تركیه اردوغان به رابطه جدید با آمریكا می اندیشد

بوش با رؤیای ایجاد یك دموكراسی موفق و با ثبات سكولار به عراق حمله كرد اما متأسفانه روش اتخاذ شده از سوی دولت او تمامی امید های باقی مانده برای ایجاد الگوی دولتی كه او دموكرات اسلامی میانه رو و موفق در تركیه می خواند را بر باد داد

بوش با رؤیای ایجاد یك دموكراسی موفق و با ثبات سكولار به عراق حمله كرد. اما متأسفانه روش اتخاذ شده از سوی دولت او تمامی امید های باقی مانده برای ایجاد الگوی دولتی كه او دموكرات اسلامی میانه رو و موفق در تركیه می خواند را بر باد داد.

تركیه از ۸۰ سال گذشته یعنی از زمان تأسیس جمهوری جدید تا به حال مسیر طولانی و دشواری را به سوی دموكراسی پیموده است. آنكارا كه از متحدان تأثیرگذار و مورد اعتماد آمریكا در منطقه آشوب زده خاورمیانه بوده درعین حال عضو متعهد پیمان ناتو نیز محسوب می شود.

بنابر نظرسنجی مركز تحقیقات Pew در سال ،۲۰۰۰ حدود ۵۲ درصد مردم تركیه موافق سیاست های آمریكا بودند اما از آن زمان به بعد شرایط به كلی تغییر كرد، تاجایی كه بر اساس نظرسنجی های جدید مركز Pew در سال ۲۰۰۷ میزان مقبولیت آمریكا در بین مردم تركیه با افت بسیار فاحشی به ۹ در صد رسیده است و نكته تأمل برانگیز اینجاست كه در حال حاضر ترك ها آمریكا را تنها و بزرگ ترین تهدید برای امنیت خود می دانند.آنها اظهار داشته اند كه دولت بوش نه تنها هیچ حمایتی از آنچه ترك ها می خواسته اند سر مشقی برای منطقه باشند، بعمل نیاورده است بلكه مسبب تیره و تار شدن روابط دیرینه واشنگتن با تركیه نیز هست.

به اعتقاد ترك ها سیاست های آمریكا، تركیه را به شدت ناامن كرده كه این خود علت اصلی كاهش محبوبیت آمریكا در میان مردم این كشور است.

نخبگان تركیه خاطرنشان می كنند آنكارا تمامی معیارهای اقتصادی و سیاسی لازم برای پیوستن به اتحادیه اروپا را پیاده كرد ودراین راستا متحمل اصلاحات دردناكی نیز شد.اما سیاست های آمریكا و بعضی از كشورهای عضو اتحادیه اروپا به جای كاهش معضلات تركیه و مهار افراط گرایی و جدایی طلبی قومی، آنها را تقویت كرد .

پرسش مهم این است كه شكاف بوجود آمده در روابط آمریكا- تركیه چگونه با پدیده دموكراسی قابل تحلیل است. در ماه مارس ۲۰۰۳ ، در حالی كه ۹۰ درصد مردم تركیه مخالف حمله نظامی آمریكا به عراق بودند دولت اسلامگرای اردوغان با تصویب طرحی مانع از استفاده هواپیماهای آمریكایی از حریم هوایی این كشورشد.

پس ازاین ناگهان مقامات آمریكایی دموكراسی را مانع و سدی نامناسب دانستند . سفیر پیشین آمریكا در تركیه اعتبار دموكراتیك تركیه را زیر سؤال برد و این بحث را مطرح كرد كه دولت تركیه به جای ایجاد یك رهبری روشن بینانه برای مردم خود به فشارهای افكار عمومی كشور پاسخ مثبت داده است. دولت بوش كه از مخالفت های دولت تركیه با پروژه جنگی اش رنجیده بود جنگ با عراق را بدون توجه به منافع وامنیت ملی تركیه ادامه داد.

روشن بود كه با این اتفاقات یعنی تداوم جنگ ،شكاف میان آنكارا و واشنگتن عمیق تر خواهد شد. اكنون بهانه و بستر این تضاد در حوادث مربوط به كردستان عراق فراهم آمده است . دولت منطقه ای خود مختار كردستان عراق كه از سوی آمریكا حمایت می شود، با حمایت از جدایی طلبان برای تركیه یك تهدید بالفعل به حساب می آید . پناه گرفتن اعضای PKK ، در منطقه خود مختار كردستان عراق، حتی ناسیونالیست ها وترك های میانه رو را نیز به شدت عصبانی كرده است.

درست مثل آن كه عده ای بعداز چند بمب گذاری در شهرهای مختلف آمریكا به كشور مكزیك پناهنده شوند كه در آن صورت عكس العمل دولت آمریكا دیدنی خواهد بود.این نگرانی ترك ها روزبه روز شدیدتر می شود . بدون شك برگزاری یك رفراندوم در خصوص آینده جایگاه منطقه نفت خیز كركوك ، آن را تحت كنترل دولت منطقه ای كردستان عراق در خواهد آورد و در این صورت تهدید تركیه به حمله به شمال عراق موجه خواهد بود.

به این ترتیب سیاست آمریكا درجهت تهدید سرمایه ها ومنافع تركیه پیش می رود و این درحالی است كه تركیه تحت رهبری اردوغان تلاش می كند اوضاع زندگی ساكنان كرد واقع در جنوب شرقی خود را بهبود بخشد و نقش یك مصلح و راه گشا را در كردستان عراق بازی كند.

ترك ها پیش تر با تأسیس ۳۰۰ شركت ترك در كردستان عراق در توسعه اقتصادی این منطقه سرمایه گذاری كرده اند. خط لوله های تركیه برای كرد ها امكان صادرات نفت به بازارهای بین المللی را فراهم كرده است.

اما متأسفانه این گونه به نظر می رسد كه سیاستگذاران واشنگتن مصمم شده اند فرصت های مهم را تا مرز تبدیل كردن آنها به بحران وخیم كنند. فقدان آینده نگری استراتژیك كاخ سفید در طی بحران های تركیه در ماه آوریل گذشته كاملاً مشهود بود.

یكی ازنشانه های بی تفاوتی آمریكا به آنكارا زمانی بود كه طیب اردوغان، نخست وزیر تركیه، عبدالله گل، وزیر امور خارجه خود را كاندیدای مقام ریاست جمهوری تركیه كرد. عبدالله گل نیز همانند اردوغان عضو حزب اسلامگرا است. پیشینه اعتقادات اسلامی او و همچنین محجبه بودن همسرش مقدمه واكنش های شدید و گسترده رژیم سكولار تركیه شد.

این اقدام اردوغان همچنین اخطارها و هشدارهای تهدید آمیز ارتش تركیه را، كه درساختار تركیه از موقعیت ویژه ای به عنوان مدافع نظام برخوردار است ، به همراه داشت، نقشی كه نظامیان را به سرنگونی چهار دولت منتخب قبلی واداشته است. اما درتمام روزهایی كه تركیه زمینه های یك تحول را دربطن خویش می پروراند دموكرات های این كشور شاهد سكوت واشنگتن در قبال این اغتشاشات كركننده بودند.

اردوغان به منظور آرام تر كردن اوضاع و فرونشاندن بحران های موجود انتخابات را زودتر از زمان موعود برگزار كرد. بعد از پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه AK در انتخابات هفته گذشته ، آمریكا یك فرصت دیگر برای بهبود و احیای روابط تركیه ـ آمریكا و التیام زخم های دیرین دارد.

از دید جناح پیروز انتخابات تركیه ایالات متحده برای جبران روزهای تیره گذشته می تواند به چند اقدام مهم دست بزند از جمله این كه كاخ سفید از آنچه پیروزی دموكراسی مسلمانان میانه رو خوانده می شود، استقبال كند یا به حمایت از عضویت تركیه در اتحادیه اروپا بپردازد اما مسأله مهم این است كه آمریكا نزد افكارعمومی تركیه و اسلامگرایان پیروز به عنوان متهم اصلی برهم خوردن امنیت وتضعیف موقعیت ومنافع این كشور بویژه درعراق معرفی شده است.

گراهام آلیسون‎

ترجمه: آزاده حاج اسفندیاری ‎

منبع: كریستین ساینس مانیتور