شعر، موسیقی و سلامت

موسیقی، پیوندی کامل و ناگسستنی با سلامت دارد و این را همه ما به گونه‌های مختلف تجربه کرده‌ایم.
گاهی موسیقی به ما آرامش می‌دهد و ما را از پراکندگی درمی‌آورد. گاهی به ما هیجان …

موسیقی، پیوندی کامل و ناگسستنی با سلامت دارد و این را همه ما به گونه‌های مختلف تجربه کرده‌ایم.

گاهی موسیقی به ما آرامش می‌دهد و ما را از پراکندگی درمی‌آورد. گاهی به ما هیجان و نشاط برای ادامه حیات می‌بخشد و گاهی ما را به تفکر وا می‌دارد. همه این حالت‌های روانی که در فرد وجود دارد در موسیقی به یک جواب می‌رسد که آن حرکت در راستای سلامت در شنونده است. اما این بار روانی تنها به دوش موسیقی و نت نیست. در موسیقی سنتی ما، شعر نیز جایگاه ویژه‌ای در تاثیرگذاری اثر موسیقی دارد و بخش عمده‌ای از انتقال بار درونی اثر را به دوش می‌کشد. به همین جهت، انتخاب درست شعر اهمیت فراوانی دارد. به قول دکتر شفیعی کدکنی، شعر رستاخیز کلمات است. واقعیت شعر در همین تعریف نهفته است. شعر سالم شعری است که در اجزای آن رستاخیزی صورت گرفته باشد. ممکن است چند کلمه و جمله در کنار هم قرار بگیرند و نظمی هم بسازند ولی اگر در آن کلمات رستاخیزی واقع نشده و ابداع و خلاقیتی صورت نگرفته باشد، شعری سروده نشده و «ای بسا ناظم که شعری ناسرود» که این مساله در اشعار برخی از متقدمین و متاخرین به وضوح دیده می‌شود. شاید به همین دلیل است که در میان خیل شاعران ناگهان شاعری به اصطلاح گل می‌کند و شعرش پسندیده می‌شود زیرا حرفی برای گفتن داشته و ما هم به دنبال چنین شعری هستیم. چون تصنیف می‌خواهد در هر بیت پیامی را به شنونده منتقل کند و مطلبی برای گفتن داشته باشد؛ مطلبی که اولا دارای نگاه نو و ثانیا دارای سلامت معنایی باشد تا بتواند آنچه را که موسیقیدان می‌خواهد به شنونده اثر منتقل کند؛ وگرنه، تمام آثار تکراری و از نظر محتوا ضعیف می‌شوند.

من شخصا نسبت به انتخاب شعر بسیار حساسم و سعی می‌کنم آثار فاخری را برای خوانش استفاده کنم. حتی برخی از دوستان معتقدند که من در این مورد دچار وسواس هستم. اما من از این حساسیت راضی‌ام چون باعث می‌شود کارهایی شکل بگیرد که از لحاظ معنایی، خاص باشد. البته در مورد انتخاب شعر باید این نکته را نیز در نظر داشت که برای یک موسیقیدان موسیقی سنتی علاوه بر سلامت معنایی شعر، زبان و جنس واژه‌های آن نیز بسیار حایز اهمیت است و به همین دلیل هنرمندان این عرصه بیشتر از آثار شعرای متقدم استفاده می‌کنند. البته این حرف به آن معنا نیست که شاعران معاصر شعر خوب ندارند. موسیقی سنتی، زبان خودش را می‌طلبد و نمی‌توان از هر شعری، حتی برخی اشعار قدرتمند، در آن استفاده کرد. شعرهایی مثل شعرهای سهراب سپهری وجود دارد که از نظر سلامت و صلابت در سطح بسیار بالایی هستند ولی وقتی در قالب موسیقی سنتی ارایه می‌شوند، نمی‌توانند آن‌طور که باید، خود را نشان بدهند. شاید اگر این شعرها دکلمه شوند، تاثیر بیشتری نسبت به قرار گرفتن در قالب یک تصنیف داشته باشند. در عین حال، اشعاری از شاعران معاصری مثل دکتر قیصر امین‌پور و استاد هوشنگ ابتهاج و چند نفر دیگر وجود دارند که در عین تازگی، ویژگی‌های مطلوب موسیقی سنتی را نیز دارا هستند.

در عرصه موسیقی، برخی از ترانه‌سراهای جدید با آثاری که با عنوان پاپ مطرح می‌شوند، کارهای ارزشمندی انجام داده‌اند که قابل تقدیر است ولی در موسیقی سنتی که اشعار باید یا در قالب آواز خوانده شوند یا تصنیف، نمی‌توان از آنها استفاده کرد. زیرا این ‌آواز یا تصنیف باید حالتی داشته باشد که با شعر تناسب و تجانس داشته باشد. یکی از مشکلاتی که در فضای موسیقی ما وجود دارد، این است که موسیقیدانان ما کمتر با شعرا و انجمن‌های شعر مرتبط‌اند و این موضوع در عقب ماندن موسیقی بسیار نقش داشته است. همین امر سبب می‌شود که کشف اشعار قدرتمند و مناسب برای آثار موسیقی سنتی، کمتر اتفاق بیفتد. برای اینکه بتوانیم اثر فاخری در این زمینه تولید کنیم باید ارتباط بیشتری بین این دو قشر برقرار کنیم.

سیدحسام‌الدین سراج