تاثیر روزه بر پوست

نگاهی به برخی از مهم ترین آثار پوستی روزه داری و توصیه های متخصصان پوست و مو

ماه رمضان امسال با فصل گرما مصادف شده و قطعا اجرای یک الگوی صحیح تغذیه می‌تواند راه‌گشای شما در بهره‌گیری از برکات معنوی روزه‌داری بدون استرس یا ناراحتی‌های جسمی‌ رایجی مثل ریزش مو، خشکی پوست یا پوسته‌پوسته شدن ناخن باشد. این نوشته قصد دارد به برخی از مهم‌ترین آثاری که روزه‌داری بر پوست دارد، اشاره کرده و طرز برخورد با هر یک را نیز آموزش دهد...

خشکی لب و خشکی پوست از نارضایتی‌های پوستی نسبتا شایع روزه‌داران در ماه مبارک رمضان است. در صورتی که محتوای آب پوست طبیعی باشد، پوست نرم، صاف، قابل ارتجاع و درخشان است. در حالت طبیعی یک حرکت مداوم آب از لایه‌های عمقی پوست به طرف لایه‌های سطحی وجود دارد و در نهایت، این آب از سطح پوست تبخیر می‌شود. هنگامی که پوست به عللی، اعم از عوامل داخلی یا خارجی نتواند این میزان آب را حفظ کند، پوست خشک می‌شود. از عوامل خارجی می‌توان مواجهه با آب و هوا یا باد گرم را نام برد. از طرف دیگر، شستن بیش از حد پوست سبب از بین رفتن لایه‌های چربی محافظ پوست شده و پوست را خشک می‌کند. مواجهه پوست با بعضی مواد نیز از جمله عوامل خارجی محسوب می‌شود.

● روزه و خشکی پوست

شاید بسیاری از افرادی که مبتلا به خشکی پوست و اگزما هستند، گمان کنند با روزه گرفتن به دلیل مصرف کم آب، دچار تشدید خشکی پوست خواهند شد. اگرچه کم‌آبی بدن جزو علل شایع خشکی پوست است اما این مساله در مورد روزه‌داران صدق نمی‌کند؛ چون در فاصله بین افطار و سحر، فرد روزه‌دار به میزان کافی از آب و مایعات استفاده می‌کند و بنابراین به طور معمول، روزه‌داری تاثیر چندانی در تشدید خشکی پوست ندارد. از طرفی، استفاده از مرطوب‌کننده‌ها می‌تواند نقش بسزایی در کاهش اتلاف آب پوست داشته و در حفظ شادابی آن موثر باشد.

کار عمده مرطوب‌کننده، حفاظت از رطوبت پوست و دفاع در برابر آسیب‌های محیطی است. معمولا افراد نیاز به استفاده از مرطوب‌کننده‌ها ندارند و افرادی که پوستشان چرب است، به مصرف مرطوب‌کننده احتیاجی پیدا نمی‌کنند. هرچند این افراد هم در مواجهه با هوای گرم و خشک، باد یا هوای سرد ممکن است نیاز به استفاده از مرطوب‌کننده‌ها پیدا کنند. از سوی دیگر، بعضی‌ها طی ماه مبارک رمضان به مصرف فراوان مواد غذایی دارای قند زیاد (مانند خرما، زولبیا و بامیه و سایر شیرینی‌جات) روی می‌آورند که این الگوی غذایی در مبتلایان به آکنه می‌تواند به تشدید آکنه منجر شود. در این موارد، بهتر است بیشتر از میوه‌ها و سبزی‌های تازه استفاده شود.

● روزه و پمفیگوس

مهم‌ترین بیماری پوستی که روزه‌داری برای آن منع طبی دارد، بیماری‌ پمفیگوس است. این بیماری خودایمنی، باعث بروز تاول‌های متعددی روی پوست و مخاط دهان می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد. متاسفانه بسیار شاهدیم که در ماه مبارک رمضان یا مدت کوتاهی پس از آن، برخی از بیماران مبتلا به پمفیگوس که از این منع طبی بی‌اطلاع‌اند، با عود ضایعات پوستی خود مراجعه می‌کنند. عود این بیماری مشکلات دیگری به وجود می‌آورد. مصرف داروهای کورتیکواستروییدی (کورتونی) و عوارض آنها باعث افزایش خطر پوکی استخوان، افزایش وزن، افزایش قندخون، افزایش فشارخون و مشکلات دیگر می‌شود.

● روزه و خشکی لب‌

مشکل دیگر روزه‌داران، خشکی لب‌هاست که این مشکل، به خصوص در کسانی که تنفس خود را به جای بینی از راه دهان انجام می‌دهند، شایع‌تر است. علل متعددی، علاوه بر کاهش مصرف آب برای خشکی شدید لب‌ها وجود دارد؛ به‌عنوان نمونه، مصرف برخی داروها مثل ایزوترتینویین یا راکوتان. این قبیل افراد نیز بهتر است در ماه رمضان با نظر پزشک خود، میزان مصرف داروی خودشان را کمی کاهش دهند. به علاوه، چرب کردن مکرر لب‌ها را نیز باید مدنظر قرار داد و برای این منظور می‌توان از وازلین، اوسرین و کِرِم‌های مختلف چرب‌کننده لب استفاده کرد.

● ۴ توصیه نهایی

۱) برای به حداقل رساندن ناراحتی‌های جسمی و احتمالی در ماه مبارک رمضان رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

برای شاداب ماندن و جلوگیری از خشکی پوست در وعده‌های سحری و افطاری به اندازه کافی مایعات، مخصوصا آب بنوشید و از نوشیدن مایعات مدر (مانند چای غلیظ) که باعث از دست رفتن آب بدنتان می‌شود، به شدت پرهیز کنید.

۲) به علت محدودیت غذایی و اینکه نظم و حجم غذای دریافتی‌تان در ماه رمضان تغییر می‌کند، باید به منظور جلوگیری از کم شدن آهن، روی و سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی که سبب رشد مناسب مو و ناخن‌هایش می‌شود، در وعده‌های غذایی سحر و افطار، غذایی کامل که همه گروه‌های غذایی را در خود بگنجاند، مصرف کنید. مثلا می‌توانید از همین حالا برنامه‌ریزی کنید و غذاهای پرکالری‌تر و کربوهیدارت‌ها و پروتئین‌ها و سبزیجات را در وعده سحر و غذاهای سبک‌تر مانند لبنیات در کنار سبزیجات و انواع سالادها را در وعده افطارتان بگنجانید. در ضمن جای میوه باید در سفره سحری و افطاری همیشه محفوظ بماند.

۳) از آنجا که خانم‌ها بیشتر با مشکل کمبود روی و آهن دست به گریبان هستند، به آنها توصیه می‌کنم که با نظر یک پزشک متخصص، مدتی قبل از ماه رمضان مصرف مکمل‌های گروه B با سایر مکمل‌های مورد نیاز را شروع کنند تا پس از ماه رمضان دچار مشکل ریزش مو یا شکنندگی ناخن‌هایشان نشوند.

۴) اگر مشکل پوستی یا ریزش مو دارید و در حال مصرف داروهای خوراکی در فواصل زمانی منظم هستید، توصیه من به شما این است که برای تغییر ساعت‌های خوردن داروهایتان حتما به پزشکتان مراجعه کنید و هرگز خودسرانه میزان و ساعت مصرف دارویتان را جابه‌جا نکنید؛ زیرا تغییر میزان داروی دریافتی ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری را برای پوست و موی شما به همراه داشته باشد.

دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده

متخصص پوست و مو و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران