سبز مثل سبزه های عید

گوشه ای از تکیه معروف میدان تجریش تهران نشسته و چند سبزه خوشرنگ جلویش گذاشته است با روبانی صورتی رنگ, سبزه ها را آذین بندی کرده و بدون کوچک ترین هیاهو و بازار گرمی, منتظر آمدن مشتری ها می نشیند

گوشه‌ای از تکیه معروف میدان تجریش تهران نشسته و چند سبزه خوشرنگ جلویش گذاشته است؛ با روبانی صورتی رنگ، سبزه‌ها را آذین‌بندی کرده و بدون کوچک‌ترین هیاهو و بازار گرمی، منتظر آمدن مشتری‌ها می‌نشیند.

نزدیکش که می‌روم و قیمت‌ها را می‌پرسم، با یک حساب سرانگشتی می‌فهمم، اگر امروز بتواند ۱۵ سبزه‌اش را بفروشد، می‌تواند ۴۵ هزار تومان کاسب شود.ناصر، اهل یکی از روستاهای مراغه است و تا همین چند ماه قبل هم در یکی از کارگاه‌های ساختمانی تهران کار کرده، ولی تصمیم گرفته با توجه به شلوغی شب عید، کار و کاسبی راه بیندازد و پولی به جیب بزند.

وقتی از او می‌پرسم سبزه‌ها را از کجا آوردی، می‌گوید: ما خانه‌ای کارگری در تجریش داریم که هر روز پنج، شش تای این سبزه‌ها را در اتاق خانه و پشت‌بام درست می‌کنم و غروب هم به میدان تجریش می‌آیم و آن را می‌فروشم؛ البته اصلا نمی‌خواهم که دوستان و اقوامم بفهمند که من در خیابان، سبزه می‌فروشم؛ ولی درآمد فروش سبزه این روزهای عید، خیلی بیشتر از کارگری ساختمان است.

● شغلی برای یک هفته

به قول ناصر، بازار فروش سبزه‌ها از ده روز مانده به عید شروع شده و دو، سه روز مانده به عید هم به اوجش می‌رسد.بعد از یک ربع صحبت کردن، هیچ مشتری برای سبزه‌هایش پیدا نمی‌شود؛ می‌گویم کار و کاسبی‌ات هم انگار خیلی پررونق نیست؟ می‌گوید: آخر من ۱۵ روز مانده به عید بساط پهن کرده‌ام و این زمان برای فروش سبزه خیلی زود است؛ به همین علت اگر تا یک هفته دیگر هم روزی پنج سبزه بفروشم، باز هم راضی‌ام.او درباره نحوه تولید سبزه‌هایش هم می‌گوید: ابتدا نزدیک به دو کیلو گندم را در آب می‌ریزم و سپس گندم‌های آب رفته را در یک دستمال خیس می‌گذارم. بعد از ۲۴ ساعت، گندم‌ها کمی جوانه می‌زنند و در همین حالت آن را در یک قالب می‌گذارم و معمولا هم بعد از چهار، پنج روز، سبزه را به بازار می‌آورم و هرکدام را ۳۰۰۰ تومان می‌فروشم.

● سبزه‌سازی، کارگاه ندارد

چند متر دورتر از بساط ناصر، چند سبزه عید هم در حجره کوچک یک سبزی‌فروش جا خوش کرده است. حجره‌اش شلوغ است و همزمان با چند مشتری حرف می‌زند.از سبزی‌فروش می‌پرسم خودتان سبزه را درست کرده‌اید، می‌گوید: من نه وقت سبزه درست کردن و نه جای درست کردنش را دارم؛ در مقایسه با فروش سبزی در ایام نوروز، فروختن سبزه‌های عید برای من درآمد چندانی ندارد و فقط برای جذب مشتری، چند سبزه در حجره گذاشته‌ام.

به اعتقاد او، همه افرادی که سبزه را در میدان تره‌بار تهران یا در مغازه‌ها می‌فروشند، این سبزه‌ها را در خانه خودشان درست می‌کنند و اصلا برای بازاری که فقط چند روز مشتری دارد، نمی‌ارزد که کارگاهی برای ساخت سبزه درست شود.

● کارگر و بازاری، سبزه‌فروش می‌شوند

مرکز اصلی فروش سبزه‌های تهران در میدان میوه و تره‌بار جنوب پایتخت در جاده بهشت‌زهراست که به میدان تره‌بار اصلی هم معروف است.

مرحله اول، ردیف ۱۳ و ۱۴ این بازار بزرگ، از دو هفته مانده به عید شلوغ می‌شود و تا یک شب قبل از عید هم کار می‌کند.تا یک هفته مانده به عید، تعداد محدودی از وانت‌های سواری هر روز صبح به این میدان می‌آیند و با کمترین مشتری و کمترین حجم فروش قانع می‌شوند.مصطفی از سبزه‌فروش‌های میدان تره‌بار می‌گوید: داغ‌ترین روزهای فروش این بازار، سه روز مانده به شب عید است که اینجا غلغله می‌شود. برای تولیدکننده این سبزه‌ها که معمولا همه آنها در خانه‌هایشان سبزه درست می‌کنند، هزینه تولید هر سبزه بین ۷۰۰ تا هزار تومان خرج برمی‌دارد، اینجا تقریبا هر سبزه را به طور عمده ۱۵۰۰ تومان می‌فروشند و فروشنده‌ها هم اگر انصاف داشته باشند، باید هر سبزه را حداکثر دو برابر قیمت، یعنی ۳۰۰۰ تومان به دست مشتری برسانند. بیشتر سبزه‌های میدان تره‌بار، سبزه گندم است که هم زودتر از سبزه دیگر دانه‌ها مثل عدس رشد می‌کند و هم قیمتش پایین‌تر از دیگر سبزه‌هاست.مصطفی می‌گوید کار اصلی‌اش فروش سبزی در میدان تره بار تهران است، اما همسرش هم در خانه سبزه درست می‌کند و او هم از شش صبح تا دو بعدازظهر سبزه‌ها را به خریداران عمده می‌فروشد.

به اعتقاد او، سبزه‌فروش‌های این بازار از هر قشر و صنفی هستند و به این علت که سبزه‌فروشی یک شغل پاره‌وقت و چند روزه است، از بازاری گرفته تا کارگر و تولیدکننده، بدشان نمی‌آید که در این چند روز، خرج و مخارج عیدشان را دربیاورند.

● بازار سبزه، فقط در تهران نیست

علاوه بر پایتخت، در شهرهای همجوار تهران و دیگر مناطق پرجمعیت کشور نیز بازار سبزه‌فروشی پرمشتری است.اگر این روزها سری به کرج بزنید و از بازار شاه عباسی، خیابان درختی، منطقه گوهردشت و چهارراه طالقانی دیدن کنید، متوجه می‌شوید که بازار سبزه‌های عید لحظه‌به‌لحظه داغ‌تر می‌شود و اهالی البرز هم برای تکمیل سفره‌های هفت‌سین ایرانی، سبزه‌ها را به مهمانی خانه‌ها می‌آورند.

اما در بسیاری از شهرهای کوچک و روستاها، مردم خودشان چند روز مانده به عید دست به کار می‌شوند و سبزه‌های سفره هفت‌سین را آماده می‌کنند.

بازار سبزه‌فروشی در این شهرها، چندان پررونق نیست و معمولا مادر هر خانه، سبزه عید را درست می‌کند و پس از پایان روز سیزده‌به‌در هم سبزه را به آب می‌اندازند تا آب روان، همه رنج‌های آن سال را با خود ببرد.

امین جلالوند