همه تخم مرغ ها را در یك سبد نگذاریم

كارشناسان و اقتصاددانان, سرمایه گذاری در كارهای مولد و مفید برای جامعه را توصیه می كنند تا ضمن تأمین منافع جامعه و اقتصاد ملی, اندوخته های گروه متوسط درآمدی جذب تولید و بازار سرمایه شود

خانوارهای متوسط و كم درآمد ایرانی و به خصوص كارمندان، دانشجویان و جوانانی كه به دنبال سرمایه‎گذاری و سودآوری پول و پس‏انداز ماهانه و سالانه خود هستند، در سال‎های اخیر با سرمایه‎گذاری در بانك و گرفتن وام مسكن یا خرید خودرو، طلا و لوازم خانگی و نیز خرید سهام از طریق بورس اوراق بهادار تلاش كرده‎اند قدرت خرید پول و پس‎انداز خود را در شرایط تورمی حفظ كنند و اندوخته و سرمایه‎گذاری نسبتاً مناسبی برای آینده‏شان فراهم آورند. آنها خواسته‎اند به اصطلاح همه تخم‎مرغ‎ها را در یك سبد نگذارند و بخشی از سرمایه خود را در شركت‎های معتبر و صنعتی بزرگ سرمایه‎گذاری كنند و از این رو سهام خودروسازی‎ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

كارشناسان و اقتصاددانان، سرمایه‎گذاری در كارهای مولد و مفید برای جامعه را توصیه می‎كنند تا ضمن تأمین منافع جامعه و اقتصاد ملی، اندوخته‎های گروه متوسط درآمدی جذب تولید و بازار سرمایه شود. البته سود نهفته در فعالیت‎های دلالی و واسطه‎ای باعث انحراف سرمایه‎ها شده است و عده‎ای از خانوارها و افراد پول خود را به سمت خرید و فروش كالاهای مصرفی و كارهای واسطه‎ای و دلالی سوق داده‎اند و در این میان سرمایه بخشی از جامعه به دلیل ندانم كاری‎ها برباد رفته است.

عده‎ای از ترس كاهش ارزش پول خود در شرایط تورمی، به افرادی در بازار كه سودهای غیرمتعارف بالای ۳۰ و ۴۰ درصد را وعده می‎دهند، اعتماد می‎كنند. البته ناگفته نماند كه بخش قابل توجهی از این سرمایه‎ها از دست می‎رود و لطمه مالی بزرگی به خانواده‎ها و افراد وارد می‎شود. در این میان جای خالی افراد آگاه و مؤسسات تخصصی و كارشناسانی كه وكالت مالی مردم را برای سرمایه‎گذاری بپذیرند، خالی است.

در دنیای امروز با گسترش روابط اقتصادی و رشد بازارهای سرمایه، انواع سرمایه‎گذاری‎ها به صورت خرید سهام یك یا چند شركت و یا خرید سبد سهام (تركیبی از سهام شركت‎های مختلف) شكل گرفته است و مردم یا خود به طور مستقیم وارد بازار سرمایه می‎شوند و سهام دلخواه را می‎خرند و یا با مراجعه به مؤسسات دست اندركار و وكالت مالی و سرمایه‎گذاری، سهام شركت‎های سرمایه‎گذاری یا سهام‎های خاص تركیبی را انتخاب می‎كنند.

به عنوان مثال، برخی از افراد در ایران سهام شركت‎های خودروسازی، پتروشیمی، سیمانی، قطعه‎سازان خودرو، معدنی، صنایع غذایی و صنایع شوینده و ... و یا سهام شركت‎های سرمایه‎گذاری و سبدهای سهام را می‎خرند. این شركت‎های سرمایه‎گذاری نیز با انتخاب سبدهای سهام تركیبی از سهام چند شركت تولیدی، هم ریسك و خطر نوسانات شدید و كاهش و ركود بورس و سهام را كاهش می‎دهند و هم درآمد نسبتاً مطمئن را برای خریداران و مشتریان خود فراهم می‎كنند.

در شرایطی كه شفافیت اطلاعات شركت‎ها و بورس در حد مورد انتظار نیست و اقتصاد ممكن است تحت تأثیر نوسانات اقتصاد كلان و بازار و سیاست و ... قرار داشته باشد و شوك‎های فصلی و دوره‎ای را به بورس منتقل كند، به نظر می‎رسد بهترین و عاقلانه‎ترین راه سرمایه‎گذاری، خرید تركیبی از سهام شركت‎های مختلف است كه هم شركت‎های كوچك و بزرگ را شامل شود و هم صنایع مختلف را در برگیرد كه اگر یك شركت یا یك صنعت دچار مشكل شد، سایر صنایع و شركت‎ها بتوانند سودآوری سرمایه‎گذاری خانوارها و افراد را تضمین كنند و از زیان شدید جلوگیری شود.

مؤسسات مالی و شركت‎های سرمایه‎گذاری كه وكالت مالی و سرمایه‎گذاری از طرف مردم را برعهده دارند، انواع سهام و سبدهای سهام را ایجاد و معرفی می‎كنند و اطلاعات لازم را به خانواده‎ها ارائه می‎دهند.

ویژگی این نوع سرمایه‎گذاری، هدایت نقدینگی و پس‎انداز جامعه به سوی فعالیت‎های مولد و تولیدی و یا خدمات مفید و سودآور است.

علاوه بر این، دغدغه و نگرانی خانواده‎ها كاهش می‎یابد و آنها افراد یا مؤسسات مطلع و آگاه را برای فعالیت‎های سرمایه‎گذاری انتخاب می‎كنند و یا كاهش ریسك و خطر سرمایه‎گذاری، كارمزد لازم را به وكیل و نماینده خود خواهند پرداخت.

با گسترش این فعالیت‎ها و توسعه سهام بورس در كشورهای مختلف، بیشتر افراد و خانواده‎ها در شركت‎ها و بازارهای سرمایه به سرمایه‎گذاری اقدام كرده‎اند. در این زمینه رسانه‎ها، شركت‎ها و بورس اطلاع رسانی شفاف را به عهده دارند و مؤسسات واسطه‎ای و مدنی به نمایندگی از سوی سرمایه‎گذاران، بر روند فعالیت‎ها و معاملات سهام نظارت می‎كنند و با ارائه سبدهای مختلف سهام از ریسك و خطر ناشی از كاهش قیمت سهام و ورشكستگی شركت‎ها و فعالیت‎های اقتصادی می‎كاهند. به این ترتیب خانوارها با اطمینان و آرامش بیشتر به سرمایه‎گذاری اقدام می‎كنند.

در ایران طی سال‎های اخیر خرید و فروش سهام و سرمایه‎گذاری در بورس مورد توجه قرار گرفته و اگرچه برخی مشكلات خاص خود را داشته است اما در صورت اطلاع رسانی شفاف و ایجاد مؤسساتی كه به نمایندگی از سوی مردم و خانوارها كار خرید و فروش سهام را انجام می‏دهند، می‎توان به آینده آن خوشبین بود و به جای انتقال پس‎انداز خانواده به سوی بازارهای نامطمئن، به سرمایه‏‎گذاری در بورس فكر كرد. همیشه تصور می‎شود بورس بازاری است كه در آن تنها معاملات سنگین و بزرگ انجام می‎شود و صحبت از خرید و فروش میلیونی و میلیاردی است و تنها كسانی وارد چنین بازاری می‎شوند كه سرمایه‎های كلانی داشته باشند؛ غافل از این كه می‎توان با هر مقدار سرمایه‎ای وارد این بازار شد و محدودیت خاصی برای ورود وجود ندارد.

در چند سال گذشته همواره شاهد بوده‎ایم كه هزاران خانوار برای كسب درآمد بیشتر، سرمایه‎ها و دار و ندار خود را به بهانه فعالیت‎های تولیدی در اختیار عده‎ای خاص برای خرید و فروش در بازار مسكن، طلا، ارز، وسایل خانگی، پوشاك، خودرو و ... قرار داده‎اند و پس از مدتی نه تنها سرمایه‎شان افزایش نیافته بلكه همان سرمایه اندك نیز به تاراج رفته است.

طبقه متوسط و تحصیلكرده جامعه به اخبار بورس و نوسان قیمت سهام و سرمایه‎گذاری در بازار سهام توجه می‎كنند. با تحولات اقتصادی در سال‎های آینده قطعاً تعداد سهامداران و خانوارهایی كه در بورس سرمایه‎‎گذاری می‎كنند، بیشتر خواهد شد و می‎توان در انتظار روزی بود كه بیشتر مردم حداقل بخشی از پس‎انداز خود را در بورس و بازار سهام و شركت‎های تولیدی سرمایه‎گذاری كنند.

هر روز تعداد زیادی از مردم و جوانان و قشر تحصیلكرده با آگاهان اقتصاد و بازار سرمایه تماس می‎گیرند و از خبرهای بورس و شركت‎‎های دارای ظرفیت بالقوه برای سودآوری كسب اطلاع كنند. در این میان شركت‎های خودروسازی، پتروشیمی و برخی دیگر از صنایع از جذابیت خاصی برخوردارند. تعداد خریداران و معاملات روزانه و هفتگی بورس نشان می‎دهد كه خودروسازان اغلب در بین ۱۰ شركت اصلی و برتر بورس قرار دارند.

تجمع سهامداران در تالار بورس كه اغلب نگاهشان به نقطه‎ای خاص دوخته شده، اولین چیزی است كه در بدو ورود توجه هر بیننده‎ای را به خود جلب می‎كند.

البته بورس تهران با آنچه در برخی از فیلم‎های خارجی به عنوان بازار سرمایه به نمایش گذاشته می‎شود، تفاوت‎های بسیار دارد و افراد، ساكت و آرام در گوشه‎ای ایستاده و به تابلوهای بورس خیره شده‎اند. حضور زنان و مردان و پیرمردها و جوانان در تالار بورس تهران جالب توجه است. در این میان می‎توان افرادی را یافت كه به منظور افزایش و حفظ ارزش سرمایه اندك خود وارد بورس شده‎اند.

تفاوت این گروه با گروهی كه سرمایه خود را ناآگاهانه به دست كسانی می‎سپارند كه نمی‎دانند چه فعالیتی را انجام می‎دهند، در این است كه گروه اول در مورد نوع فعالیت شركت و یا كارخانه‎ای كه سرمایه‎شان را به آن سپرده و به اصطلاح سهامش را خریداری كرده‎اند، آگاهی و اشراف كافی یا نسبی دارند. آنها بر این كار به طور نامحسوس نظارت می‎كنند و هر زمان كه بخواهند و یا تصور كنند عملكرد شركت یا كارخانه مورد نظرشان مطلوب نیست، می‎توانند سرمایه خود را از آن خارج كنند؛ در حالی كه گروه دوم از چنین آگاهی و نظارتی برخوردار نیستند و با نگرانی بیشتری به سرمایه خویش می‎نگرند.

بورس بازاری است كه در آن كالای مالی یا اوراق بهادار معامله می‎شود و برای ورود به این بازار هیچ گونه محدودیتی از نظر حداقل رقم وجود ندارد و افراد می‎توانند حتی با سرمایه‎های اندك ۵ تا ۱۰ هزار تومان نیز وارد بازار شوند و سهم خریداری كنند.

البته بهتر است افراد مبلغ قابل توجهی وارد این بازار كنند تا پیگیری سرمایه‎گذاری و تغییرات و تحولات سهم و گرفتن سود و مسائل مربوط به شركت توجیه داشته باشد.

ورود به هر بازاری نیاز به آگاهی و اطلاعات كافی دارد. اگر قرار باشد افراد سرمایه خود را بدون آگاهی و تنها برای به دست آوردن سود ماهانه و یا سالانه وارد بازار كنند، به سرنوشت كسانی دچار می‎شوند كه پول خود را با وسوسه سود زیاد به فعالیت‎های دلالی می‎سپارند اما سرمایه‎شان به باد می‎رود.

این تصمیم‎گیری‎ها و سرمایه‎گذاری‎ها نه تنها باعث از دست رفتن سرمایه افراد می‎شود بلكه در كل چرخه اقتصادی كشور نیز می‎تواند تأثیرات منفی داشته باشد. بنابراین برای ورود به هر بازاری حتی بورس، بهتر است از چگونگی نحوه معامله و شرایط بازار برای كسب سود و افزایش بیشتر سرمایه آگاهی كافی داشت.

افرادی كه قصد خرید سهام در بازار بورس را دارند باید به شرایط اجتماعی ـ فرهنگی جامعه، موقعیت اقتصادی ـ سیاسی روز كشور و مسائل بین‎المللی، وضعیت شركت‎ها، میزان سوددهی، تجهیزات كارخانه‎ها و دفعات و تعداد معاملاتی كه در بورس صورت می‎گیرد، توجه داشته باشند. آگاهی از این موارد می‎تواند در افزایش سود و سرمایه افراد مؤثر باشد و آنها را به سمت و سوی درست هدایت كند.

آمار و اطلاعات مربوط به شرایط انجام معاملات و آخرین معاملات صورت گرفته در بورس در پایان وقت اداری كه حدود ۳۰/۱۲ هر روز (به غیر از روزهای تعطیل) است، از طریق نشریات و روزنامه‎ها و سایر رسانه‎ها مانند صدا و سیما به اطلاع مردم می‎رسد تا در جریان تغییرات روزانه نرخ‎های سهام قرار گیرند.

سرمایه‎گذاران با تكمیل فرم‎هایی كه از طریق كارگزاران در اختیارشان قرار می‎گیرد، به خرید یا فروش سهام اقدام می‎كنند كه عمدتاً اوراق مشاركت و سهام شركت‎هاست. البته در آینده اوراق متری مسكن و سبد سهام (متشكل از سهام مختلف با میزان ریسك پایین مانند خودروسازی‎ها) نیز وارد بازار خواهد شد.

در حال حاضر مراحل مقدماتی پذیرش این گونه ابزارهای جدید معاملاتی طی شده است و در آینده وارد بازار می‎شوند.

سازمان بورس نیز از طریق توسعه قلمروی جغرافیایی بورس و ایجاد تالارهای منطقه‎ای در شهرها و استان‎های مختلف، به سرمایه‎گذاران بالقوه نزدیك‎تر شده و همچنین نوع سفارش‎ها به شیوه الكترونیك با استفاده از رایانه رو به گسترش است.

برای استفاده از پس‎اندازهای مردم، قانون جامع بازار سرمایه تدوین شده است. در این قانون بازارهای اولیه و ثانویه در كنار هم چیده شده‎اند تا تشكیل سرمایه ملی آسانتر اتفاق بیفتد.

گسترش بورس در سراسر كشور، تدوین قانون جامع بازار سرمایه و گسترش ابزارهای جدید معاملاتی سبب دسترسی آسانتر به بورس، جذب سرمایه‎ها برای هدایت نقدینگی و فعالیت‎های تولیدی و پروژه‎های كلان خواهد شد. سرمایه‎گذاری بلندمدت در این بازار، سوددهی مناسبتری خواهد داشت. بنابراین سرمایه‎گذاران بهتر است سرمایه‎هایی را وارد این بازار كنند كه در كوتاه مدت به آن نیازی ندارند. در واقع سرمایه‎هایی كه مازاد بر نیازهای خانوار است وارد بازار شود زیرا تنها با سرمایه‎های مازاد می‎توان در شرایط مختلف بازار كه رو به صعود یا نزول است، به درستی عمل كرد تا سرمایه‎گذار ضرر نكند.

شرایط بازار متناسب با عرضه و تقاضا و موقعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی تغییر می‎كند و در مجموعه روند قیمت‎ها را به سمت بالا یا پایین سوق می‎دهد. البته در این میان حضور ابزارهای جدید معاملاتی مانند سبد بورس می‎تواند از میزان ریسك سرمایه‎های كوچك و متوسط بكاهد. كارشناسان و مؤسسات تخصصی باید با ایجاد این سبدها، درصدی قابل توجه از سهام شركت‎های مطمئن مانند خودروسازی‎ها، پتروشیمی، سیمانی‎ها و ... را در آنها قرار دهند و به این ترتیب به مردم یاری رسانند.

با توجه به این كه سازمان بورس تمایل دارد با حضور اوراق بهادار در بازار مخاطرات سرمایه‎گذاری كاهش یابد، با طرح موضوع حضور سبد سهام در بورس، چارچوبی برای اداره كنندگان این سبد تعیین كرده است.

فاطمه امینی پور

---