هیاهو برای هیچ

بعضی از اینگونه جشنواره ها موضوعی می شوند این نوع جشنواره ها بیشتر با افق های تبلیغاتی برپا می شوند و تلاش می کنند با این چشم اندازها نهادینه شوند

در کشور ما هر سال جشنواره های فیلم گوناگونی برگزار می شود. برگزاری برخی از این جشنواره ها اکنون از اعتبار و جایگاه خاصی برخوردار شده است که علت آن را می توان در دائمی بودن آنها و برپایی منظم این جشنواره ها دانست.

در این میان می توان به جشنواره فیلم فجر، جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان و یا جشنواره فیلم کوتاه تهران و... اشاره داشت. تداوم این جشنواره ها باعث رونق و اعتبار فیلم های شرکت کننده نیز شده است.

در کنار این جشنواره ها چند سالی است شاید بشود دقیق تر گفت سه سالی است که با پشتیبانی نهادهای دولتی، نیمه دولتی و غیردولتی جشنواره های موضوعی مختلف در گوشه و کنار کشور، در شهرهای کوچک و بزرگ پا گرفته اند اما واقعیت این است که آنها برخلاف اهداف و چشم اندازهایی که برایشان تبیین شده، نتوانسته اند جایگاهی در میان فیلمسازان پیدا و یا حتی جوانان فیلمساز را ترغیب به فیلمسازی و شرکت در جشنواره کنند. اگرچه بعضی از این جشنواره ها جوایز نفیس و ارزنده یی هم پیش بینی می کنند اما به دلایلی که خواهد آمد موفقیت، تداوم و جایگاهی در میان جشنواره های فیلم نیافته اند.

الف) بعضی از این جشنواره ها به شرایط اجتماعی و نگاه جناحی وابسته است. یعنی بی درنگ با تغییر مدیریت های کلان یا جشنواره ها متوقف می شوند و یا تغییر مسیر می دهند. می توان از نمونه های بارزی مثال زد. جشنواره بین المللی فیلم کوتاه اصفهان که بعد از سه سال برگزاری متوقف شد. هرچند که در زمینه سینمای مستند صنعتی نهال نوپایی شده بود و در بخش بین المللی از موفقیت هایی از جمله علاقه مندی کشورهای گوناگون برای شرکت در آن برخوردار شده بود.

ب) بعضی از اینگونه جشنواره ها موضوعی می شوند. این نوع جشنواره ها بیشتر با افق های تبلیغاتی برپا می شوند و تلاش می کنند با این چشم اندازها نهادینه شوند. طبیعتاً برای فیلمسازان آغازگر و یا حتی فیلمسازان و سینماگران پویا این جشنواره ها جذابیتی ندارند. فیلمسازانی که در شناسنامه کاریشان به تعداد انگشتان یک دست فیلم کوتاه وجود ندارد هیچ گونه علاقه مندی به کار با موضوعات اعلام شده و از پیش تعیین شده ندارند. بدین ترتیب در چند سال گذشته جشنواره های موضوعی که برگزار شده اکثراً فاقد اصول و اهداف سازنده و ترغیب کننده برای رشد فیلمسازان بوده اند و در این زمینه نتوانسته اند با نگاهی نو به کشف استعدادهای جوان کمکی درخور کنند.

ج) از سوی دیگر می بایستی به جنبه دیگری از جشنواره های موضوعی اشاره داشت و آن تاثیری است که بر سینماگران می گذارد. امتیازات جشنواره موضوعی که تداومی ندارند در مقابل جنبه های منفی و بازدارنده ناچیز است. این امر باعث رکود در امر فیلمسازی جوانان و استعدادهای نو می شود. تصور موضوعاتی که گاه دور از ذهن هم هستند برای فیلمسازان آغازگر و جوان به شدت محدودکننده است.

در سال های دور سینمای آزاد جایگاه سینمای ۸ و جایگاه بروز خلاقیت در سینمای تجربی و مستند بود. تجربه این سینما چه در مرکز و چه در مراکز دیگر درمدت کوتاهی سینماگران ممتازی را برای دهه های بعد به ارمغان آورد. علاوه بر این گنجینه یی از مهم ترین فیلم های کوتاه مستند و داستانی را به گنجینه این نوع سینما افزود.

در سال های بعد با ایده سینمای آزاد سینمای جوان پا گرفت. (اوایل دهه شصت) سینمای جوان که ابتدا در مراکز گوناگون شروع به کار کرده و طی چند سال با نظم خاصی ابتدا با برگزاری جشنواره های مراکز و پس از آن به صورت جشنواره های مناطق و سپس فیلم های منتخب از فستیوال های مناطق در جشنواره (ملی و بین المللی) فیلم کوتاه تهران شرکت می کرد و در داوری های مختلف مورد ارزیابی قرار می گرفت که چند سالی این نظم و این نوع رده بندی حاصلی بسیار درخشان داشت ولی با حضور بازار مکاره هایی به نام جشنواره های موضوعی این نظم دگرگون شد و امید فیلمسازان شهرستانی و شرایطی که برای تقویت و پرورش آنان به وجود آمده بود از بین رفت ولی خوشبختانه در زمستان سال گذشته مجدداً روال تجربه شده گذشته با برنامه ریزی و پشتیبانی اصولی تر توسط سینمای جوان ایران دوره جدید، آغازی درخشان با جشنواره کردستان پیدا کرد. هنوز به عنوان یک تجربه بسیار موفق می توانم از سینمای جوان نجف آباد یاد کنم که در دهه ۷۰ برایم فراموش نشدنی شد.

از آن میان پوراسماعیلی، جعفری، محمد خاتمی و... حاصل یک دوره طلایی اند. تعطیلی و خاموشی سینمای جوان و به تبع آن جشنواره هایی از این دست فترت و سکوت با خود به همراه داشت و اجازه رشد جشنواره های مصنوعی را داد که هیاهو با خود داشتند. اما این فترت و سکوت با تغییر سیاست کلی سینمای جوان و برافروختن چراغی که تجربه های گذشته غنیمت شمرده شوند فراموش شده است.

به نظر می رسد این تغییر رویه پایان دوران جشنواره های مصنوعی را اعلام کند و مهم ترین جشنواره به سینمای جوان و اهداف نو آن تعلق گیرد. به همین دلیل است که معتقدم جشنواره ها بایستی بدون محدود کردن فیلمسازان با تجربه بیش از ۴۵ سال سینمای تجربی به همه استعدادها در این سرزمین اجازه بیان و رشد بدهد و مصنوعاً کسی را دلخوش نکند.

زاون قوکاسیان