اختلالات دستگاه ادراری در بارداری

دستگاه ادراری نیز مثل تمامی دستگاه‌های بدن حین بارداری دچار تغییراتی می‌شود تا مادر بتواند جنین را پرورش دهد. از جمله این تغییرات بزرگ شدن کلیه‌هاست تا توانایی انجام کار …

دستگاه ادراری نیز مثل تمامی دستگاه‌های بدن حین بارداری دچار تغییراتی می‌شود تا مادر بتواند جنین را پرورش دهد. از جمله این تغییرات بزرگ شدن کلیه‌هاست تا توانایی انجام کار بیشتری (متناسب با تغییرات وزن مادر و حجم خون) را داشته باشند. همین طور در اثر ترشح هورمون‌های خاص، مجاری ادراری و حالب‌ها (لوله‌های انتقال ادرار از کلیه‌ها به مثانه) گشاد می‌شوند. اگرچه این تغییرات کاملا ضروری هستند، اما زمینه‌ساز برخی مشکلات در مادران می‌شوند.

از مهم‌ترین مشکلات دستگاه ادراری در زنان باردار، آمادگی آن برای عفونی شدن است ، به طوری که عفونت دستگاه ادراری دومین علت شایع بستری در بیمارستان در زنان باردار است.

از مشکلات مهم دیگر آن دفع میکروب درادرار بدون وجود علائم عفونت ادرار است. این مساله ازآن جایی اهمیت پیدا می‌کند که در صورت عدم تشخیص و درمان آن می‌تواند منجر به عفونت کلیوی شود و این عفونت در صورت عدم‌درمان خطراتی همچون زایمان زودرس، کم‌وزن شدن جنین حین بارداری و فلج مغزی در زایمان‌های زودرس را به دنبال دارد. بنابراین برای کشف وجود باکتری در ادرار نیاز به انجام آزمایش ادرار در ۳ ماهه اول بارداری است. در صورت وجود میکروب در ادرار با درمان آنتی‌بیوتیکی مناسب، میکروب‌ها را از بین می‌بریم ولی باید مجددا آزمایش ادرار انجام شود تا مطمئن شویم که بیماری عود نکرده باشد.

از بیماری‌های شایع دیگر در بارداری عفونت مثانه و مجاری ادراری تحتانی است که علائم آن شامل سوزش ادرار، تکرر ادرار، احساس عدم تخلیه کامل ادرار، احساس تعجیل برای دفع ادرار و وجود خون در ادرار است و با درمان مناسب آنتی‌بیوتیکی، بیماری بهبود می‌یابد، اما در صورت عدم درمان امکان پیشروی عفونت در سیستم ادراری فوقانی و عفونت کلیوی (پیلونفریت) وجود دارد که بسیار خطرناک است.

بیماری عفونت کلیوی (پیلونفریت) در واقع عفونت بافت کلیه‌هاست که با علائم تب و لرز، درد پهلو (یک طرفه یا دو طرفه) و گاه تهوع و استفراغ همراه است. این بیماری در ۳ماهه دوم بارداری و در زنان باردار کم سن و کسانی که برای بار اول باردار می‌شوند، شایع تر است.

در صورت بروز بیماری، زن باردار باید در بیمارستان بستری و پس از آزمایشات لازم، تحت درمان با آنتی‌بیوتیک تزریقی قرار گیرد. در صورت عدم درمان امکان پیشرفت بیماری به سمت عفونت خونی که جان مادر را تهدید می‌کند، وجود دارد.

همچنین در این افراد امکان زایمان زودرس و سایر عوارضی که در بالا گفته شد وجود دارد. بنابراین باید درمان کامل این بیماران به مدت ۱۰ روز انجام شود و یک تا دو هفته پس از پایان درمان آزمایش ادرار مجدد انجام شود تا از بهبودی مطمئن شویم. با این حال امکان عود بیماری وجود دارد و باید این مادران تحت مراقبت بیشتری در کل دوران بارداری قرار گیرند.

از عوارض دیگر این بیماری کم‌خونی و در برخی موارد ادم ریوی (خیز ریوی) ناشی از سمومی است که میکروب‌ها در خون این بیماران تولید می‌کنند. در کسانی که دیابت یا فشار خون یا بیماری زمینه‌ای کلیوی دیگری مثل سنگ کلیه دارند احتمال بروز این بیماری بیشتر می‌شود.

دکتر ثریا عالمی

جراح و متخصص بیماری‌های زنان و زایمان