مطهری از نگاه یاران

از لحاظ اخلاق شخصی, مرحوم مطهری یك انسان ممتاز, یك فرد باصفا, روشندل, روشن ضمیر و ضمناً عادل, متین و پخته بود در رابطه شخصی خود با خدا یك انسان عارف و اهل ذكر, اهل سلوك و اهل عبادت بود بارها می گفت كه من توجه به خدا و عبادت را از پدرم آموخته ام

● مقام معظم رهبری، حضرت آیهٔا... خامنه ای:

▪ اهل سلوك و عبادت بود

از لحاظ اخلاق شخصی، مرحوم مطهری یك انسان ممتاز، یك فرد باصفا، روشندل، روشن ضمیر و ضمناً عادل، متین و پخته بود. در رابطه شخصی خود با خدا یك انسان عارف و اهل ذكر، اهل سلوك و اهل عبادت بود. بارها می گفت كه من توجه به خدا و عبادت را از پدرم آموخته ام. پدر ایشان پیرمرد مؤمن و متعبدی بود. آقای مطهری در كنار این مرد و از معاشرت با این مرد، تعبد را آموخته بود...

وضع رفتار شهید مطهری شبیه عرفای دورانی بود كه راه می افتادند تا یك مرشد كاملی را پیدا كنند. اصلاً وضعیت روحی و اخلاقی او به این صورت بود كه تحقیق می كرد تا اطلاع پیدا كند كه مثلاً در فلان نقطه عالم یك پیر مرشد كاملی هست و راه بیفتد برود نزد او بماند و معتكف دیار او بشود. منتهی ایشان آن مرشد كامل خود را در ایران یافته بود. به امام و همچنین به مرحوم علامه طباطبایی تا سرحد عشق، وابستگی قلبی داشت. عاشقانه، امام و علامه طباطبایی را دوست می داشت و خیلی مقام اینها را از نظر علمی، معنوی و عرفانی بالا می دانست. لذا به آنها علاقه مند بود و در اولین فرصتی كه امكان داشت تا امام را در پاریس ببیند، ایشان رفتند و امام را دیدند و قبلاً هم كه امام در نجف بودند، حداقل یكبار و شاید هم دو یا سه بار به نجف رفتند و امام را ملاقات كردند و آن شوق خودشان را از دیدن امام فرونشاندند.

در زندگی داخلی و خانوادگی شان، آن طور كه من اطلاع پیدا كردم، فردی بزرگوار و مهربان و دارای حالت معلم گونه بودند؛ به طوری كه همسر ایشان مثل شاگردی كه از استادش یاد كند، از او یاد می كند و اثر این تربیت در میان فرزندانشان نیز از پسر و دختر مشهود و آشكار است.

● آیهٔا... سیدعبدالكریم موسوی اردبیلی:

▪ شدیداً به اسلام متعبد بودند

آشنایی من با استاد شهید دقیقاً از سال ۱۳۲۱ شروع شد. همان سالی كه به مدرسه فیضیه رفته بودم، ایشان در مدرسه فیضیه حجره داشتند و من هم در همان مدرسه حجره گرفتم. چون ایشان یك چهره شناخته شده و مدرس بودند، طبعاً هر كسی به مدرسه وارد می شد، استاد را می دید و می شناخت. ایشان كلاسهای پرجمعیتی داشتند كه بسیار مفید و مؤثر بود... از همان وقتی كه ایشان را شناختم، همیشه جزو گروههایی بودند كه به مسایل اجتماعی و مسایل سیاسی در كنار مسایل علمی و مذهبی و اخلاقی توجه وافری نشان می دادند و همیشه در كنار این گروهها بودند و در كارهای اصلاحی شركت می كردند و یادم نمی آید كه ایشان برهه ای از زمان از این خط مشی دور شده باشند. تا مدتی كه در قم بودند، این چنین بود، وقتی هم كه به تهران آمدند، باز این خط مشی را داشتند و بشدت به اسلام متعبد بودند.

● آیهٔا... علی مشكینی:

▪ میان رفقا ممتاز بود

ما اوایلی كه به قم آمدیم، در جو طاغوتی، ابتدا به حجره یكی از دوستان وارد شدیم. جوانی در حضور آیهٔا... انگجی در قم تحصیل می كرد و ما هم تازه وارد تحصیلات شده بودیم. بعد از چند روز كه ما پیش ایشان درس می خواندیم، این آقا هم می آمد و درس می خواند. پس از مدتی كه با ایشان آشنا شدم، فهمیدم كه وی شهید مطهری است. مدت طولانی با هم در یك حوزه بودیم و گاهی به حضورشان می رسیدم... ایشان اولاً هنگامی كه وارد تحصیل شدند، جوان بسیار خوش استعدادی بودند. آن وقتها كه ما ایشان را می شناختیم، فكر و استعداد و ادراكشان بسیار قوی و خوب و میان رفقا نیز ممتاز بود. یكی دیگر از امتیازهایی كه بنده در ایشان دیدم، این بود كه مطلبی را كه دریافت می كرد، فوراً در آن دقت می نمود و رشد می داد و مطلب را تكمیل می كرد و به بیان بهتر و برتری بازگو می كرد.

● آیهٔا... جوادی آملی:

▪ نمره ای بالاتر از بیست نیست، وگرنه می دادیم...

وقتی ایشان از قم به تهران آمدند، در اولین دوره امتحانات مدرسی معقول و منقول شركت كردند. گرچه ما در آن راه قدم برنداشتیم، اما خدا خواست كه ایشان بتوانند جامع بین حوزه و دانشگاه باشند. رابطی باشند كه قدیم و جدید را وصل كنند و دانشگاه و فیضیه را به هم متصل نمایند. وقتی ایشان از تهران به قم آمدند و در تصدیق مدرسی شركت كردند، در رشته معقول شاگرد اول شدند و آمدند در حجره و تعریف كردند و گفتند كه در جلسه امتحان، ممتحنین چه مسایل فلسفی را از من پرسیدند و من چه جواب دادم. گفتند هیأت ممتحنه به اتفاق گفته اند كه: چه كنیم نمره ای بالاتر از بیست نیست و اگر نمره بالاتر از بیست بود به شما می دادیم. استاد مطهری به اعتراف هیأت ممتحنه در رشته معقول و فلسفه، شاگرد اول شدند و نمره بیست گرفتند، اما این نمره برای شهیدمان كوچك بود. نمره ای را كه باید او بگیرد، فوق آن است. نمره شهیدمان را با خاطراتی كه از او داریم، باید خدای او به او بدهد.

● مرحوم علامه سیدمحمد حسینی طباطبایی:

▪ هوش فوق العاده ای داشت

سی و دو سال پیش، ما از تبریز به قم پناهنده شدیم، اوضاع آنجا خراب بود، بدین خاطر به قم آمدیم. بعد بنا بر این شد كه در قم بمانیم. درس حكمت (فلسفه) را شروع كردیم. غیر از بنده در قم، فلسفه گو آقای خمینی بودند كه درس فلسفه ای داشتند و آقایان چند نفری به درس ایشان می رفتند. ایشان اسفار می گفتند. بعد این آقایان منتقل به حوزه درس ما هم شدند و شروع به تحصیل كردند. سالها هم ادامه داشت و بخصوص مرحوم مطهری كه یك هوش فوق العاده ای داشت. مطلبی كه می گفتیم، می گرفت و به مغزش می رسید.

● آیهٔا... هاشمی رفسنجانی:

▪ هجرت ایشان از فیضیه، رنجمان می داد

چه روزهای تلخی بود، وقتی كه خبردار شدیم استاد فلسفه و فقه و اخلاق از حوزه قم رفته است و تلخ تر وقتی شد كه شنیدیم ایشان تحت فشار فقر و نیاز مادی مجبور شده اند حوزه را (كه محیطش قسمت مورد علاقه ایشان بود و تا آن اواخر عمر هم آرزوی برگشت به محیط حوزه قم را داشتند) ترك كنند. ایشان تصمیم به ازدواج گرفته بودند و دیگر نیاز به مسكن خارج از مدرسه و طبیعتاً بودجه بیشتری داشتند. احساس آزردگی كردم كه چرا باید حوزه قم چنین استادی را از دست بدهد، ولی كم كم كه آثار حضور ایشان در تهران و نیز سخنرانیهای مؤثرشان در مجالس دانشگاهیان و روشنفكران مركز كه در آن زمان خیلی از حوزه و از روحانیت فاصله داشتند برایمان روشن شد، كمی از این قضا و قدر و آن هجرت راضی شدیم، اگرچه خلا ناشی از هجرت ایشان روز به روز در حوزه محسوس تر می شد و زاویه از رونق افتاده مدرسه فیضیه، رنجمان می داد.

● مرحوم حاج سید احمد خمینی:

▪ وقتی می آمد، روحیه امام(ره) شكفته می شد

امام(ره) به آقای مطهری واقعاً علاقه داشت، یعنی این جور نبود كه به آقای مطهری به عنوان یك شخصیت سیاسی یا یك شخصیت مذهبی علاقه داشته باشند. احساسم این بود كه امام به آقای مطهری مثل اولاد خودشان علاقه داشتند و حتی من رابطه بیشتری را احساس می كردم. وقتی آقای مطهری مطلبی می گفتند، آقا گوش می كردند. علاوه بر این مسأله، رابطه بین شاگرد و استاد هم هست. بالاخره اگر شاگردی حرفهای استاد را جذب كند و هدر ندهد، استاد طبیعتاً به او علاقه مند می شود. امام، آقای مطهری را هم از نظر بینشی قبول داشتند و هم او را متدین می دانستند. یعنی ایشان را هم ملا و هم متدین می دانستند. وقتی آقای مطهری می آمد، روحیه امام شكفته می شد.

● شهید آیهٔا... دكتر بهشتی:

▪ با كاروان حسینیه ارشاد...

وقتی دو نفر با هم بیش از سی سال آشنایی و معاشرت دارند، آن قدر خاطره ها زیاد است كه نمی شود روی یكی از آنها انگشت گذاشت. می توانم بگویم یكی از خاطراتی كه به یادم مانده، دیدار مفصلی بود كه با ایشان و برادران دیگر در مكه معظمه داشتیم. در آن سال من از هامبورگ به حج مشرف شده بودم، شهید مطهری و عده ای از دوستان هم از تهران با كاروان حسینیه ارشاد آمده بودند و چند سالی بود كه ایشان را ندیده بودم. پس از چند سال دوری، دیدن این دوست دیرین و انس با ایشان برایم بسیار جالب و مطلوب بود. در آن دیدار از خیلی مسایل سخن به میان آمد، از كوششهایی كه در آنجا می توانستیم به سود رشد اسلام و انقلاب اسلامی بكنیم، از تلاشهایی كه ایشان و دوستان در تهران با پایه گذاری حسینیه ارشاد و كارهای مشابه آن می كردند و از آینده ای كه در آن، این كارهای موضعی گوناگون همچون جویبارهای كوچك به هم بپیوندند و سیلی خروشان و بنیان كن به وجود بیاورند كه رژیم شاهی را بركند و نظام اسلامی را به جای آن بنشاند.

● مهندس میرحسین موسوی:

▪ نقش بزرگی در بسیج توده های میلیونی مسلمان ایفا كرد

شهید مطهری از زمینه سازان بزرگ انقلاب اسلامی در كشور بود كه نقش بسیار پرتوانی را بعد از سالهای۴۲ در جامعه ما بازی كرد، برای روشنگری و برای نشان دادن آن چیزی كه بعدها آن را خط امام(ره) نامیدیم. فعالیت ایشان در ارتباط با اقشار مختلف بود و به تبع پیشرفت كارها و آگاهی مردم، ایشان فعالیتهای خودشان را گسترش می دادند، چه در ابعاد فرهنگی- ایدئولوژیك و چه در ابعاد تشكیلاتی در ارتباط با روحانیت و روشنفكرهای مذهبی آن روز و امثال آن.

با نزدیكی انقلاب، یعنی در سالهای ۵۵ و ۵۶ و ۵۷ نقش ایشان در ارتباط با امام امت، بسیار تعیین كننده شد. بخصوص برای انتقال رهنمودهای امام(ره) و پیگیری آنها و همچنین در ارتباط با محیطهای دانشگاهی.

در اوج گیری انقلاب هم باز ایشان جزو كسانی بودند كه سهم بسیار بزرگی در عدم انحراف این حركت عظیم به چپ و راست داشتند و نقش بزرگی در بسیج توده های میلیونی مسلمان ایفا كردند و نقشی كه ایشان در این زمینه بازی كردند، شاید جزو نقشهای استثنایی دوران انقلاب ما بود.

---