برخورد با متکدی بخشش یا چشم پوشی

او تنها یک کودک خردسال بی سرپرست یا بد سرپرست است, او فقط جوانی است که به هر دری زده, اما به خاطر نداشتن تحصیلات, تخصص و از آن مهم تر حسن سابقه از یافتن کار درمانده شده است, او یک مرد میانسال ازکارافتاده است که مشکلات جسمی و روانی در این سن و سال, نقاب کهنسالی به چهره اش نشانده است او یک متکدی است که از دستان تو تقاضای کمک و بخشش دارد, اما تو چگونه باید با او برخورد کنی هر اندازه که می توانی یا می خواهی به او ببخشی یا از کمکی که نمی دانی در کجا و صرف چه کاری می شود, چشم بپوشی

او تنها یک کودک خردسال بی‌سرپرست یا بد سرپرست است، او فقط جوانی است که به هر دری زده، اما به خاطر نداشتن تحصیلات، تخصص و از آن مهم‌تر حسن‌سابقه از یافتن کار درمانده شده است، او یک مرد میانسال ازکارافتاده است که مشکلات جسمی و روانی در این سن و سال، نقاب کهنسالی به چهره‌اش نشانده است... او یک متکدی است که از دستان تو تقاضای کمک و بخشش دارد، اما تو چگونه باید با او برخورد کنی؟ هر اندازه که می‌توانی یا می‌خواهی به او ببخشی یا از کمکی که نمی‌دانی در کجا و صرف چه کاری می‌شود، چشم بپوشی؟

شاید از نظر شرعی و دینی چشم‌پوشی بر تقاضای کمک مستمندان پسندیده نباشد، اما از نقطه‌نظر جامعه‌شناسی یاری رساندن به کسانی که دچار فقر اقتصادی هستند و تکدیگری می‌کنند در قالب نهادهایی دولتی یا خصوصی که متولی امور مستمندان است، جایز شمرده می‌شود. برخی معتقدند که اعتماد عمومی نسبت به نهادهای دولتی متولی امور مستمندان، به دلیل کاستی‌هایی که در عملکردشان دیده می‌شود بتدریج رنگ باخته است. تحلیلگران جامعه‌شناس بر این باورند، اگر دلایل این بی‌اعتمادی از سوی این نهادها ریشه‌یابی شود و راه‌حل‌های مشخصی توسط این تشکل‌ها برای احیای مشروعیت کاهش یافته ارائه شود، اقبال عمومی برای جذب کمک‌های مردمی از طریق آنها دوباره جلب خواهد شد.

از آنجا که انجمن‌های مردمی در حال حاضر بیشتر مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد؛ اگر هر شخص با یکی از این انجمن‌ها مرتبط شود، می‌تواند از طریق آنها کمک‌های خود را به هر اندازه که می‌تواند به دست مستمند واقعی برساند. مهم‌تر آن‌که اگر انجمن‌ها و جمعیت‌های خیریه کار خودشان را به درستی انجام دهند و به نوعی در الگوسازی‌های جدید برای دریافت کمک فعال شوند، بتدریج کمک یاری‌رسان از قالب بخشش به متکدی خارج می‌شود و شکل پاداش به خود می‌گیرد. برای رسیدن به این هدف لازم است مستمندان از طریق این تشکل‌ها تحت آموزش کارهای دستی یا هنری ساده قرار بگیرند تا با ارائه آنها به بازدیدکننده، مزد یا پاداش دریافت کنند.

بازشناسی مستمند واقعی از یک متکدی که می‌تواند کودک، جوان یا سالخورده باشد، در بسیاری موارد ممکن نیست. بخشیدن مبلغی به متکدی که معلوم نیست، آنچه جمع‌آوری می‌کند در چه راهی صرف می‌شود، نه‌تنها چهره جامعه را مخدوش می‌سازد، بلکه رویه ناسالمی برای کسب در آمدهای خرد، اما بی‌زحمت را فراهم می‌کند.

از سوی دیگر کمک مستقیم به یک متکدی به معنای بی‌ارزش کردن کارگری و فعالیت جسمانی سخت است. بخشیدن مبلغی هر چند ناچیز به مستمندی که تکدیگری می‌کند به معنای دهن‌کجی کردن به کارگری است که برای به دست آوردن همان مبلغ، یک روز تمام زحمت می‌کشد و عرق می‌ریزد. فراموش نکنیم که فقر اقتصادی اگر با فقر فکری و فرهنگی عجین شود، درمان و ریشه‌کنی آن بسیار سخت‌تر خواهد بود. پس بخشش، نهالی است که می‌تواند در دامن تشکل‌های یاری‌رسان به مستمندان واقعی بارور شود.

دکتر علی انتظاری

مدیر گروه جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی