هر سردردی علامت تومور مغزی نیست

هر سال تعداد زیادی از مردم به یکی از انواع تومورهای مغزی مبتلا می شوند تومورها, توده های غیرطبیعی در مغز هستند و بیشتر وقتی کشف می شوند که بیمار با یک اختلال عملکردی در اعضایش به پزشک مراجعه می کند اما توده های مغزی چگونه به وجود می آیند و سرنوشت این بیماران چیست دکتر حسین پورمحمودیان, متخصص مغز و اعصاب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران, در این باره توضیح می دهد

در خبرها آمده بود که ابراهیم تقی‌پور (فوتبالیست پیشین تیم‌های استقلال، پرسپولیس و ذوب‌آهن) به دلیل ابتلا به تومور مغزی در بستر بیماری است. «ورزش» این هفته‌ را به همین بهانه به این بیماری اختصاص داده‌ایم...

هر سال تعداد زیادی از مردم به یکی از انواع تومورهای مغزی مبتلا می‌شوند. تومورها، توده‌های غیرطبیعی در مغز هستند و بیشتر وقتی کشف می‌شوند که بیمار با یک اختلال عملکردی در اعضایش به پزشک مراجعه می‌کند؛ اما توده‌های مغزی چگونه به‌وجود می‌آیند و سرنوشت این بیماران چیست؟ دکتر حسین‌ پورمحمودیان، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، در این‌باره توضیح می‌دهد.

▪ تومورهای مغزی چگونه پدید می‌آیند؟

تومورهای مغزی گاهی از خود بافت مغز به وجود می‌آیند که در این حالت به آنها «تومور اولیه»گفته می‌شود. عوامل ژنتیکی و محیطی در به‌وجود آمدن تومورهای اولیه نقش بسزایی دارند مثلا برخی کودکان ممکن است با تومور متولد شوند یا مغز برخی از آنها حاوی سلول‌های جنینی باشد که بعدها بی‌رویه تکثیر می‌شود و تومور تشکیل می‌دهد. زندگی ناسالم، مصرف سیگار و الکل و قرار گرفتن در معرض اشعه اتمی مانند حوادث چرنوبیل یا بمباران اتمی هیروشیما نیز از دیگر عوامل مستعدکننده ابتلا به تومورهای مغزی است. نوع دیگر تومور، «تومور ثانویه» است که در اثر انتشار به‌وجود می‌آید. یعنی فرد به یکی از انواع سرطان‌های پیشرفته مبتلاست و سلول‌های سرطانی مثلا از پستان، ریه، روده یا تیرویید و... وارد جریان خون یا لنف می‌شوند، به مغز می‌رسند و در آنجا رشد و تکثیر می‌‌شوند. بیشتر تومورها در انسان‌ها از این نوع هستند.

▪ مبتلایان به تومور با چه علایمی مراجعه می‌کنند؟

تومورها یا اتفاقی کشف می‌شوند یا بیمار با علایمی غیرطبیعی مراجعه می‌کند. اصلی‌ترین علامت تومور، سردرد است. بیشتر مواقع نوع سردرد به گونه‌ای است که بیمار برای اولین‌بار آن را تجربه می‌کند (یعنی الگویی متفاوت از دیگر سردردها دارد). این سردردها شدید و مداوم هستند و باعث اختلال در خواب و بیدارشدن بیمار در نیمه‌شب می‌شوند و با خوردن مسکن کاهش ‌نمی‌یابند. از نشانه‌های دیگر می‌توان به تشنج اشاره کرد. بیمارانی که سابقه تشنج یا ضربه به سر نداشته باشند، مشکوک به تومور هستند و حتما باید از این نظر بررسی شوند. کرختی و بی‌حسی در اندام‌ها، اختلال در صحبت، اختلال‌های شناختی، خواب‌آلودگی، اختلال دید و استفراغ از دیگر علایم‌اند. این علایم ناشی از افزایش فشار داخل مغز هستند.

▪ علت بالارفتن فشار داخل مغز چیست؟

مغز ما در یک حفره استخوانی به نام جمجمه (دوجام روی یکدیگر) قرار گرفته است. این فضا محدود است و وقتی توموری به آن اضافه می‌شود، فشار به نواحی اطراف (نسوج و عروق) بالا می‌رود و بافت آنها را تخریب می‌کند. البته گاهی برخی تومورها راه مایع مغزی-نخاعی را هم مسدود می‌کنند و مانع خروج مایع مغزی-نخاعی از مغز می‌شوند و آب درون جمجمه جمع می‌شود که علامت بسیار شدیدی مانند استفراغ و سردرد شدید و دوبینی به وجود می‌آورد.

▪ شانس بهبود بیماران در مبتلایان به تومورهای اولیه بیشتر است یا ثانویه؟

برای پاسخ به این سوال باید به نوع دوم تقسیم‌بندی تومورها اشاره کنیم. در نوع دیگر، تومورها به دو نوع خوش‌خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند. با برداشتن تومور خوش‌خیم از طریق جراحی، بیمار بهبود می‌یابد و شانس عود وجود ندارد یا بسیار اندک است. اگر هم دوباره تومور تشکیل شود، باز هم خوش‌خیم خواهد بود و مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی در تومورهای بدخیم، چنین روندی طی نمی‌شود. تومور کاملا برداشته می‌شود ولی بعد از مدتی دوباره تومور بدخیم‌ دیگری جای آن رشد می‌کند. این بیماران به شیمی‌درمانی و رادیوتراپی نیاز دارند و سخت‌تر به درمان‌ها پاسخ می‌دهند.

▪ آیا راهی وجود دارد که تومورهای بدخیم زودتر شناسایی شوند؟

متاسفانه تومورهای مغزی هم مانند سرطان‌های اعضای بدن ابتدا بدون علامت‌اند. برای تشخیص تومور ۲ روش تصویربرداری از طریق سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی برای شناسایی ضایعه، مکان و نوع آن مناسب هستند. البته نوع تومور حتما با نمونه‌برداری و فرستادن آن به آزمایشگاه آسیب‌شناسی مشخص می‌شود.

▪ تومورها فقط از طریق جراحی خارج می‌شوند؟

بیشتر آنها از طریق جراحی خارج می‌شوند ولی گاهی تومور در عمق مغز قرار گرفته و امکان دسترسی جراح به آن وجود ندارد. برای درمان چنین تومور‌هایی به پرتودرمانی و شیمی‌درمانی نیاز است. تومور خوش‌خیم دیگری که در خانم‌ها دیده می‌شود، آدنوهیپوفیز است. این تومور اختلال‌های قاعدگی و گالاکتوره (جهش شیر از پستان خانمی که در دوران شیردهی قرار ندارد) ایجاد می‌کند و با دارو می‌توان آن را کنترل کرد ولی درمان اصلی جراحی است مگر اینکه پزشک تشخیص دهد می‌توان بدون جراحی بیمار را کنترل کرد. مغز بافت حساس، ظریف و شکننده‌ای دارد و با خروج تومور ممکن است بعد از عمل اختلال‌های حسی-حرکتی در بیماران به وجود آید.

پرنیان پناهی

گفت‌وگو با دکتر حسین‌ پورمحمودیان متخصص مغز و اعصاب