ماموریت غیر ممکن

بررسی چالش ها و مشکلات مدیران IT در ایران

کشور ما هنوز دوران اولیه بلوغ خود را در عرصه IT تجربه می کند، دورهای سرشار از مسایل و چالش های گوناگون. چالش هایی که برخی از آن ها به سیاست های کلان کشور مرتبط و برخی دیگر زاییده ویژگی های خاص نرم افزار و دست اندرکاران تولید و توسعه آن است. یکی از کارشناسان در این ارتباط می گوید: تولید نرم افزار به دلیل عدم استفاده از ابزار و انرژی فیزیکی قابل لمس نیست و از این رو تولید آن از نگاه عام سهل به نظر می رسد اما در واقعیت تولید یک نرم افزار که حجمی کمتر از یک CD را به خود اختصاص می دهد، بعضاً ماه ها کار یا سال کار کارشناسان را به خود اختصاص داده است. از آنجا که بیشتر پروژه های نرم افزاری به نوعی با شکست مواجه می شوند، نیاز به بررسی علل و عوامل شکست در پروژه ها معلوم می شود شکست در پروژه سازی نرم افزاری در هر یک از چهار مورد «هزینه»، «زمان»، «کیفیت» و «دستیابی به اهداف» مطرح می گردد؛ بدین معنا که اگر پروژه ای با صرف هزینه بیشتر یا زمان بیشتر یا با کیفیت پایین تر انجام گردد، علیرغم به پایان رسیدن پروژه، آن را توام با شکست میدانیم. .به طور کلی دلایل اصلی شکست پروژه های IT در ایران را می توان به دو دسته ی عوامل داخلی و خارجی تقسیم کرد:

● عوامل داخلی:

.مدیران پروژه کم تجربه

.ناتوانی های شرکت های تولید نرم افزار

.قراردادهای ناپخته

.کمبود نیروی انسانی متخصص

.مقاومت های کاربران و سازمان ها در پذیرش سیستم های جدید

.ارتباط با مشتریان و کاربران و عدم درگیر نمودن کاربران در پروژه

● عوامل خارجی:

.نبود سرمایه گذاری مناسب برای پژوهش و تحقیق در حوزه نرم افزار

.سرمایه گذاری کم در بخش خصوصی و عدم حمایت دولت

.عدم استفاده از یک استاندارد واحد

.مشکلات حضور در مناقصات بین المللی

.ارزان بودن نرم افزار و عدم در نظر گرفتن آن به صورت یک کالا

.ما ه های سال، تعطیلات رسمی و برنامه ریزی زمانی

.ادغام شوراها

.عدم شناسایی حقوق مولفین و قانون کپی رایت

.فیلترینگ و تحریم ایران

.مشکلات موجود کشور در زمینه مستندسازی تولید محصولات نرم و رعایت نکردن مستندات تعریف شده نرم افزاری

● مدیران پروژه کم تجربه

در راهنمای دانش مدیریت پروژه ( PMBOK ) فرآیند های مدیریت پروژه با ۹ توانمندی تعریف می شود: این توانمندی ها عبارتند از : مدیریت یکپارچگی پروژه، محدوده، زمان، هزینه، کیفیت، منابع انسانی، ارتباطات، ریسک و برون سپاری

از آنجایی که نقش هر یک از عوامل فوق در تولید یک محصول نرم افزاری کلیدی می باشد توانمندی یک مدیر پروژه در تولید نرم افزار یکی از عوامل مهم و حیاتی در موفقیت پروژه می باشد. اکثر مدیران پروژه نرم افزاری در ایران، برنامه نویسان قدیمی تر و یا قوی تر گروه می باشند؛ و همین یک نفر در تولید یک نرم افزار نقش های زیادی از جمله تحلیل ، طراحی و برنامه نویسی و ...را بر عهده دارد در حالی که فرآیند مدیریت دانش و توانایی خاص خود را می خواهد و توانمندی های خاص خود را می طلبد.

● ناتوانی های شرکت های تولید نرم افزار

دست اندر کاران تولید نرم افزار در کشور ما بیشتر شرکت های کوچک نرم افزاری با پشتوانه های مالی اندک هستند. این شرکت ها عمدتاً به دلیل محدودیت منابع از رویکرد توسعه تکنولوژی به منظور آشنایی با ابزار و روش هایی نوین تولید نرم افزار غافل می شوند.

● قراردادهای ناپخته

بیشترین مشتریان مهم حوزه نرم افزار در کشور ما را سازمان های دولتی و نیمه دولتی تشکیل می دهند. قراردادهای تولید نرم افزار، قراردادهایی ناپخته و یک طرفه هستند و مجریان چنین پروژه هایی، با وجود آگاهی نسبت به ضعف های آن بیشتر اوقات به دلایل اقتصادی مجبور به پذیرش آن ها هستند.

● تجربه های ناکافی تیم پروژه

چالش دیگری نیز پیش روی مدیران شرکت های کوچک و متوسط وجود دارد، برای تمامی مدیرعاملان مهم است که کارمندانی تیزهوش، خلاق و مستعد استخدام کنند. شاید یکی از مهم ترین عوامل موفقیت پروژه های نرم افزاری را افراد نام برد. متاسفانه در کشور ما کمبود نیروی متخصص یکی از چالش های عمده می باشد. در کشور ما عمدتاً می توان عدم بروز بودن و دسترسی به تکنولوژی روز و اینکه نیروی کار روی تکنولوژی قدیمی با برنامه های آموزشی نامناسب و ناکافی پیوند خورده است را یکی از عوامل ضعف تیم نرم افزاری دانست. متاسفانه ضعف نظام آموزشی در دانشگاه ها و اینکه محتوی آموزشی اکثر دروس دانشگاهی کاربردی و عملی نبوده و صرفاً تئوری می باشد و در بازار کار کاربردی ندارد را می توان یکی از عوامل ضعف متخصصین ایرانی نام برد.

● مقاومت های کاربران و سازمان ها در پذیرش سیستم های جدید

بخش هایی IT همچنان در اغلب سازمان ها و مراکز صنعتی، خدماتی و بازرگانی سازمان ضعیفی دارند و از دانش و فناوری روز، در عرصه ای که تکامل و تحول در آن، ساعت به ساعت رخ می نماید، به دور هستند. چون پروژه های IT به منظور برآورده ساختن اهداف کلان سازمان آغاز می شوند، نهایتاً می بایست در سطح عملیاتی پاسخگوی نیازهای کاربران باشند. پروژه های تکنولوژی مدار بر خلاف پروژه های کار مدار، نمی توانند به برآورده ساختن اهداف سازمان امیدوار باشند. آزار و اذیتی که کاربران درونی و سطوح پایین یک مجموعه از سیستم هایی جدید متحمل می شوند در عرصه گسترش IT در سازمان ها قابل بررسی می باشد علی الخصوص امکان عدم آشنایی کاربر با سیستم نرم افزاری جدید به خصوص در مواردی که ابزار مورد استفاده کاربر به صورت دستی بوده است.

● ارتباط با مشتریان و کاربران و عدم درگیر نمودن کاربران در پروژه

عدم درگیری کاربر یکی از دلایل شکست پروژه های IT در ایران است. اجرای پروژه های IT بدون درگیری فعال کاربران، متکبرانه و غیر منطقی است. گروه اصلی و ذینفع مرتبط با یک محصول نرم افزاری را مشتریان یا کاربران آن تشکیل می دهند. کسانی که در حقیقت تامین کننده منابع مالی لازم برای تولید آن به شمار می روند. شاید به جرئت بتوان گفت که بیشترین چالش ها در تقابل با این گروه . که عمده ترین تامین کننده منابع مالی بخش های تولید نرم افزار هم هستند. رخ می نماید. در عرصه ارتباط مدیران پروژه با این گروه مسایلی وجود دارد که ریشه آن را می توان در میان موارد زیر جست وجو کرد:

۱.کاربران، مدیران و ذینفعان یک سیستم نرم افزاری دید روشنی از نرم افزار و قابلیت های آن ندارند.

۲. نرم افزار هنوز به عنوان کالایی ارزشمند شناخته نشده و کارفرمایان و مشتریان نرم افزار اگر چه حاضر هستند بهای بالایی را برای یک سخت افزار، برای مثال یک مانیتور، بپردازند، در صرف هزینه برای نرم افزار به شدت خودداری می کنند.

۳.در مزایای خرید، تولید و استفاده از نرم افزار تردید دارند.

۴. دید روشنی از نیازهای خود و قابلیت مکانیزاسیون آن ها ندارند.

۵. به ویژه در موازنه طرفه ای قرارداد ساخت و تولید نرم افزار، خود را طرف قدرتمند محسوب می کنند. حاصل چنین موازنه ای قراردادهایی غیر واقع بینانه و یک طرفه است

۶. به فرهنگ و دانش لازم برای استفاده از خدمات مکانیزه و الزامات، محدودیت ها و توانایی های آن کم بها می دهند.

۷. از فناوری تولید نرم افزار، روش های تولید و توسعه، کیفیت در نرم افزار و به طور کلی مباحث تکنیکی و مدیریتی این حوزه کمتر آگاه هستند. برای نمونه در بسیاری از پروژه ها در حالی که برای مثال فرآیندی تکرارپذیر مانند RUP را به عنوان روش تولید نرم افزار در متن قرارداد بیان می کنند، مراحل تحویل فرآورده های پروژه را آبشاری مشخص می کنند

● عدم سرمایه گذاری مناسب برای پژوهش و تحقیق در حوزه نرم افزار

اگرچه مساعدت هایی در اختیار بخش های مختلف خصوصی و دولتی در چهارچوب طرح های مختلف قرار گرفته است، عمده این سرمایه ها اغلب به سمت بخش های سخت افزاری سرازیر و در عمل سرمایه گذاری در عرصه تولید و به تناسب آن تحقیق و پژوهش کاربردی حوزه نرم افزار که در زمره سودآورترین عرصه های اقتصادی در دنیا شناخته می شود، بسیار اندک است.

● سرمایه گذاری کم در بخش خصوصی و عدم حمایت دولت

در کشور ما حمایت کافی از بخش خصوصی در زمینه ی IT به عمل نمی اید. مشکلاتی که این گروه با آن مواجهند عبارتند از:

۱. سرمایه گذاری دولت در بخش خصوصی کم می باشد و دولت حمایت کافی از ان ها به عمل نمی آورد.

۲.روند طولانی پیشرفت کار در ادارات دولتی :

کاغذ بازی در ادارات دولتی و تعلل در امور باعث می شود یک پروسه مدت زمان زیادی طول بکشد و این خود باعث طول کشیدن بیش از حد پروژه می شود.

● عدم استفاده از یک استاندارد واحد

یکی از ضعف هایی شرکت هایی تولیدکننده نرم افزاری این است که تولیدات آن ها از استانداردهای لازم برخوردار نیست. در ایران شرکت هایی نرم افزاری اغلب در رده شرکت هایی کوچک و با تعداد محدودی نیروی فنی شکل می گیرد و سپس پروژه های در دست را تبدیل به یک محصول کرده و به صورت عمومی اقدام به فروش آن می کنند. که این کار اغلب بدون نیازسنجی در بازار صورت می گیرد، بنابراین محصول تولید شده از استانداردهای لازم برخوردار نیستند.

● شرکت های نرم افزاری و مشکلات حضور در مناقصات بین المللی

در حال حاضر مشکلات اجرایی بسیاری بر سر راه حضور شرکت های نرم افزاری جهت حضور در مناقصات بین المللی وجود دارد که بخشی از آن به دولت، و بخش دیگری از آن به خود شرکت های نرم افزاری برمی گردد. این مشکلات عبارتند از:

۱. عدم امکان صدور آسان ضمانت نامه های مختلف ارزی نظیر شرکت در مناقصه، پیش پرداخت و حسن انجام کار برای شرکت های نرم افزاری.

در حال حاضر یکی از ملزومات دریافت این ضمانت نامه ها وجود رتبه بندییی و تعیین سقف توانایی اجرای پروژه از سوی دفتر امور پیمانکاران و مشاورین سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور می باشد که عملاً برای شرکت های نرم افزاری با استدلال تفویض اختیارات به شورای عالی انفورماتیک از سوی این دفتر این رتبه بندی انجام نمی شود و کمیته های مختلف صدور خدمات و بانک ها نیز بر اساس آیین نامه های موجود در این رابطه، مجوز شورای عالی انفورماتیک را برای صدور ضمانت نامه کافی نمی دانند و اصولاً شرایط اعلام شده از سوی آن دفتر، مناسب شرکت های نرم افزاری نبوده و با روح فعالیت این شرکت ها مغایرت دارد. در واقع در حال حاضر، عملاً امکان اخذ ضمانت نامه های یاد شده برای شرکت های نرم افزاری وجود ندارد و این در حالیست که این گونه ضمانت نامه ها از بدیهی ترین ابزار حضور در مناقصات بین المللی می باشد.

۲.عدم حمایت مناسب بانک ها

بانک ها موظف هستند از محل منابع خود و صندوق ذخیره ارزی، پروژه های خدمات فنی و مهندسی را مورد حمایت قرار دهند و معمولاً جهت تسهیل در امر تامین وثایق مورد نیاز، خود طرح را در اختیار می گیرند. در رابطه با پروژه های فیزیکی نظیر ساختمان و جاده سازی این امر مقدور می باشد، ولیکن در رابطه با پروژه های نرم افزاری به علت ماهیت غیرفیزیکی طرح، قطعاً باید تسهیلات ویژه ای در اختیار شرکت های نرم افزاری قرار گیرد که هم اکنون برای بانک ها تعریف نشده می باشد.

۳. مشکلات شرکت های نرم افزاری

شرکت های نرم افزاری جهت حضور در مناقصات، ضمن افزایش توان فنی و اجرایی خود، باید حتماً خود را به ابزار زیر مجهز نمایند:

۳.۱. اخذ گواهینامه های بین المللی نظیر TickIT، CMM و... برای مشتریان خارجی پیاده کردن روح این استانداردها در فرایند تولید نرم افزار. کارفرمایان خارجی توجه ویژه ای به این استانداردها دارند.

۲.۳. بالا بردن توانایی های خود در امر مستندسازی و ارتباط مناسب و مدون درون و بیرون سازمانی جهت تعامل در سطح بین المللی

۳.۳. افزایش مهارت های مربوط به زبان های بین المللی به ویژه انگلیسی برای افراد مرتبط در هر سازمان. بسیاری از ایرانیان ایده های فوق العاده جدید و جالبی دارند اما به دلیل پایین بودن مهارت در نگارش انگلیسی، امکان اینکه بتوانند آن را در قالب یک مقاله ارائه بدهند ندارند و یا امکان اینکه مثلاً بتوانند یک سایت با ایده جدیدی که در ذهن دارند راه بیندازند را ندارند. می دانیم که موفقیت یک سایت، نمی تواند محدود به داخل باشد و زمانی یک سایت موفق هست که بتوانند در عرصه جهانی مخاطب داشته باشد.

۴.۳.استفاده از مشاورین مجرب در امر تنظیم اسناد مناقصات بین المللی و دادن پیشنهاد قیمت مناسب

۵.۳. ایجاد رابطه های کاری به ویژه در قالب Joint Venture با شرکت های معتبر خارجی

۶.۳. شرکت در مناقصات در قالب کنسرسیوم های تخصصی به منظور افزایش توانایی ها و بالا بردن قابلیت چانه زنی

۷.۳. ارتباط با کلیه مرکز اطلاع رسانی جهت دریافت اخبار مربوط به مناقصات بین المللی

● ارزان بودن نرم افزار و عدم در نظر گرفتن آن به صورت یک کالا یا صنعت

ارزان بودن نرم افزار در ایران بر خلاف هزینه تولید بالای آن و رعایت نکردن حقوق تولید کنندگان محصولات نرم افزار به شکلی که بسیاری از نرم افزارها (چه نرم افزارهای تولید داخل و چه تولید خارج) به راحتی و با قیمتی بسیار اندک در دسترس همگان است. بسیاری از خریداران کامپیوتر به راحتی بابت قطعات جانبی آن هزینه و پول پرداخت می کنند اما حتی اگر نرم افزاری مورد نیازشان باشد که بتوانند از آن نیز در آمد کسب کنند باز مایل به پرداخت هزینه نیستند و در واقع نوع تفکر ما نسبت به پرداخت پول بابت محصولی نرم افزاری و البته قابل کپی اشتباه است.

شاید خیلی از موارد فوق به این دلیل است که مقوله نرم افزار به عنوان یک صنعت شناخته نشده، افراد مختلفی در آن تاثیر گذارده اند. اگر بخواهیم دیدگاه صنعتی را به این فعالیت ها حاکم کنیم باید به صورت کلان و در سطح مالی گام برداشت خوشبختانه با تصویب طرح تکفا، اهمیت برنامه در سطح ملی و حمایت قاطع دولت مورد توجه قرار گرفته است. طرح تکفا شرایط جدیدی را برای صنعت نرم افزار کشور به وجود آورده است. این طرح که با گردآوری و تحلیل تجربیات و مطالعات انجام شده در داخل و خارج از کشور تهیه شده است به عنوان برنامه توسعه ملی صنعت انفورماتیک مطرح است و با وجود اشکالاتی که به آن وارد است از حمایت طیف گسترده ای ا متخصصین فن برخوردار است

● ماه های سال، تعطیلات رسمی و برنامه ریزی زمانی

شرکت تولید کننده نرم افزاری باید برنامه ریزی زمانی داشته باشند، بدین معنی که برای رسیدن به اهداف خود در قالب برنامه های بلند مدت میان مدت و کوتاه مدت، گام هایی را تعریف کند می توان گفت که برنامه ریزی ماهانه شرکت، تابع شرایط اجتماعی نیز هست، برای مثال تعطیلی ناگهانی اعلام شده از سوی دولت (به تعداد بین التعطیلین توجه کنید)، جلو کشیدن یا نکشیدن ساعات کار، کاهش ناگهانی و بدون اعلام قبلی ساعات کار در ماه رمضان و یا... در فعالیت های جاری شرکت ها تاثیر گذار است.

در ایران ما ماه های متفاوتی داریم که بر اساس آن شرایط جامعه متفاوت است و این شاید در هیچ جای دنیا سابقه نداشته باشد: این ماه ها عبارتند از فروردین، اردیبهشت، خرداد، شهریور، دی، بهمن، اسفند! به اضافه ماه محرم و ماه رمضان در تاریخ قمری. تعجب کردید که بخش مهمی از سال در شرایط ویژه هستیم، البته این موارد عمومی نیست و با توجه به ماهیت هر شرکت و مکانیسم فروش و ارائه خدمات پس از فروش می تواند متفاوت باشد و نتایج به دست آمده طبق بررسی های یک شرکت خصوصی بدست آمده اند:

فروردین :

نیمی از ماه تعطیل است، در نیم دوم هم هنوز کسی تصمیم به خرید یا سفارش نرم افزار ندارد و همه صبر می کنند تا ماه بعد. ضمن اینکه به دلیل عدم باز شدن ردیف های بودجه، حتی در صورت تمایل به خرید، محل پرداخت وجه مشخص نبوده و عملاً موکول به ماه های بعد می شود.

اردیبهشت:

به دلیل هزینه های سنگین ماه اسفند و عدم فروش خوب محصولات جدید، فشار مالی در اردیبهشت ماه به شرکت ها وارد می شود، هر چند تقاضاهای خرید محصول و سفارش پروژه افزایش می یابد.

خرداد :

فصل امتحان نیروهای کاری است که دانشجو هستند، لذا در صورت داشتن چنین نیروهایی، در این ماه و ابتدای تیر ماه، بسته به تعداد توان فنی شرکت ها کاهش می یابد.

شهریور:

اغلب مرخصی مدیران و کارکنان در این ماه است تا پیش از آغاز فصل تحصیلی جدید، با خانواده استراحتی داشته باشند، بنابراین عملاً فروش این ماه و ماه مهر افت پیدا می کند.

دی و بهمن :

با نزدیک شدن به دهه فجر و آخر سال، میزان تقاضای مشتریان، علی الخصوص در بین سازمان های دولتی افزایش می یابد؛ لذا باید تیم فروش و خدمات پس از فروش آمادگی کافی برای مذاکرات متعدد در ماه آمادگی داشته باشند.

اسفند:

هر چند میزان درآمد خوبی حاصل از فروش ماه های پیشین به شرکت ها تزریق می شود، اما با توجه به هزینه های آخر سال، پاداش پرسنل و هدایای تبلیغاتی شرکت، و نیز هزینه های فروردین و اردیبهشت، بایستی مدیریت مالی درستی در شرکت صورت گیرد.

محرم :

به دلیل برگزاری مجالس مذهبی و تعطیلات آن، اغلب مشتریان دولتی علی الخصوص در دهه های اول آن در دسترس نیستند.

رمضان :

با توجه به شرایط ویژه روزه داری، توان تولید در مجموعه های نرم افزاری کاهش می یابد. از سوی دیگر به دلیل همین شرایط با مشتریان عملاً نیمه دوم روز غیر قابل استفاده است. این مشکل با دستور عجیب دولت در سال جاری مبنی بر کاهش ساعت کاری در ماه رمضان برای ادارات دولتی تشدید می شود.

● ادغام شوراها

عدم وجود یک نهاد متمرکز ناظر بر کلیه ی نهاد های مختلف در برنامه ریزی و مدیریت و قانون گذاری در زمینه ی IT به عنوان مثال یکی از دلایلی که باعث کند پیش رفتن طرح آزمایشی کپی رایت نرم افزار می شود ادغام شوراهای مسئول می باشد. مباحثی که در زمینه ادغام شوراها مطرح است، فعالیت در این زمینه را با کندی مواجه کرده است این دستگاه ها و تشکل های خصوصی بیش از دستگاه است که از آن جمله می توان به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیروی انتظامی و سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور اشاره کرد؛ لذا دولت باید یک نهاد رسمی را به عنوان متولی این امر انتخاب و از موازی کاری در این زمینه جلوگیری کند.

● عدم شناسایی حقوق مولفین و قانون کپی رایت

تالیف در زمینه نرم افزار یکی از مهم ترین اقداماتی است که می تواند زمینه ایجاد تحرک و پویایی لازم برای گسترش این صنعت را فراهم آورد. در حال حاضر کاربران ایرانی که عادت به کپی محصولات نرم افزاری های خارجی با هزینه بسیار اندک دارند دیگر هرگز تمایلی به پرداخت هزینه واقعی نرم افزاری ایرانی ندارند و شرکت های ایرانی مجبورند محصولات خود را با هزینه و سود بسیار کمتری به فروش برسانند. رعایت قانون کپی رایت می تواند کاربران را با بهای واقعی تر نرم افزار آشنا کند و بنابراین آن ها نسبت به محصولات ایرانی نیز رغبت بیشتری نشان داده و هزینه بیشتری پرداخت خواهند کرد.

با رعایت قوانین کپی رایت شرکت های ایرانی موقعیت مناسبی برای رقابت در سطح خارجی پیدا خواهند کرد که باعث می شود از کلیشه های بازار نرم افزار ایران که تنها به نرم افزارهای مالی یا صرفاً فارسی محدود شده است خارج و به رقابت با محصولات شرکت های نرم افزاری خارجی بپردازند همان طور که در بالا نیز اشاره شد رعایت قوانین کپی رایت باعث رونق و ایجاد بازار برای محصولات نرم افزاری ایرانی خواهد شد. بنابراین طبیعی است که مشاغل مرتبط بیشتر شده و افراد و کارشناسان بیشتری جذب این بازار خواهند شد و این یعنی افزایش سطح درآمد و ایجاد شغل در بخش نرم افزار و همچنین جاذبه بیشتری برای سرمایه گذاری در این بخش ایجاد خواهد شد که این می تواند باعث بالندگی، ورود و خرید تکنولوژی های پیشرفته و در نتیجه افزایش سطح و کیفیت محصولات ایرانی شود. ایران با توجه به میزان افراد تحصیل کرده در رشته کامپیوتر و همچنین استعداد نیروی انسانی خود می تواند تبدیل به قطب مهمی در تولید و صادرات نرم افزار حداقل در سطح منطقه و یا قاره شود. متاسفانه عدم رعایت قانون کپی رایت باعث شده که هیچ وقت صنعت نرم افزار ایران را جدی گرفته نشود و در واقع عدم رعایت قوانین کپی رایت سد اصلی برای علاقمندی شرکت های بزرگ خارجی برای سرمایه گذاری یا سفارش به شرکت های ایرانی است.

یکی از راه هایی که باعث پیشرفت کشور در زمینه صادرات نرم افزار می شود، جذب سرمایه های خارجی به این حوزه است. وقتی یک سرمایه گذار مشاهده می کند که در کشور قانون کپی رایت اجرا نمی شود و هیچ اهرم حمایتی دیگری هم ندارد؛ بنابراین ترجیح می دهد در چنین وضعیتی سرمایه گذاری نکند. به اعتقاد وی اجرایی شدن این قانون در کشور باعث جذب سرمایه گذاران خارجی و داخلی شده و این کار در پایان منجر به اشتغال زایی، افزایش کیفیت محصولات تولیدی و مطرح شدن بازار صادرات ایران در جهان می شود.

● فیلترینگ و تحریم ایران

یکی از کارشناسان نرم افزار مسئله تحریم را یکی از موانع بزرگ بر سر راه صادرات نرم افزار می داند و می گوید: «مسائل سیاسی تاثیر بسزایی بر اقتصاد کشور از جمله صادرات دارد که متاسفانه این مسئله در زمینه صادرات نرم افزار بیشتر تاثیر گذار بوده و بسیاری از صادرکنندگان نرم افزار را با مشکل مواجه کرده است.» محدودیت استفاده افراد از خطوط پرفشار یا اینترنت پر سرعت را می توان یکی دیگر از مشکلات نام برد. منظور از اینترنت پر سرعت، پهنای باند حداقل ۱ مگابیت در ثانیه هست. بسیاری از مفاهیم فن آوری های نو در حوزه اینترنت، و تجربه واقعی از اینترنت متناسب به فهم جهانی از وضعیت فعلی سرویس های اینترنتی، تنها زمانی بدست می آید که شما هم همانند پیشتازان این علم، دارای یک حداقلی از پهنای باند که گفتیم باشید. کسانی که این نوع اینترنت رو تجربه کرده اند حتماً منظور بحث را به خوبی درک می کنند ممکن است نگرانی هایی در زمینه دسترسی به سایت های ناسازگار با فرهنگ ما وجود داشته باشد، اما راه چاره، محدود کردن دسترسی نیست، همان طور که تجربه های گذشته در برخورد منفی با پدیده های تکنولوژیک مانند فکس و ویدئو و ماهواره و... همگی ناموفق بوده اند.

● استانداردها

.استاندارد کردن و استاندارد از پایه های علم و فناوری است که در پیشرفت صنعت و اقتصاد نقشی به سزا دارد و باید در جهت افزایش سطح کیفیت ها تلاش کرد تا به فناوری پیشرفته تولید هر محصول نایل آمد. یکی از مشکلات شرکت های نرم افزار ایرانی در بازارهای جهانی عدم آشنایی با استاندارد نرم افزار است متاسفانه استاندارد نرم افزار هنوز در ایران به درستی تدوین و یا تعریف نشده است و تاکنون هیچ اقدام منسجمی در کشور ما برای تعیین استاندارد تولید نرم افزار صورت نگرفته و هیچ اجباری برای ارایه شناسنامه نرم افزارها وجود نداشته است. از آنجا که تنوع حوزه عملکرد در زمینه نرم افزار بسیار زیاد است، ادامه حیات این صنعت نمی تواند بی نیاز از وجود استانداردهای منسجم و یک دست باشد. با توجه به اینکه هر تولید کننده نرم افزاری یک روش تولید خاص خود اتخاذ می کند و در مراحل ساخت از متدولوژی های متفاوت استفاده می کند، نتیجه کار شرکت هایی مختلف به لحاظ روند کیفی و اجرایی شکل و شمایلی گوناگون خواهد داشت و این امر اصولاً یکپارچگی در این بازار را فدای خود خواهد کرد، اینجاست که لزوم وجود استاندارد نرم افزار به وضوح حس می شود. کارشناسان نرم افزار معتقدند که پشتیبانی قدرتمند محصولات و همچنین مستند سازی و تخمین کیفیت تنها با وجود یک استاندارد منظم مقدور است ... وقتی استاندارد صحیح وجود داشته باشد کار گروهی بیشتر معنا پیدا می کند. هم اکنون استانداردهای جهانی زیادی مانند IEEE و ایزو وجود کیفیت و پشتیبانی مناسب در صنعت نرم افزار دنیا را تضمین می کنند. همراه با رشد IT، صنعت نرم افزار کشور هر روز بیش از پیش نیازمند بهره مندی از استانداردهای یکپارچه می شود. قبل از سال های ۷۱ و ۷۲ فعالیت شرکت هایی داخلی در قالب استاندارد رسمی و جهانی نبود و شرک ها اغلب بر پایه نیاز و بر حسب شرایط موجود و با توجه به سطح دانش و توانایی خود چارچوب های خاصی برای تولیدات خود تعریف می کردند، ولی بعد از این سال ها به تدریج استانداردهای جهانی مانند IEEE ایزو وارد صنعت نرم افزار کشور شدند. نحوه کاری به این شکل بود که استانداردهای مختلف این دو موسسه ترجمه می شدند و شرکت ها از آن ها استفاده می کردند. ولی مشکل اساسی این گونه استاندارد سازی این است که استانداردهای بین المللی در موارد بسیاری با شرایط داخل کشور سازگاری ندارند و به همین دلیل ضمانت اجرایی خود را از دست می دهند و باز بنا به همین علت بازنگری و بازنویسی این استانداردها منطبق با شرایط صنعت نرم افزار کشور اولین و ضروری ترین کار ممکن است.

● مشکلات موجود کشور در زمینه مستندسازی تولید محصولات نرم و رعایت نکردن مستندات تعریف شده نرم افزاری:

متاسفانه به علت فقدان استاندارد یا لااقل توصیه ای واحد برای مستندسازی محصولات نرم افزاری و بی توجهی سازندگان نرم افزار و کارفرمایان، نرم افزارهای تولید شده در ایران اکثراً فاقد حداقل مستندات لازم هستند. البته فشار کارفرمایان به پیمانکاران برای کاهش هزینه تولید نرم افزار عموماً منجر به حذف و یا کم رنگ شدن بخش مستندات سیستم های نرم افزاری شده است. یادآوری می گردد به طور متوسط ۳۰% هزینه تولید هر نرم افزار صرف تهیه مستندات آن سیستم می گردد. فرایند تولید نرم افزار یا به طور محدودتر متدولوژی تولید نرم افزار، منحنی شناخته شده برای متخصصین و دست اندرکاران می باشد. در ایران بسیاری از افراد در این زمینه اطلاعات کافی دارند و در جریان آخرین دستاوردها و مقالات روز هستند. اما در پیاده سازی سیستم های در داخل ایران، ردپای این صحبت ها کمتر دیده می شود. چرا؟ عده ای معتقدند کارفرما این اصول را نمی پذیرد یا هزینه اش را پرداخت نمی کند! آیا ممکن است کارفرما در اجرای روش اصولی رسیدن به هدف خویش کوتاهی کند؟ خوشبختانه هم کارفرمایان و هم مجریان پروژه های نرم افزاری متوجه این واقعیت بزرگ شده اند که امروزه ما نیازمند سرمایه گذاری روی روش های تولید نرم افزار هستیم. برای توسعه صنعت نرم افزار باید روی فرایند و مهندسی کار انرژی زیادی گذاشته شود. تولید نرم افزار بزرگ یک کار گروهی است، یک صنعت است اجرای این کار بدون فرایند ممکن نیست بر اساس آمارهای موجود عوامل ریسک در یک پروژه نرم افزاری بزرگ و سهم هر یک از آن ها عبارتند از: نیروی انسانی (۴۰%) فرایند کار (۴۰%) و فناوری و ابزار روز (۲۰%) . قسمت عمده ای از عوامل ریسک در نظر گرفته شده در عامل نیروی انسانی ما فرایند کار قابل کنترل می باشد. بنابراین دیده می شود که نقش فرایند تولید نرم افزار در موفقیت یک پروژه بزرگ نرم افزاری تا چه حد تعیین کننده است. نکته مهم دیگری که از این اطلاعات استنباط می شود این است که عامل «فناوری و ابزار» درصد به مراتب پایین تری را به خود اختصاص داده است. بنابراین در آموزش ها و برنامه ریزی های کار باید توجه بیشتری به فرایند کار کرد تا به ابزار پیاده سازی. متاسفانه این امر در بسیاری از اوقات فراموش می شود.

● نتیجه گیری

در مقاله ی فوق به نقد وضعیت فعلی فناوری اطلاعات در ایران پرداختیم اگرچه علل شکست پروژه های IT متعدد می باشد هر مدیر پروژه بسته به ویژگی های سازمان کارفرما یا مشتریان خود، می تواند اقلام جدیدی به فهرست بالا اضافه کند. رعایت توصیه های زیر می تواند احتمال شکست پپروژه های IT در کشور را کاهش د هد. .افزایش میزان سطح آگاهی جامعه در مقوله ی فناوری اطلاعات آگاهی

. افزایش میزان سطح آگاهی متخصصان عرصه فناوری اطلاعات با تکنولوژی روز با تاسیس موسساتی تحت حمایت دولت برای تربیت و آماده سازی نیروی متخصص

.استفاده از استانداردهای منسجم و یک دست

. سعی هر چه بیش تر در جهت رعایت قانون کپی رایت

.در نظر گرفتن یک نهاد متمرکز ناظر بر کلیه ی نهاد های مختلف در برنامه ریزی و مدیریت و قانون گذاری در زمینه ی IT

نویسنده: امیر حسین امیرخانی