گوشه

روز چهارشنبه اختتاحیه جشنواره شعر «آیات آسمانی – ابیات آسمانی» برگزار شد و برگزیدگان خود را معرفی كرد این جشنواره به همت خانه ی شهر یاران جوان, وابسته به شهرداری تهران و با همكاری حوزه ی هنری شهر تهران برپا شد

رسول خدا نیازی به شعرهای ما ندارد

روز چهارشنبه اختتاحیه جشنواره شعر «آیات آسمانی – ابیات آسمانی» برگزار شد و برگزیدگان خود را معرفی كرد. این جشنواره به همت خانه ی شهر یاران جوان، وابسته به شهرداری تهران و با همكاری حوزه ی هنری شهر تهران برپا شد. موضوع ویژه ی جشنواره «رسول خدا (ص)» بود اما شاعران در بخش آزاد نیز با هم رقابت كردند. در این باره نكات زیر قابل ذكر است:

۱ – طبق معمول همه ی جشنواره هایی از این دست، شعرهای بخش موضوعی ضعیف تر از شعرهای بخش آزاد بود، تقریباً هیچ شعر خوب و قابل قبولی در میان شعرهایی كه در این مراسم در ستایش رسول خدا (ص) خوانده شد، نیافتم، تازه این شعرها مثلاً شعرهای راه یافته به مرحله ی نهایی جشنواره بود؛ علت آن هم واضح است، شاعر آن هم شاعر جوان كه در دوران تردیدها و سركشی هاست، به اشتیاق گرفتن سكه و یك سفر مجانی و دیدن رفقا و چند روز تفریح، دست به كار «ساختن» شعر برای امور دینی بشود، علی القاعده نباید شعر قوی انتظار داشت. شعر دینی از اعتقاد سرچشمه می گیرد، ماندگارترین شعرهای مذهبی را چه در شعر كلاسیك و چه در شعر معاصر، شاعرانی سروده اند كه «طمع زر و سیم» آنها را برنینگیخته است. در همین مراسم، یكی از شاعران جوان( كه اتفاقا انسان معتقدی است و در اولین مجموعه ی شعرش كه سه سال پیش در دوره گمنامی منتشر كرده است، غزلی درخشان با الهام از یكی از آیات قرآن آورده است) به نگارنده گفت: «فلانی! مبادا این شعرهای مذهبی را كه من در این جشنواره ها می سرایم، به عنوان شعر من تلقی كنی، اینها را من می سازم برای این كه سكه اش را بگیرم و خرج دانشجویی ام دربیاید.»

به راستی آیا رسول خدا (ص) به شعر گفتن ما نیاز دارد كه به هر قیمتی جشنواره شعر برای آن حضرت برگزار كنیم.

۲ – از قسمت های بامزه ی مراسم شعرخوانی، همین تفاوت فاحش بین شعرهای آزاد و شعرهای موضوعی خوانده شده ازنظر محتوا بود تا جایی كه مجری خوشمره ی مراسم یعنی شهرام شكیبا كه به اجرای برنامه های طنز عادت كرده است، پس از قرائت شعر خانم مونا زنده دل، تذكری داد كه: «دوستان شعرهایی را كه برای جشنواره ارسال كرده اند، بخوانند» مثلا غزل خانم زنده دل یا سیدمهدی موسوی، نه تنها در چارچوب شعرهای رایج مذهبی در این جشنواره ها نمی گنجید، بلكه از دسته ی غزل های اعتراض آمیزی بود كه نسل جوان، بالا و پایین جامعه و سنت های آن را به نفع نوعی یأس و نیست انگاری مصادره می كنند البته به همراه مقادیری اروتیسم و باقی قضایا. البته شعر خانم زنده دل از شعرهای خوبی بود كه آن روز شنیدیم، جالب است كه سید مهدی موسوی در آن واحد دو شعر خواند یك شعر كه از نظر سبك در حال وهوای غزل دهه هفتادی بود و از نظر محتوا هم درباره خودكشی سیدمهدی موسوی بود. بعد از آن بلافاصله یك مثنوی ضعیف با حال و هوای كلاسیك برای رسول خدا خواند. اینها آفات موضوعی كردن جشنواره هاست.

۳ – در بخش آزاد، شعرهای بسیار زیبایی هم شنیدیم ازجمله غزل حامد حسین خانی كه امروز در این صفحه می آید و نمونه ای از نسل غزل هایی است كه شاخص ترین آنها را حسین منزوی گفته است و پیغمبر این گونه از شعرها به شمار می آید.

دیگر، علیرضا بدیع بود كه خوش آتیه به نظر می رسد و در كنار تهورهای خاص غزل دهه ی هفتاد، تسلط بالایی بر آرایه های غزل كلاسیك دارد و زبان شعرش هم شسته رفته تر از اكثر هم نسلانش است. به زودی نقدی بر كتاب شعر تازه منتشرشده ی او را در این صفحه می خوانید.

۴ – نكته ی دیگر، برهم زدن روال متعارف در دعوت از میهمانان ویژه بود در این جشنواره ها شاعرانی هستند كه دیگر همه به حضورشان به عنوان دبیر، یا داور یا... عادت كرده اند و بنده نام كروكودیل های ادبی را برای آنها مناسب می بینیم وبه ذكر اسمشان نیازی نیست؛ اما در یك اقدام شایسته در این جشنواره از یكی از شاعران جوان دهه ی هفتاد كه اكنون دیگر میانسال به حساب می آید، شاعر مبدع در قالب رباعی، بیژن ارژن دعوت شد تا به عنوان مهمان ویژه در این جشنواره شركت كند و یكی از اهداكنندگان جوایز به برگزیدگان، ارژن بود. به نظر می رسد كه اگردر یك روند مسالمت آمیز برخی از دوستان كه آردشان را بیخته اند اما هنوز غربالشان را نیاویخته اند و هنوز خواهان سهم های بیشتری هستند، از تولیت و پدرخواندگی شعر جوان این مملكت كنار بروند و جای خود را به جوانان شایسته و محجوبی مثل همین بیژن خان ارژن بدهند، بهتر باشد.

۵ – دیگر ابتكار برگزاركنندگان مراسم اهدای یك بسته ی فرهنگی به عنوان هدیه به شركت كنندگان در مراسم بود شامل یك كلاسور، یك خودكار و - قشنگش اینجاست – دو كتاب شعر ؛ كتاب هایی كه اكثرا آثار شاعران جوان بود، شاعرانی كه برخی از آنها از برگزیدگان همین جشنواره بودند.

این كار اگر به شكل گسترده تر در جشنواره ها معمول شود ارزشش از هر جایزه ی نقدی و غیرنقدی برای شاعران برگزیده بیشتر است. یعنی در هر جشنواره كتاب های شعر چاپ شده یا لااقل آخرین كتاب شعر چاپ شده از شاعران برگزیده ی جشنواره به میهمانان جشنواره هدیه شود.

اگر یكی از اهداف فرضی این جشنواره ها را معرفی استعدادهای جوان بدانیم، این كار بهترین تكلمه برای این هدف می تواند محسوب شود.

۶ – آخرین بند این كه سهیل محمودی، پس از مدت ها بی شعری – به قول خودش – چند دوبیتی در مایه ی قفس و پرنده خواند كه انصافا زیبا بود و تاسف خوردم كه چرا این شاعر خود را غرق برنامه سازی برای این شبكه و مجری گری برای آن مراسم كرده است.

سید ضیاءالدین شفیعی هم غزلی خواند كه استقبال قابل توجه حضار را درپی داشت، غزلی كه به نظر می رسد در میان شعرهای اعتراضی سروده شده در این دو دهه اخیر، جزو آثار ماندگار خواهد بود.

زهیر توكلی