یارانه در اولویت نیستند

اولین نکته ای که در جلسه هم اندیشی اقتصاددانان با رئیس جمهوری قابل تامل است نادرست بودن طرح مسئله است

اولین نکته‌ای که در جلسه هم اندیشی اقتصاددانان با رئیس‌جمهوری قابل تامل است نادرست بودن طرح مسئله است.

زیرا به‌نظر من صورت مسئله مطرح شده در این جلسه، اساسا اشتباه مطرح شده است و با وجود سؤال اشتباه قاعدتا نباید انتظار پاسخ‌های شفاف و روشنی را نیز داشته باشیم. در این جلسه مسئله بدین صورت مطرح شد که باید یارانه‌ها را هدفمند کنیم یا به‌صورت نقدی توزیع نماییم، در حالی‌که به‌نظر من صورت مسئله اصلی این است که ما چطور باید نظام قیمت‌گذاری را اصلاح کرده و به سمت واقعی شدن قیمت‌ها حرکت کنیم. به‌نظر من اصلاح نظام قیمت‌گذاری مشکل اساسی و صورت مسئله جدی اقتصاد ایران است. اینکه در حال حاضر گفته می‌شود حجم عظیم یارانه‌ها باید به چه سمتی هدایت شود به مشکلات گذشته اقتصاد ایران بر می‌گردد که از زمان قبل از انقلاب تا کنون وجود داشته است و مانند یک گلوله برفی به تدریج بزرگ‌تر شده و اکنون به بهمنی ویرانگر تبدیل شده است.

با وجود این شرایط درحال حاضر باید دومسئله اساسی را در نظر گرفت؛ ابتدا اینکه تصمیمات غلط گذشته را چطور اصلاح کنیم و دوم اینکه نظام به هم ریخته قیمت‌ها را چطور بازسازی نماییم و بعد از این باید به سمت تصمیم‌گیری در مورد یارانه‌ها برویم. پس اساسا نمی‌توان یارانه‌ها را به‌عنوان اولویت اصلی در طرح تحول اقتصادی در نظر بگیریم بلکه باید ابتدا بستر‌سازی‌‌های لازم انجام شود. متأسفانه بعضی از همکاران توجه درستی به بحث یارانه‌ها ندارند هرچند درمقابل سؤالات نادرست نمی‌توان پاسخ صحیح ارائه داد اما بنده اگر در این جلسه حضور داشتم عنوان می‌کردم که مشکل اصلی خود دولت است (تو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیر) باید گفت مشکل اصلی قیمت گذاری‌های دولتی است و دولت باید قیمت گذاری‌های دستوری خود را لغو کند و در مورد کالاهای تولیدشده توسط بنگاه‌ها و بخش خصوصی قیمت‌گذاری انجام ندهد.

این ابتدایی‌ترین کار و اساسی‌ترین راه حل برای این معضل است تا ساختار اقتصاد ایران ترمیم شود اما در مورد موضوع اصلی این نشست باید گفت که بحث یارانه‌ها بسیار پیچیده است و نمی‌توان به سادگی در مورد آن صحبت کرد و برگزاری هم اندیشی به این شکل بیشتر ساده کردن یک مسئله مهم و دادن رویکرد پوپولیستی به مهم‌ترین مشکل اقتصاد ایران است یعنی ابتدا باید بدانیم چطور با کمترین هزینه می‌توانیم نظام قیمت‌ها را در یک بازار رقابتی اصلاح کنیم که پیش شرط اصلی این کار نیز کاهش دخالت دولت در قیمت گذاری کالاهاست.

به‌طوری‌که کالاهایی که توسط خود دولت تولید نمی‌شود باید با حذف یارانه مواجه شوند و در مورد کالاهایی که تولید داخلی دارند این یارانه‌ها باید به تدریج اصلاح شود و البته یکباره نمی‌توان این کار را انجام داد، زیرا یک معضل بزرگ اجتماعی حاصل خواهد شد. دولت باید ابتدا طبق یک برنامه مدون یارانه کالاهای تولید داخل را اصلاح کند که البته این بحث در برنامه سوم هم تاکید شده بود اما متأسفانه در مجلس هفتم بلوکه شد و با طرح تثبیت قیمت‌ها این معضل بزرگ‌تر شد. در مورد قیمت حامل‌های انرژی نیز باید گفت‌که با اصلاح قیمت بنزین عملا منابع دولت افزایش می‌یابد و دولت در این مورد باید منابع عاید شده از این فرایند را نه در قالب یارانه بلکه در قالب پوشش‌های حمایتی به‌صورت مستقیم به اقشار کم درآمدجامعه بپردازد که البته این پوشش می‌تواند به‌صورت برنامه‌های حمایتی تامین اجتماعی نیز باشد. هر چند باید به‌صورت کارشناسی مطرح و بررسی شود، به‌طوری که کمترین هزینه و بیشترین کارایی حاصل شود.

در مورد مباحث مطرح شده در این نشست نیز من بحث روشنی در این نشست ندیدم. در پایان باید گفت ماهیت دعوت از صاحب‌نظران و اقتصاددانان بحث خوبی است اما باید روش مند باشد، اینکه ما ۱۰۰نفر را به‌مدت ۳‌ساعت دعوت کنیم تا در مورد یک موضوع صحبت شود واضح است که دستاورد ی نخواهد داشت و تنها وقت این ۱۰۰ نفر اتلاف خواهد شد. به‌نظر من این حرکت بیشتر سیاسی و نمایشی است تا اینکه جنبه کارشناسی و فنی داشته باشد زیرا در حالت بهتر دولت باید ابتدا صورت مسئله را به نحو روشن و شفاف مشخص کند و سپس به تدریج به جمع آوری نظرات اقدام کند. اینکه۱۰۰نفر با سلایق مختلف یک‌جا جمع شوند و در مورد یک موضوع کلی و مبهم هر کدام اظهار نظر‌های مختلفی‌دهند، نمی‌تواند اثر بخش باشد.

موسی غنی نژاد