طیفوربن‌عیسی بایزید بسطامی

جنسیت: مرد
نام پدر:  سروشان
تولد و وفات: ( ... - ۲۶۱) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: عارف
ملقب به سلطان‌العارفین. وی از شگفتی‌‌‌‌های تاریخ تصوف ایران و اسلام است. اصل …

جنسیت: مرد
نام پدر:  سروشان
تولد و وفات: ( ... - ۲۶۱) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: عارف
ملقب به سلطان‌العارفین. وی از شگفتی‌‌‌‌های تاریخ تصوف ایران و اسلام است. اصل او از اسفراین بود و ساکن بسطام ، و گویند جد او گبر بود. بایزید بعد از مدتها سیاحت و ریاضت‌کشیدن به بسطام بازآمد و بیشتر عمر خود را در آنجا گذرانید و در همان‌جا درگذشت. مقبره‌ او امروز از زیارتگاه‌‌‌‌های صوفیان و مردان خداست. بایزید معتقد به وحدت وجود و قائل به فنا بود ، و پیروان او را طیفوریه یا بسطامیه می‌گویند. وی شخصاً اثری به‌جا نگذاشته است اما سخنان او را پیروان و مریدانش گرد آورده‌اند ، و قریب به پانصد گفته و شطح از وی به‌ ما رسیده است. محمدبن منور نقل می‌کند که بایزید سقای حضرت امام‌صادق بوده است ، این نکته در میان قدما شهرت و نوعی تواتر داشته است. در بعضی کتب از قبیل "شرح مؤلف" آمده که ابویزید امام را ندیده و زمان او را درک نکرده ، بلکه به‌فاصله زمانی زیاد متأخر از آن حضرت بوده است. از معاصران ، مرحوم علامه قزوینی نیز به‌این امر معتقد است که باتوجه به سال وفات او و امام بعید به‌نظر می‌رسد که بایزید سقایی امام را کرده باشد. دکتر زرین‌کوب نیز در کتاب "جسنجو در تصوف" به‌این امر اشاره کرده است و دکتر شفیعی کدکنی در تعلیقات "اسرارالتوحید" می‌نویسد که: "تصور بنده براین است که سال ۱۶۱ق ، احتمالاً صورت تحریف‌شدهٔ ۲۶۱ق است یا سال ولادت اوست به‌‌‌‌خصوص که از قدما هیچ‌کس دیگر به‌ این سال اشارتی نکرده است". بایزید یکی از سلاطین سبعه به‌شمار می‌رود ، در اسرار حقایق نظری نافذ و جدی بلیغ داشت و دایم در مقام قرب و هیبت بود ، و روایات او در احادیث عالی بود. او از نزدیکان احمد خضرویه در ابوحفص حداد و یحیی‌بن معاذ بوده ، شقیق بلخی را نیز دیده است. وی همچنین از شاگردان کردی بوده است.