در میدان انقلاب می‌پوشم متفاوت است.“