قتل جان وین به دست هیولای فضایی بزدل

وقتی اوضاع جهان چنین آشفته است و هر روز شاهد اتفاقات عجیب هستیم, نباید تعجب کرد که در عالم سینما هم با فیلم های عجیبی روبه رو شویم که فکرش را نمی کردیم

وقتی اوضاع جهان چنین آشفته است و هر روز شاهد اتفاقات عجیب هستیم، نباید تعجب کرد که در عالم سینما هم با فیلم‌های عجیبی روبه‌رو شویم که فکرش را نمی‌کردیم. حالا دیگر فیلمسازان ژانرهایی که هیچ نزدیکی‌ای با هم ندارند را ترکیب می‌کنند و اصلا عین خیالشان هم نیست که کارشان ممکن است چقدر عجیب و دیوانه‌وار باشد. فیلم «گاوچران‌ها و بیگانه‌ها» ساخته یان فاورو یکی از تازه‌ترین ترکیبات هالیوودی است که به‌نظر می‌رسد شروع جریان تازه‌ای باشد. فیلم براساس کتاب مصوری به همین نام نوشته اسکات روزنبرگ ساخته شده است. عنوان فیلم به خوبی گویای همه چیز هست: با فیلم وسترنی روبه‌رو هستیم که احتمالا سروکله بیگانگان فضایی در آن پیدا می‌شود! این روزها وقتی به وسترن فکر می‌کنیم علاوه بر فیلم‌های کلاسیک احتمالا یاد «نابخشوده» کلینت ایستوود می‌افتیم که در سال ۱۹۹۲ حیات دوباره‌ای به این ژانر مهجور داد. یا نمونه‌های متأخری چون «قطار ۳:۱۰ به یوما» یا «قتل جسی جیمز به دست رابرت فورد بزدل» به خاطر می‌آیند چرا که وسترن‌های متفاوتی بوده‌اند در زمانه‌ای که وسترن دیگر جزو ژانرهای جریان اصلی نیست و تقریبا به تاریخ پیوسته است.

اما ژانر علمی- تخیلی یکی از ژانرهای اصلی سینمای امروز است و اکثر فیلم‌های این ژانر جزو پرفروش‌ترین‌ها هستند و میلیون‌ها تماشاگر را به سینما می‌کشانند و شاید اصلا‌ علت ترکیب وسترن با علمی- تخیلی در این فیلم همین باشد. اگرچه ترکیب درونمایه وسترن با فیلم‌های علمی- تخیلی روی کاغذ هم دیوانه‌وار به نظر می‌آید؛ اما گویی در هالیوود هیچ چیز عجیب نیست. یان فاورو کارگردان «مرد آهنی» به کمک استیون اسپیلبرگ این فیلم را ساخته است و روانه پرده نقره‌ای کرده است. زمان فیلم ۱۱۳ دقیقه است و به دلیل برخی صحنه‌ها و دیالوگ‌ها

با درجه پی‌جی‌۱۳ به نمایش درمی‌آید. حالا باید دید این ترکیب تازه چقدر جواب می‌دهد و تا چه حد می‌تواند تماشاگران را همراه پاپ‌کورن به سینماها بکشاند. از قرار معلوم نمونه‌های دیگری از ترکیب ژانرهای عجیب نیز در راه هستند؛ از جمله «غرور و تعصب و زامبی‌ها.» اگر بخواهیم درصد ترکیب ژانرها را در این فیلم مشخص کنیم باید بگوییم هفتاد درصد فیلم وسترن است و مابقی آن علمی- تخیلی و فضایی. شاید در فیلم‌های بعدی این جریان این میزان برعکس شود و نتایج دیگری به بار بیاید.

● داستان فیلم

فیلم مثل بیشتر وسترن‌های خوب با ورود غریبه‌ای تنها به شهری آغاز می‌شود. غرب وحشی قدیم، سال ۱۸۷۳ در منطقه آریزونا. جیک لونرگان (دانیل کریگ) غریبه‌ای است که گذشته‌اش را به یاد نمی‌‌آورد و فقط می‌داند که دستبند اسرارآمیزی روی مچ دستش بسته شده است. او وارد شهر «ابسولوشن» می‌شود و می‌فهمد که مردم این شهر از غریبه‌ها استقبال نمی‌کنند (عنوان شهر ابسولوشن قابل تامل است چرا که به معنی «بخشایش» یا «آمرزش» است و می‌تواند ارجاعی به «نابخشوده» باشد) ابسولوشن شهر عجیبی است که توسط کلنل دلاروهاید (هریسون فورد) اداره می‌شود و هیچ‌کس بدون اجازه کلنل حق ندارد کاری بکند. جیک می‌فهمد که از نظر مردم خلافکاری است که تحت تعقیب است و خیلی‌ها از جمله کلنل به دنبالش هستند. مردم شهر با ترس زندگی می‌کنند و کلنل آدمی است که به نظر می‌رسد دنبال مخالفی می‌گردد تا سرکوبش کند. تنها کسی که به غریبه علاقه‌ای نشان می‌دهد زنی به اسم الا (اولیویا وایلد) است که سعی می‌کند مشکل فراموشی مرد غریبه را درک کند و کمکش کند. شهر متروک ناگهان با تهدید تازه‌ای روبه‌رو می‌شود: سفینه‌ فضایی بیگانگان فرود می‌آید و عده‌ای از مردم شهر را با خود می‌برد از جمله پسر کلنل. حالا مثل بیشتر وسترن‌های خوب، مرد غریبه تنهایی که همه از او متنفر بودند نشان می‌دهد که چقدر مفید است و تنها راه نجات مردم شهر کمک گرفتن از اوست. دستبند عجیبی که بر مچ دست غریبه بسته شده قدرت اسرارآمیزی دارد که با کمک آن می‌شود با بیگانگان فضایی مقابله کرد و شهر را نجات داد. بیگانگانی که با سرعتی سرسام‌آور و سلاح‌هایی بسیار پیشرفته به شهر و آدم‌هایش هجوم می‌آورند و می‌خواهند همه چیز را نابود کنند، اما دستبند جادویی غریبه تنها سلاحی است که توان رویارویی با آنها را دارد.

● عوامل فیلم

یان فاورو برای ساختن «گاوچران‌ها و بیگانه‌ها» از حرفه‌ای‌ترین عوامل دو کمپانی پارامونت و دریم ورکز استفاده کرده است. بیش از شش نویسنده از جمله رابرت اورکی و آلکس کورتزمن روی فیلمنامه کار کردند و اسپیلبرگ هم به عنوان یکی از مجریان طرح، جلساتی با کارگردان و فیلمنامه‌نویسان گذاشت. اسپیلبرگ مجموعه‌ای از فیلم‌های وسترن کلاسیک را به آنها پیشنهاد کرد که حتما تماشا کنند و حتی گفته شده چند نمایش خصوصی از فیلم‌هایی چون «دلیجان» و «محبوبم کلمانتین» برایشان ترتیب داده است. به نظر می‌رسد عوامل فیلم به حد کافی از وسترن‌های کلاسیک مایه گرفته باشند، چرا که فیلم به خوبی به سنت‌های وسترن وفادار می‌ماند و قواعد ژانر در آن رعایت می‌شود. علاوه بر اسپیلبرگ، سایه فیلمسازان خلاقی چون جی. جی ابرامز یا مایکل بی‌نیز در فیلم دیده می‌شود و مشخص است که یان فاورو از تجربیات آنها کمک گرفته است تا فیلمی آبرومند را روانه پرده کند. تا پیش از دوران اسپیلبرگ بودجه‌های کلان و گروه تولید عظیم صرف فیلم‌های وسترن یا علمی- تخیلی نمی‌شد. اما امروز در هالیوود به راحتی بودجه‌هایی بالای صد میلیون دلار صرف چنین تجربیاتی می‌شود. میزان جلوه‌های ویژه به‌کار رفته در این فیلم تا به حال در ژانر وسترن سابقه نداشته است. یان فاورو می‌تواند مطمئن باشد که فیلمش هم توجه علاقه‌مندان وسترن را ‌برانگیزد و هم با استقبال دوستداران علمی- تخیلی روبه‌رو شود.

● نظر منتقدان

از آنجا که «گاوچران‌ها و بیگانه‌ها» تازه اکران شده هنوز نظرات بیشتر منتقدان منتشر نشده است؛ اما با این حال دو نقد از منابعی چون «هالیوود ریپورتر» و همچنین «ورایتی» موجود است که می‌توان به آنها اشاره کرد. پیتر دی‌بورگ منتقد سایت «ورایتی» فیلم را نقطه تلاقی وسترن و فیلم‌های بیگانه‌ای می‌داند و آن را اولین فیلم از سری جدید فیلم‌های پاپ‌کورنی می‌خواند. به عقیده او در این سری از فیلم‌های هالیوودی، ژانرهای مختلف در هم ترکیب می‌شوند و از هر چیزی که جذابیت داشته باشد استفاده می‌شود تا فروش بالای فیلم‌ها تضمین شود. به اعتقاد او ایده ترکیب وسترن و علمی- تخیلی بیش از آنکه هیجان‌انگیز باشد، خنده‌دار است اما یان فاورو و نویسندگانش موفق شده‌اند فیلم راضی‌کننده‌ای بسازند که می‌تواند وسترن را وارد باشگاه صد میلیون دلاری‌ها کند.

این منتقد در ادامه نقدش از بازی دنیل کریگ تعریف می‌کند و بی‌رحمی و حساسیتی که این بازیگر به فیلم‌های جیمز باند اضافه کرد را در اینجا نیز موثر می‌داند. پیتر دی‌بورگ در پایان مطلبش اشاره‌ای تاریخی به جایگاه وسترن و علمی- تخیلی می‌کند. از نظر او ژانر علمی- تخیلی در دهه هفتاد باعث مرگ وسترن شد و حالا با این فیلم ترکیب جالبی به دست می‌آید که از نظر تاریخ هالیوود نیز قابل توجه است. کرک هانیکات منتقد هالیوود ریپورتر می‌نویسد این فیلم کامیک بوکی یان فاورو بیشتر از آنکه به جلوه‌های ویژه بپردازد وقتش را صرف شخصیت‌ها می‌کند. به اعتقاد او تیم عوامل فیلم بسیار حرفه‌ای و کارآمد بوده‌اند و یان فاورو برای اینکه بتواند از عهده هر دو ژانر بربیاید نیازمند چنین تیمی بوده. این منتقد در ادامه اشاره می‌کند که بسیاری از صحنه‌های فیلم درست مثل وسترن‌های خوب از کار درآمده و فیلم به طور کلی به جای اینکه به سمت فیلمی چون «غرب وحشی وحشی» (۱۹۹۹) برود سعی می‌کند الگوی «جویندگان» (جان فورد) را رعایت کند و به وسترن کلاسیک پایبند باشد.

سیدحسام فروزان