کلان شهر تهران ۱۰ سال زیر نگاه یک برنامه

برنامه در شهر این نکته را به شهروندان یادآوری می کند که همگی عضو یک خانواده اند

«با ما در شهر بمانید» شعار یک برنامه تصویری است که می‌خواهد هر روز گزارشی عینی از اتفاقات شهر تهران را ارائه دهد. برنامه «در شهر» با انتخاب این شعار رویکرد اصلی خود را نشان می‌دهد. در شهر می‌خواهد مردمی که صبح تا شب در فضاهای بسته مشغول به کار هستند به دل شهر ببرد و آنها را در جریان مسائل شهری قرار دهد. این برنامه وقتی در کلانشهر پرحادثه تهران ساخته می‌شود اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. شهروندان تهرانی در زیر آسمان خاکستری تهران هر روز نظاره‌گر معضلات اجتماعی زیادی هستند و انتظار دارند رسانه ملی در قالب برنامه‌های مختلف بخشی از این معضلات را منعکس کند.

زندگی ماشینی در شهرهای بزرگ روابط اجتماعی آدم‌ها را دستخوش تغییر و تحول کرده است. منفعت‌طلبی و فردگرایی بر روابط برخی از ساکنان شهرهای بزرگ سایه افکنده و همین نکته موجب شده بعضا خشونت و بی‌اخلاقی جایگزین محبت و مهرورزی شود. ساخت برنامه‌هایی همچون درشهر به مخاطبان این نکته را یادآوری می‌کند که همگی اعضای یک شهر بزرگ هستند و نتیجه هر رفتار غلط دامنگیر عده‌ای دیگر از شهروندان می‌شود. به عبارت دیگر در چنین برنامه‌هایی رسانه به وظیفه خودش مبنی بر ایجاد انسجام اجتماعی عمل می‌کند و تصویری واحد و یگانه از مردم یک شهر را در قاب تلویزیون حک می‌کند؛ مردمی که مشکلات شبیه به هم دارند و همه با هم یک تقاضا و یک خواسته را خطاب به مسوولان شهری بیان می‌کنند.

«در شهر» از ساختار برنامه‌ای مستند گزارشی بهره می‌گیرد. در کنار همه انواع مستند همچون مستند آموزشی، تبلیغاتی، شاعرانه،‌ داستانی و... مستندهای گزارشی یکی از جذاب‌ترین و پرطرفدارترین قالب‌ها برای مستندسازی هستند. عامه بینندگان تلویزیون قالب مستند را با برنامه‌هایی چون راز بقا و تصاویر حیات‌وحش می‌شناسند. بینندگان ناخودآگاه به تماشای سایر مستندها هم می‌نشینند؛ اما وقتی نام مستند بر زبان می‌آید بلافاصله یاد تصاویری می‌افتند که زندگی حیوانات را در دشت‌ها و جنگل‌ها نشان می‌دهد.

وظیفه اصلی مستند گزارشی، خبررسانی در شکل گزارشی و تفسیر حوادث است. مستندساز با شنیدن یک خبر خودش را به محل حادثه می‌رساند و در گفت‌وگو با عوامل خبرساز سعی می‌کند تصویری واقعی و ملموس از آن اتفاق را به بینندگانش ارائه کند.

در حال حاضر در کنار برنامه در شهر برنامه‌هایی چون محله ما و دوربین خبرساز از قالب مستند گزارشی بهره می‌گیرند. محله ما گزارش‌هایی اجتماعی از محلات تهران را ارائه می‌کند و دوربین خبرساز هم بیشتر به حاشیه‌های مسابقات ورزشی توجه دارد. در این میان در شهر به تلفیق و ترکیبی از هر دو برنامه رسیده است. یعنی هم عنصر تازگی و طراوت را در محتوایش لحاظ می‌کند و هم مسائل اجتماعی یک کلانشهر بزرگ را پوشش می‌دهد.

برنامه در شهر با ۱۰ سال سابقه جزو برنامه‌های قدیمی شبکه تهران محسوب می‌شود. این قدمت از آنجا نشأت می‌گیرد که برنامه قالب و محتوای مشخصی را برای خودش تعریف کرده است. برخی برنامه‌ها پس از چند سال تکرار به اصطلاح کفگیرشان ته دیگ می‌خورد و حرف تازه‌ای برای گفتن ندارند، ولی از آنجا که شعله خبر و گزارش هیچ گاه خاموش نمی‌شود یک مستندساز هم می‌تواند برای همیشه با تکیه بر آنچه مساله روز است برنامه‌هایش را تولید کند.

اگر یادتان باشد چند سال پیش اصغر فرهادی کارگردان مطرح سینمای ایران با نگاهی به برنامه درشهر سریال داستان یک شهر را جلوی دوربین برد؛ سریالی که داستانش برگرفته از جزئیات زندگی یک گروه مستندساز بود و مشکلات و تنگناهای این گروه برای ساخت گزارش‌های شهری را روایت می‌کرد. برنامه‌هایی چون درشهر علاوه بر این که تصاویر هیجان‌انگیزی را تحویل مخاطبان می‌دهند پشت صحنه جذابی هم دارند. تا آنجا که این پشت صحنه می‌تواند دستمایه ساخت یک مجموعه تلویزیونی قرار بگیرد.

در گذشته در شهر بیشتر بر روی حوزه حوادث متمرکز بود و در برنامه‌هایش حوادث قتل، سرقت، کلاهبرداری، تصادف و... را پوشش می‌داد، اما به مرور دایره موضوعی برنامه گسترده‌تر شد و گزارش‌هایی با موضوعات دیگر هم به روی آنتن رفت. تاکید بیش از حد بر روی صحنه‌های خشن آن هم در برنامه‌ای که قرار است در ساعات پایانی شب پخش شود تاثیرات مخربی بر روی اعصاب و روان شهروندان دارد. ترکیب متوازنی از موضوعات حادثه‌ای، اجتماعی، ورزشی و هنری بیشتر می‌تواند جذابیت برنامه را تضمین کند.

در حال حاضر برنامه درشهر همه این اتفاقات را پوشش می‌دهد. بخشی از گزارش‌ها دربرگیرنده اتفاقاتی است که بتازگی در سطح شهر رخ داده است. به عنوان مثال در چند قسمت برگزاری نمایشگاه گل و گیاه یا برپایی یک نمایشگاه دستمایه کار قرار گرفت و گزارشگران تصاویری از این رخدادها را ثبت و ضبط کردند یا این‌که سعی کردند نگرانی هنرمندان از وضعیت ساختمان تئاترشهر را منعکس کنند.

برخی از گزارش‌ها هم مسائل و معضلات همیشگی شهر تهران را پیگیری می‌کند. مثلا گزارشگر به دنبال پاسخ این سوال می‌گردد که طرح بهداشتی عرضه مرغ بسته‌بندی در تهران به کجا انجامید. یا این که بر روی طرح معاینه فنی خودروها چه نظارتی صورت می‌گیرد. یا این که چرا مردم شهر از پل‌های عابر پیاده کمتر استفاده می‌کنند و این مساله منجر به چه سوانحی می‌شود.

در سبد گزارش‌های درشهر محصولات متنوعی دیده می‌شود؛ از وضعیت سینمای مخاطب خاص گرفته تا اوضاع نشریات ورزشی و حال و هوای شهر در ایام محرم و... .

نقطه قوت در شهر این است که گزارشگرانش سرعت عمل خوبی دارند و با حضور سریع و بموقع در صحنه زودتر از دیگر رسانه‌ها مردم را در جریان رخدادها قرار می‌دهند. در شهر با داشتن آرشیوی غنی از گزارش‌های تهیه شده در این ۱۰ سال می‌تواند سابقه خبری بیشتری به بینندگانش ارائه دهد و تاریخچه‌ای را درباره موضوع مورد بحث بیان کند. پیشینه‌های ارائه شده می‌توانند بار اطلاعاتی یک گزارش را غنی‌تر کنند.

احسان رحیم زاده‌‌