قرآن؛ كلمه آشكار پنهان

در آغاز، كلمه بود و كلمه تمام هستی را پر از حضور خداوند كرد. در آغاز، كلمه بود و كلمه كانون غیب خداوند را آشكار ساخت. كلمه بود و كلمه برتر از هر چیز نشست: كلمه الله هی العلیا . كلمه …

در آغاز، كلمه بود و كلمه تمام هستی را پر از حضور خداوند كرد. در آغاز، كلمه بود و كلمه كانون غیب خداوند را آشكار ساخت. كلمه بود و كلمه برتر از هر چیز نشست: كلمه الله هی العلیا . كلمه ساده و آشكار، رازآلود و آمیخته با قدس، چون معجزه آغاز و پایان تاریخ جلوه كرد: قرآن .

قرآن كتاب خدا، معجزه پیامبر خاتم و كتاب راه مسلمانان است؛ قرآن، اینها هست و همه اینها صورت هایی از هستی قرآن اند؛ صورت هایی كه مایه و راز حقیقت آن اند. برتر از همه اینها، شكوه قرآن در این است كه كلمه است؛ كلمه خدا، كلمه وجود و كلمه آفرینش.

حقیقت قرآن كه به تعبیر دینی در لوح محفوظ است، آشكارگی ذات خداوند در شكل بیان و كلمه است. راز شگفت قرآن نیز همین است: آشكارگی خداوند از پس واژگانی بسیط؛ واژگانی كه از فاهمه انسانی برآمده و از زیست طبیعی او ریشه گرفته است، اما مفاهیمی برتر را كه از سنخ حقایق ازلی اند، بازمی نمایاند.

قرآن، حقیقتی است كه در هر جلوه ای معجزه است؛ چه آن هنگام كه پدیده ها را تبیین علمی می كند، چه آن هنگام كه فقه می گوید، داستان سرایی می كند، اندرز می دهد و چه آن هنگام كه با ادیبان تحدّی می كند؛ در اینها و در همه، قرآن معجزه است. به تحقیق در تاریخ بشر هیچ كتابی مانند قرآن، چنین در كانون نگاه ها نبوده است. تفسیرها و ترجمه های مختلف، هر روز، افق های تازه ای را در آسمان گسترده آن می گشاید.

از این روست كه قرآن تودرتوست و مفصّل و مجمل. تفصیل آن، همین كتاب بین الدفتین است كه خود دارای بطونی است و صورت اجمالی اش، كلمه بودن آن است.

انسان نیز سرشتی چنین دارد؛ پدیده ای طبیعی كه جایگاه روح الهی است؛ پدیده ای كه به صورت جسمانی حادث می شود و به صورتی روحانی بقا می یابد؛ حقیقتی كه با رازآلودگی آمیخته است؛ نه اینكه در سرشت او ابهامی باشد، بلكه سرشت او ابهام آمیزبودن است و سرشتی چنین رازآلود، كتابی از جنس خویش می جوید؛ كتابی كه در آن به جست وجوی رازهای خویش برآید و درمان سرگشتگی های خویش را در آن ببیند.

قرآن اگرچه كتاب اخلاق، علم، تاریخ، فقه و دین است، اما اینها نیست كه فراتر از این همه است. قرآن كتاب هدایت است؛ كتابی كه راه راست را می نماید.

انسان سرگشته از خویش و جهان، با سفر به قرآن، خویشتن را تجربه می كند؛ سخن خداوند را می شنود و داستان كلمه را زمزمه می كند؛ به آغاز هستی سفر می كند؛ به ملاقات وجود می رود و فارغ از همه زمان ها و چون وچراها، حقیقت انسانی را دیدار می كند. معجزه قرآن همین داستان كلمه است؛ كلمه ای كه در آغاز بود.

قرآن، آغاز و انجام كلمه است؛ آغاز و انجام هستی و آغاز و انجام انسان. آن كس كه از قرائت حقیقت قرآن بازبماند، از دیدار خویش و جهان بازمانده است.

دكترعلی پورمحمدی