رئیس جمهوری که آبروی فرانسه را برد

«مردم فرانسه خواستار تغییر هستند و دوست دارند روند تازه ای از سیاست را تجربه کنند » والری گیسکارد این سخنان را هنگام سوگند یاد کردن به عنوان رئیس جمهور فرانسه در سال ۱۹۷۶ ایراد کرد

«مردم فرانسه خواستار تغییر هستند و دوست دارند روند تازه‌ای از سیاست را تجربه کنند.» والری گیسکارد این سخنان را هنگام سوگند یاد کردن به عنوان رئیس‌جمهور فرانسه در سال ۱۹۷۶ ایراد کرد. به دلیل شوک ناشی از بحران اقتصادی و انشعاب‌های متعدد در جناح راست، وی انتخابات سال ۱۹۸۱ را به سوسیالیست‌ها واگذار کرد و اولین رئیس‌جمهوری بود که طی ۳۰ گذشته تنها در یک دوره رئیس‌جمهور فرانسویان بوده است. هم‌اکنون با شرایط به‌وجود آمده در فرانسه، تحلیلگران گمان می‌کنند همان سرنوشت گیسکارد در انتظار نیکلا سارکوزی نیز باشد. میزان محبوبیت او به نسبت گذشته تغییر پیدا کرده است، به طوری‌که طبق یک نظرسنجی ۵۵ درصد مردم ترجیح می‌دهند برای انتخابات آتی ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۲، نامزدی از جناح چپ انتخاب کنند.

در خود جناح راست هم رضایت چندانی نسبت به سیاست‌های سارکوزی وجود ندارد. دومینیک دوویلپن، نخست‌وزیر سابق فرانسه بیشتر سعی می‌کند از درون جناح راست نامزدی غیر از سارکوزی را معرفی کند. وزرای سارکوزی همه دنبال تصمیم رئیس‌جمهور مبنی بر اخراج کولی‌ها از خاک فرانسه، کما بیش انتقادهای خود را ابراز کردند.

شاید مهم‌ترین و سخت‌ترین روزهای حضور سارکوزی در کاخ الیزه طی چند ماه اخیر رقم خورده باشد. نقطه اوج این مشکلات زمانی بود که روز هفتم سپتامبر حدود ۲ میلیون نفر در اعتراضی بی‌سابقه دست به اعتصاب و حضور در خیابان‌های پاریس زدند. معلمان، کارگران و افراد شاغل در بخش خصوصی در این اعتصاب یکروزه به این موضوع انتقاد داشتند که دولت سارکوزی قصد دارد سن بازنشستگی را از ۶۰ به ۶۲ سال افزایش دهد.

● علت نفرت مردم از سارکوزی

شاید اگر این روزها از مردم سوال شود که چه چیزی باعث علاقه آنها نسبت به سارکوزی و انتخاب او شد، در جواب بگویند آنها سارکوزی را هیچ گاه انسانی مطمئن و نزدیک به فرانسوی‌ها در نظر نمی‌گرفتند. آنها می‌دانستند فردی معمولی را انتخاب می‌کنند که خصوصیات یک پدر مهربان همچون شیراک برای اداره یک کشور را ندارد. نداشتن مدرک تحصیلی از یکی از دانشگاه‌های معتبر فرانسه و فرانسوی الاصل نبودن او ویژگی‌هایی بود که به اعتقاد مردم وی را از همتایان سابقش متمایز می‌کرد. شاید یکی از دلایل مهم انتخاب مردم، حرف‌ها و وعده‌های انتخاباتی او بود. او از مالیات بالا، رشد کم و بیکاری فراوان انتقاد می‌کرد و وعده رهایی از شرایط گذشته را می‌داد. اما گذر زمان به فرانسوی‌ها نشان داد بهترین قضاوت، عملکرد این رئیس‌جمهور لهستانی‌الاصل است. به زبان ساده‌تر شاید مهم‌ترین عامل ناامیدی مردم از سارکوزی محقق نشدن وعده‌های او در مورد کار بیشتر و درآمد بهتراست .

البته باید خاطر نشان کرد که توضیح این دلایل تا حدودی مربوط به رکود اقتصاد جهانی بود. اگرچه سارکوزی در این زمینه تا حدودی اصلاحات موثر انجام داد، اما اقدامات او تنها به یک سال نخست محدود شد. در کنار تمام این موارد، سارکوزی انتخاب‌های ضعیفی هم داشت. به طور کلی وی طی مدت ریاست‌جمهوری‌اش بارها ایده‌های خوبی همچون خصوصی کردن تاکسیرانی و داروخانه‌ها را نادیده گرفت و وقت خود را بیهوده صرف برنامه‌هایی چون از بین بردن روسای سرمایه‌گذاری کرد. مردی که با شعار «آشتی فرانسوی‌ها با جهانی‌سازی» وارد عرصه سیاست شد بعدها ادعا کرد که دوران «آزادی مطلق سرمایه‌داری» به پایان رسیده است. فردی که از مردم فرانسه خواست تا به انتقادها از تولید ثروت پایان دهند ‌، در زمان ریاست‌جمهوری‌اش مانع فعالیت شرکت‌های خودروسازی فرانسوی در کشورهای کم هزینه شد.تمام این موارد بود که در کنار یکدیگر باعث گیج شدن حامیان سارکوزی شد.

آنها دائم این سوال‌ها را از خود می‌پرسند: آیا او قصد دارد الگوی اجتماعی فرانسه را مدرن کند یا سعی در تقویت آن دارد؟ آیا او فرانسه‌ای مدعی در عرصه رقابت می‌خواهد یا این‌که سعی در محدود کردن رقابت دارد؟ پاسخ به این سوالات زمانی سخت می‌شود که متوجه شویم وی با تاخیر برنامه‌ای را تصویب کرد تا طی آن کسری ۸ درصدی بودجه امسال دولت در سال آینده به ۶ درصد برسد.

● خطرات تک‌روی در سیاست

به عقیده کارشناسان، سارکوزی را باید ماشینی نامید که دائما در حال حرکت است. او طی یک هفته از ۴ نقطه کشور بازدید می‌کند. گاهی در بیمارستان‌هاست و گاهی سر از مزارع و کارخانه‌ها در می‌آورد. این آشفتگی و عجله سارکوزی تنها منحصر به رفتارهای ظاهری او نیست، بلکه شیوه مدیریت و ریاست‌جمهوری او را نیز شامل می‌شود. کارشناسان عقیده دارند رئیس‌جمهور تنها باید سیاست خارجی و سیاست دفاعی را اداره کند، اما در مورد سارکوزی این واقعیت چندان صدق نمی‌کند. از تصمیم‌گیری در مورد تاکسی‌های پاریس گرفته تا عملکرد ضعیف تیم ملی فوتبال، همگی از مواردی هستند که سارکوزی دخالت در آنها دارد. تصمیم‌ها در واقع از طرف گروهی از مشاوران رئیس‌جمهور در کاخ الیزه گرفته می‌شوند و وزارتخانه‌ها بیشتر در سایه هستند.

افزوده شدن قدرت و اختیارات، به مراتب خطراتی را به دنبال خواهد داشت. یکی از خطرات این است که ایده‌های اغراق‌آمیزی در ذهن سارکوزی شکل می‌گیرد و باعث محدود شدن تصمیمات و فعالیت‌هایش هنگام مواجه با مشکلات می‌شود. عدم موفقیت او در انجام ماموریت‌های دولت جوی نامناسب و پر تنش در کاخ الیزه به وجود آورده، به طوری که به گفته مشاوران سارکوزی، وی فردی بسیار تندخود بوده که صحبت کردن با او در حالت عادی بسیار دشوار است.

● فساد مالی اطرافیان سارکوزی

حواشی به وجود آمده در اطراف سارکوزی هم تاثیر فراوانی در شکل‌گیری انتقادها علیه او داشت. یکی از این موارد نامزدی ژان سارکوزی، پسر اول او بود که خود را برای احراز ریاست نهاد مدیریت بزرگ‌ترین منطقه تجاری در اروپا کاندید کرده بود. منتقدان معتقد بودند سارکوزی جوان مراحل آموزشی برای احراز این پست را نگذرانده و تنها از طریق پارتی بازی و نفوذ پدرش قصد احراز این مقام را دارد. البته باید عنوان کرد که این انتقادها در نهایت باعث شد پسر سارکوزی تصمیم ابتدایی خود را پس بگیرد. یکی از وزرای او نیز ۲ وام کلان دولتی دریافت کرده و به رغم انتقادهای موجود همچنان در جایگاه خود قرار دارد.

کریستین بلان، وزیر توسعه و الن جویانده، وزیر امور همکاری‌ها و کشورهای فرانسه زبان نیز به دلیل فساد مالی و استفاده شخصی از درآمدهای مالیاتی دولت از سمت خود استعفا کردند. بلان متهم بود که مبلغ ۱۲ هزار و ۵۰۰ یورو را برای خرید سیگار برگ کوبایی برای وزارتخانه خود هزینه کرده و جویانده نیز مبلغ ۱۱۶ هزار و ۵۰۰ یورو از درآمدهای مالیاتی دولت را برای استفاده از جت شخصی برای سفر به هائیتی خرج کرده بود.

اما مسلما یکی از بحث برانگیزترین اتهام‌های وارد شده علیه سارکوزی طی چند ماه اخیر مساله اریک ورث، وزیر کنونی کار و امور اجتماعی کابینه وی است. ماجرا از این قرار است که اریک ورث در جریان مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۰۷ وزیر کار این کشور و مسوول امور مالی سارکوزی بود. بعد از گذشت ۳ سال از این انتخابات مشخص شد آقای ورث در آن زمان مبلغ ۱۵۰ هزار یورو (۲۰۰ هزار دلار) را شخصا به عنوان کمک مالی از خانم بتن کورت دریافت کرده است. لیلیان بتن کورت یکی از سهامداران اصلی شرکت آرایشی L۰۳۹; Oreal است که با اعطای این مبلغ به رئیس‌جمهور فرانسه قصد داشت از پرداخت‌های مالیاتی فرار کند. موضوع زمانی جالب می‌شود که همسر ورث همان زمان، مدیر امور مالیاتی خانم کورت بود؛ البته خانم و آقای ورث این ادعاها را تکذیب کردند، ولی شواهد چیز دیگری نشان می‌داد.

مجموعه این عوامل و موارد است که باعث شده جایگاه سارکوزی بیش از هر زمان دیگری متزلزل باشد. نیکلاس باورز، یکی از تحلیلگران سیاسی فرانسه معتقد است دلیل اصلی مشکلات سارکوزی تخلفات او از قانون است. حفظ شان دولت، احترام به مجلس و استقلال دستگاه قضایی موضوعاتی است که برای مردم فرانسه اهمیت و اعتبار فراوانی دارد، ولی سارکوزی با دخالت ناشیانه خود در تمام امور، باعث بر هم زدن توازن سیاسی در کشور شده است. ارتباط نامناسب سران کاخ الیزه با روسای رسانه‌ها و حتی دستگاه قضایی، موضوعی است که به مذاق مردم فرانسه خوش نمی‌آید. حتی بیان جزئیات ازدواج سارکوزی با کارلا برونی از زبان یکی از مشاورین رئیس‌جمهور در رسانه‌ها برای مردمی که این موضوعات را اموری عادی تلقی می‌کنند، چندان خوشایند نیست. در جامعه فرانسه هیچ‌کس دوست ندارد به دوران ریا و تزویر گذشته باز گردد، اما مساله این است که وقار و هیبت دولت فرانسه خدشه‌دار شده است.

اکونومیست

مترجم: علیرضا ثمودی