روان‌شناسی دورهٔ بارداری

جسم و روان سالم در رضایت‌مندی و شادکامی خانواده، سهم بالائی دارد. دختر و پسر جوان قبل از پیوند زناشوئی، باید اقدام به آزمایش‌هائی کنند تا به‌طور حتم مشخص شود که بیماری‌های …

جسم و روان سالم در رضایت‌مندی و شادکامی خانواده، سهم بالائی دارد. دختر و پسر جوان قبل از پیوند زناشوئی، باید اقدام به آزمایش‌هائی کنند تا به‌طور حتم مشخص شود که بیماری‌های ژنتیکی، خونی یا اختلال‌های هورمونی ندارند. انجام این آزمایش‌ها بسیار لازم و حیاتی است؛ زیرا مشخص می‌شود که خود زوج و یا فرزند مشترک آنان، آمادگی ابتلا به بیماری تالاسمی یا سایر بیماری‌های خونی و ژنتیکی را دارند یا خیر؛ چون اگر خدای نکرده، فرزندی ناقص به‌دنیا بیاید، در زندگی زناشوئی دو طرف، اثرهای بسیار بدی خواهد داشت.

گروهی از بیماری‌های جسم و روان، ژنتیکی و ارثی هستند. ”دکتر هانا استون“ می‌گوید: ”به‌طور کامل، روشن شده است که ریشهٔ اصلی برخی از روان‌پریشی‌ها، صرع، سبک‌مغزی و اختلال‌های روحی، نقص‌های ارثی می‌باشد. قدر مسلم، این است که هیچ شخصی نباید بدون مشورت با پزشک، تن به ازدواج بدهد، حتی اگر در حال حاضر، به‌طور کامل سالم باشد.“

آزمایش‌های ژنتیکی به ما می‌گوید که اگر بخواهیم کودکانی سالم داشته باشیم، با چه کسی می‌توانیم ازدواج کنیم.

”دکتر استون“ می‌افزاید: ”شایسته است افراد جهت داشتن کودکان سالم، سابقهٔ سلامتی خانواده را مورد بررسی قرار دهند.“

اگر توصیه می‌شود که افراد فامیل نزدیک با هم، ازدواج نکنند و یا اگر ازدواج می‌کنند، راهنمائی‌های کارشناسان ژنتیک را جدی بگیرند، به‌طور دقیق به همین علت است.

ژن کروموزوم‌های افراد فامیل نزدیک، به‌طور تقریبی مشابه‌اند و ترکیب‌های خوبی نمی‌دهند. صدها هزار سال طول کشید تا انسان بفهمد چرا خواهر و برادر نباید با هم پیوند زناشوئی برقرار سازند و چرا فرزندان آنان، اغلب زشت و کم‌هوش به‌دنیا می‌آیند.

از سرنوشت زن و مرد زیر درس بگیریم:

مرد، ۷۲ سال و زن، ۶۵ سال دارد. دو دختر ۳۲ و ۳۰ سالهٔ مغول‌واره دارند. کوچک‌ترین فرزندشان که پسر است، کم‌هوش می‌باشد و در حال حاضر، بی‌کار و سربار خانواده است.

پدر می‌گوید: ”همسرم، دخترعموی من است. ما عاشق هم بودیم.“ پرسیدم: ”هیچ آزمایشی نکردید؟“

”فقط آزمایش خون دادیم. ما سواد نداشتیم. همین آزمایش خون را هم خرجی اضافی به حساب می‌آوردیم.“

”چرا بعد از فرزند اول که معیوب به دنیا آمد، فرزند دوم را به دنیا آوردید؟“

”از نادانی. هیچ فکر نمی‌کردیم دومی هم معیوب شود.“

در طول دورهٔ آشنائی، انجام آزمایش‌های ژنتیکی، پزشکی و روانی، ضروری است. ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که باید مجموعه‌ای از کارشناسان پزشکی، ازدواج ما را سالم اعلام نمایند. اگر به‌علت بیماری‌های جسمی و روانی به‌ویژه آزمایش‌های ژنتیکی، جواب، منفی باشد، تنها راه سنجیده و عاقلانه، این است که بچه‌دار نشویم.

حال، فرض کنیم ازدواج شما از نظر پزشکی، مثبت است و در انتخاب و گزینش همسر هم رعایت اصول اساسی را کرده‌اید و می‌خواهید صاحب فرزند شوید، اینک باید به نکته‌های زیر توجه نمائید:

سن مناسب برای بارداری

سن مناسب برای بارداری، بین ۱۸ تا ۳۵ سالگی است. زنانی‌که در بیرون از این سنین، حامله می‌شوند، به مراقبت‌های پزشکی ویژه‌ای نیازمندند و سفارش می‌شود دختران جوانی که زودتر از ۱۸ سالگی ازدواج می‌کنند، ضمن مشورت با مرکزهای باصلاحیت و استفاده از وسیله‌های مؤثر پیش‌گیری از بارداری، زمان بارداری را تا سن مناسب به تعویق اندازند.

نشانه‌ها

خانم‌ها از روی نشانه‌هائی مانند قطع عادت ماهانه، داشتن حالت استفراغ، تکرر ادرار، زود خسته‌شدن و پیدا کردن ویار، به‌طور معمول حدس می‌زنند و یا با انجام آزمایش در آزمایشگاه به یقین می‌رسند.

تحت‌نظر قرار داشتن

پس از یقین از حاملگی، زن باردار باید زیر نظر و راهنمائی پزشک متخصص زنان و زایمانِ مورد قبول و اعتماد خود قرار گیرد و پیوسته پاسخ پرسش‌های خود را از او دریافت کند و مشکل‌های پیش آمده را با کمک او، حل و فصل نماید.

تغذیهٔ زن باردار

توجه به تغذیهٔ زن باردار، حیاتی است. نیازهای غذائی در این دوره بیشتر می‌شود. وزن، ۹ تا ۱۲ کیلوگرم افزایش می‌یابد و جنین هم برای رشد، غذای لازم نیاز دارد. تنوع در تغذیه و مصرف گوناگون موادغذائی، بسیار مهم است.

از چهار گروه موادغذائی، شیر و لبنیات، گوشت و حبوبات، نان و غلات، میوه‌جات و سبزیجات باید به میزان کافی مصرف کرد.

برخی املاح و ویتامین‌ها، اهمیت حیاتی‌تری دارند. برای نمونه، نیاز به آهن برای خون‌سازی، زیاد است. به‌طور معمول از ماه چهارم، قرص آهن حتی تا چهل روز پس از زایمان تجویز می‌شود. مصرف موادغذائی مانند جگر، گوشت، اسفناج، حبوبات، پسته، گوجه‌فرنگی و پرتقال که حاوی مقداری آهن هستند، بسیار مفید است. کم‌خونی مادر به رشد جنین، آسیب فراوانی می‌زند.

زنانی که قبل از بارداری، کم‌خونی دارند؛ ابتدا باید درمان شده و پس از آن حامله شوند؛ اما چنان‌چه قبل از درمان، باردار شدند، باید تحت‌نظر پزشک باشند و به مقدار بیشتری از قرص آهن استفاده کنند.

کم‌خونی در زنان باردار، باعث افزایش میزان خون‌ریزی قبل، بعد یا در حین زایمان می‌شود. به‌طوری‌که احتمال مرگ و میر مادران باردار مبتلا به کم‌خون، ۵ تا ۱۰ برابر، بیشتر از زنان دیگر است.

عنصرهای فلزی دیگر مانند کلسیم، فسفر، روی، ید، منیزیم، پتاسیم و سدیم نیز اهمیت خودشان را دارند. برای نمونه مقداری کلسیم برای ساختمان‌های جنینی بسیار مهم است.

ویتامین‌های ”آ“، ”سی“، ”دی“، ”ای“، ”ب۶“، ”ب۱۲“ و ”ب۱۳“ باید به میزان کافی به بدن برسد. در این میان، ”فولیک اسید“ که یک ویتامین ضروری برای جلوگیری یا درمان کم‌خونی می‌باشد، اهمیت خاصی دارد. کمبود ”فولیک اسید“ می‌توانید در جنین، اختلال‌های مربوط به نخاع و سیستم عصبی را به‌وجود آورد. منبع‌های غنی آن عبارتند از جگر، خمیرمایه، تخم‌مرغ، نان گندم، سیب‌زمینی، نان سفید، کلم خام، آب پرتقال و برنج.

کار، فعالیت و ورزش

کار و فعالیت، برای زن حامله، زیان‌آور نیست؛ ولی باید از انجام کارهای سنگین و جابه‌جا کردن وسائل پرهیز کرد. زن باردار، نباید خود را خسته کند. حرکت‌های ورزشی مناسب (نرمش‌های سفارش‌شده از طرف پزشک راهنما) بسیار مفید است، پیاده‌روی و انجام حرکت‌های ورزشی، به تقویت عضله‌های شکم، کمر و لگن کمک می‌کند و باعث سهولت زایمان می‌گردد.

آرامش و محیط شاد

هر چه مادر از آرامش روحی بیشتری برخوردار باشد، کودک او نیز دارای ساختار روحی و روانی سالم‌تری خواهد بود.

بهداشت

زن باردار بیشتر از افراد دیگر عرق می‌کند؛ بنابراین به شست‌وشو و حمام بیشتری نیاز دارد. لباس او باید آزاد و راحت باشد؛ هم‌چنین از دهان و دندان خود نیز مراقبت‌های لازم را به‌عمل آورد.

سیگار، موادمخدر و الکل

سیگار و هرگونه موادمخدر و الکل، روی جنین تأثیر مستقیم و بدی دارد. اگر مادران می‌خواهند نوزادان سالمی به‌دنیا آورند، باید تا حد امکان بکوشند که از مصرف آن مواد، خودداری ورزند.

مراقبت‌های دیگر

دریافت هرنوع اشعه در زمان بارداری و تزریق هرنوع واکسن (به‌جزء کزاز) ممنوع است. زن باردار تا آنجا که امکان دارد، باید از تماس با حیوان‌های خانگی مانند گربه، موادشیمیائی مانند حشره‌کش، افراد مبتلا به بیماری عفونی و رفت و آمد در جاهای شلوغ و آلوده خودداری ورزد.

استاد مصطفی علیزاده

مؤلف و مترجم