نیمه پنهان خشونت

خشونت از چه کسانی سر می زند

وقتی در یک جامعه، میزان خشونت افزایش می‌یابد و وقتی این خشونت در شکل‌های مختلف در سطح جامعه به صورت یک عرف پذیرفته شده درمی‌آید، بدون شک باید دلایل بروز آن را در لایه‌های بنیادی‌تر فردی یا اجتماعی آن جامعه مورد بررسی قرار داد....

خشونت وجه منفی‌ ذهن و روان انسان است که عوامل متعددی در شکل‌گیری آن نقش دارند. عصبانیت، تهدید، تخریب شخصیت و تهاجم به آنچه که در جامعه طبیعی تلقی ‌می‌شود، اشکال متفاوت خشونت است که گاه می‌تواند جسم و روان فرد را تحت‌تاثیر قرار دهد و به آن آسیب برساند. حال این سوال مطرح است که خشونت از چه فردی سر می‌زند؟

اصولا از فردی سالم، نمی‌توان انتظار رفتارهای خشونت‌آمیز یا پرخاشگرانه داشت درحالی که شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که گاهی در روابط اجتماعی‌تان از سوی آنها با رفتارهای خشونت‌آمیز روبرو شده باشید درحالی که چنین انتظاری از آنها ندارید. اغلب این افراد به ظاهر سالم، دچار اختلال‌های شخصیتی، اضطراب و آزردگی‌ هستند که برای تخلیه خود از رفتارهای خشونت‌آمیز کلامی یا رفتاری استفاده می‌کنند. شایع‌ترین نوع اختلال‌های شخصیتی که منجر به بروز خشونت می‌شود، در افراد مبتلا به اختلالات سایکوپات که شخصیتی ضداجتماعی دارند، ‌قابل‌مشاهده است. البته خشونت در بیماران روانی یا کسانی که از مشکل روان‌پزشکی عمده‌ای رنج می‌برند، نیز ممکن است دیده شود که معمولا این نوع رفتار، تحت‌تاثیر توهم‌ها و هذیان‌های ناشی از بیماری است که گاهی با آسیب نیز همراه است.

● خشونت خانگی

به غیر از بحث تخصصی و بررسی شکل‌های متفاوت خشونت، رفتارهای خشونت‌‌آمیز دیگری هم وجود دارد که مشهود نیست و کمتر در جامعه با آن روبرو هستیم. خشونت خانگی یکی از مهم‌ترین انواع آن است که در اصطلاح به آن «خشونت عمومی» گفته می‌شود. خشونتی که در فضای خانه و ارتباط خصوصی به دلیل اختلاف‌نظر در خصوصیت‌های فردی و ذهنی شکل می‌گیرد. این اختلاف‌ها متاثر از فرهنگی متفاوت میان زن و شوهر، خواهر و برادر یا والدین و فرزندان است. در مواردی که یکی از زوج‌ها دچار اختلال شخصیتی یا زمینه روانی معیوب است یا از نظر فکری و شخصیتی به هم نزدیک نیستند و یکدیگر را درک نمی‌کنند و به درستی نمی‌توانند با یکدیگر ارتباط کلامی، ذهنی و هیجانی مناسب برقرار کنند، خشونت کلامی یا رفتاری نمایان می‌شود. شایع‌ترین شکل خشونت خانگی از طرف جنس مذکر نسبت به مونث است و متاسفانه در برخی از مناطق با این مشکل روبرو هستیم که باعث بروز آسیب‌های جسمانی و روانی در فرد می‌شود و قابل‌جبران هم نیستند. خشونت خانگی گاهی با آسیب‌های فیزیکی یا حتی جرائمی مانند قتل و جنایت و تخریب شخصیتی و روانی طرف مقابل نیز همراه است.

● خشونت والدین

شکل دیگر خشونت، خشونت والدین نسبت به فرزندان است. به‌طوری که فرزند خانواده در معرض تهاجم‌های خشونت‌آمیز والدین قرار می‌گیرد. این تهاجم‌ها می‌تواند به صورت آسیب‌های جسمی یا روانی یعنی کتک‌زدن، پرتاب‌کردن وسیله، توهین و به کار بردن الفاظ زشت و رکیک باشد. در بسیاری از موارد جمجمه یا بدن نوزادن توسط پدر و مادر به وسیله اشیای تیز مانند سوزن مورد آسیب قرار می‌گیرد. کودکانی که در اثر ضربه‌های فیزیکی دچار زخم و کبودی می‌شوند یا در معرض خشونت‌های کلامی که با توهین همراه است، قرار می‌گیرند، در آینده صدمه‌های جبران‌ناپذیری بر جسم و روانشان وارد می‌شود. معمولا این کودکان بعد از اینکه از فضای خانواده جدا و وارد جامعه می‌شوند، ممکن است با الگوبرداری از رفتار والدین‌شان که در دوران کودکی با آنها داشته‌اند، چنین رفتاری را با فرزند یا همسر خود داشته باشند.

● خشونت در مدارس

در بسیاری از مواقع، خشونت، شکل روان‌شناختی به خود می‌گیرد. برخی از معلمان یا اولیای مدرسه به تصور اینکه می‌خواهند دانش‌آموز را متوجه اشتباهش کنند یا اینکه راه درست را به او نشان دهند، او را مورد تهاجم شخصیتی و روانی قرار می‌دهند. غافل از اینکه هر نصیحتی را نمی‌توان در هر شرایط و موقعیتی اجرا کرد و باید در شرایطی خاص از لحاظ فکری و روحی دانش‌آموزان را نصیحت یا به راه درست هدایت کرد. اگرچه در اغلب موارد خشونت در مدارس به صورت فیزیکی نیست اما هل دادن، پرتاب کردن شی به سمت آنها، توهین لفظی و... می‌تواند باعث بروز آسیب‌های روانی در آنها شود. چنین کودکانی اعتمادبه‌نفس پایینی دارند و آثار منفی این نوع برخورد، در آنها نهادینه می‌شود و زمانی که به روابط اجتماعی قوی‌تری در دوره راهنمایی و دبیرستان نیازمندند و به مرحله رشد فکری یعنی نوجوانی می‌رسند، اغلب شاهد رفتارهای غیراحترام‌آمیز با آنها هستیم. متاسفانه این نوع رفتار اشتباه که به دلیل ندانم‌کاری‌ و بی‌اطلاعی است، باعث دلزدگی و دوری نوجوانان از والدین یا مسوولان مدرسه می‌شود. در این شرایط ممکن است این دانش‌آموزان برای التیام زخم‌های روانی و دست یافتن به آرامش، جذب دوستان یا کسانی شوند که به اشتباه، آنها را دلداری و راهنمایی می‌کنند؛ مثلا تشویق به سیگارکشیدن، استعمال موادمخدر یا رفتن به مهمانی‌ها و مجالس غیرمشروع. در این موارد نه‌تنها مشکلی حل نمی‌شود بلکه بر شدت مشکلات نیز افزوده می‌شود، بنابراین باید به نوع رفتار و کلامی که نسبت به اطرافیان به خصوص کودکان و نوجوان به کار برده می‌شود، توجه شود و والدین و مربیان هم آموزش‌های لازم را درخصوص رفتار مناسب با دانش‌آموزان ببینند تا در نهایت به نتیجه مطلوب از راهنمایی‌هایشان برسند.

● خشونت جنسی

نوع دیگر خشونت که به مسایل شخصیتی و جنبه‌های بیمارگونه مربوط می‌شود، خشونت‌های جنسی است. متاسفانه به دلیل اینکه خشونت جنسی در جامعه «تابو» تلقی می‌‌شود، اغلب اطلاع‌رسانی درستی در موردش انجام نمی‌شود. خشونت جنسی، اشکال متفاوتی دارد و نوعی از آن ممکن است در فضای خانواده توسط زن و شوهر نسبت به یکدیگر یا از سوی فرد بزرگ‌تر نسبت به کوچک‌تر در محیط خانه یا جامعه شکل بگیرد که به صورت نامشروع و آزاردهنده است.

شکل دیگر خشونت جنسی، میان دختران و پسرانی است که با یکدیگر در ارتباط هستند. اگرچه داشتن روابط برای شناخت بیشتر از یکدیگر در چارچوب شرع و قانون باشد، اشکالی ندارد اما اگر این روابط، فراتر از چارچوب و خارج از عرف باشد، ممکن است باعث شکل‌گیری روابط عاطفی بین دختران و پسران شود که گاهی این رابطه باعث پدیداری ارتباطی خصوصی‌تر بین دو جنس مخالف می‌شود. متاسفانه در بسیاری از موارد برخلاف میل، نظر و عقیده جنس مونث، رابطه‌ای نامشروع بین آنها برقرار می‌شود که این نوع رابطه، مصداق خشونت را به همراه دارد و صرفا برای تخلیه هیجانی جنس مذکر است. بنابراین جوانان باید به این مساله توجه داشته باشند چراکه این اتفاق می‌تواند منجر به بروز ضربه‌های جبران‌ناپذیری بر جسم و روان‌شان شود.

● خشونت اجتماعی

خشونت اجتماعی خشونتی است که بارها در جامعه شاهد آن بوده‌ایم؛ بی‌توجهی افراد نسبت به محیط، رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی، تجاوز به حقوق و حدود دیگران و ایجاد اضطراب و ترس در پی رانندگی یا تخریب منابع مادی و زیبایی‌هایی که طبیعت برایمان به ارمغان داشته است. شاید بروز چنین رفتارهایی به دلیل بی‌اطلاعی و آموزش‌ندیدن افراد در سنین پایین‌تر باشد که امروزه در جامعه هنوز شهروندان آموزش ندیده‌اند چگونه حق و حقوق خود را پیگیری کنند. شاید اگر مطبوعات یا رسانه‌ها در این زمینه آموزش و اطلاعات کافی به مردم بدهند و جنبه‌های مختلف خشونت را بررسی کنند و به اصلاح روابط میان افراد با یکدیگر و جامعه بپردازند، دیگر در جامعه و خانواده، شاهد چنین خشونت‌هایی نباشیم.