مروری بر جنبه های مختلف هسته های فکری

هسته های فکری کار خود را با تجزیه و تحلیل سلسله مراتب یک سازمان شروع کرده و به بررسی رسالت,هدف ها,استراتژی ها,سیاست ها ,برنامه ها,رویه ها,فرآیند ها,ساختار,فرهنگ و سایر اجزای سازمان و محیط آن می پردازند و پس از آن به ایجاد مدل های مختلف برای هر یک از پرامتر های مربوط به سازمان و تحلیل وضعیت موجود و مطلوب و راه های رسیدن به وضعیت مطلوب اقدام می کنند

مدیریت را می توان اجماع فرآیند های تغییر ،تصمیم گیری و افزایش دائمی بهره وری توصیف کرد که لازمه آن بهره مندی از نوعی شناخت و آگاهی است . بدیهی است در سازملن های بزرگ و یا کوچک که مدت تصدی مدیران کوتاه می باشد،وجود افراد متخصص و محققی که در قالب هسته های فکری و در اسرع وقت شناخت لازم را فراهم آورند،ضروری می باشد.

در این مقاله،با توجه به اهمیت هسته های فکری در ایجاد یا تکمیل شناخت و به تبع آن موفقیت و تحقق اهداف یک سازمان ،به بررسی این موضوع پرداخته ایم .

● مفهوم هسته فکری

به منظور روشن شدن موضوع در این قسمت ،برخی از تعاریف و مفاهیم مرتبط با هسته های فکری ارائه شده است:

Think Tank را در متون تخصصی با واژه هایی نظیر هسته فکری ،خزانه فکری و مخزن فکری تعبیر یا ترجمه کرده اند ولی در برخی از سازمان ها از عناوین دیگری نظیر کمیته تخصصی،شورای عالی ،کمیته مشاوره و مشاوره فکری ،استفاده شده که در این مقاله از تعبیر اول ،بهره گرفته شده است.یک هسته فکری شامل متخصصین و مشاورینی است که با بکارگیری فرآیند های سیستماتیک به نقد سازمان در جهت شناسای مسائل ،و مشکلات و ارائه راه حل های عملیاتی می پردازد.

هسته های فکری شامل افرادی مجرب،محقق،و تحلیل گری است که با طبقه بندی و تحلیل اطلاعات پیچیده ،به مستندسازی و هر چه شفاف تر کردن آن ،پرداخته و مهارتها و توانایی های مدیران و کارشناسان سازمان را توسعه می دهند.

هسته های فکری کار خود را با تجزیه و تحلیل سلسله مراتب یک سازمان شروع کرده و به بررسی رسالت،هدف ها،استراتژی ها،سیاست ها ،برنامه ها،رویه ها،فرآیند ها،ساختار،فرهنگ و سایر اجزای سازمان و محیط آن می پردازند و پس از آن به ایجاد مدل های مختلف برای هر یک از پرامتر های مربوط به سازمان و تحلیل وضعیت موجود و مطلوب و راه های رسیدن به وضعیت مطلوب اقدام می کنند.

هسته فکری شامل محققانی است که به شکلی منسجم و قانونمند،با انجام مطالعات خاص به بررسی سیستمهخا،روشها و رویه های یک سازمان در جهت افزایش بهره وری آن می پردازند.

هسته فکری تیمی است متشکل از افراد متخصص و محقق،که به دنبال افزایش شناخت جهت تصمیم گیری مناسب ،می باشد.

در هسته فکری ایده ها و راه حل هایی برای حل مسائل،بهبود،تغییر و ایجاد پیشنهاد می شود.

هسته فکری بر روی موضوعات مختلف مرتبط با هدفهای یک سازمان یا شرکت،تمرکز می نماید.

هسته فکری شامل متخصصینی در زمینه موضوعهای استراتژیک،بازاریابی،مالی و سرمایه گذاری است که مطالعات،پایگاه داده ها و راه کارها ی آن برای شرکت ها و سازمان های بزرگ مفید می باشد

● فواید هسته ها ی فکری

بکارگیری هسته های فکری دارای فواید مختلفی است که در ذیل برخی از زمینه های مرتبط تشریح شده اند:

▪ بهره وری :افزایش اثر بخشی و کارایی سازمانی-

▪ بهینه سازی : بهینه کردن عملکرد سازمان به وسیله ابزارهای عینی و قابل دفاع

▪ موفقیت :پرهیز از اشتباه،جبران کاستی ها و افزایش احتمال موفقیت

▪ مقایسه :مقایسه راه حلها با استفاده از ابزارها ی درست

▪ شرایط:شناسایی و تعریف شرایط درست

▪ اطلاعات:جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات مورد نیاز

▪ تصمیم گیری :کمک به اتخاذ تصمیمات قابل توجیه

▪ توجیه :توجیه برنامه ها،پروژ ه ها و تصمیمات

▪ تدبیر:درک علل و ریشه مسائل و مشکلات برای ارائه راه حل

▪ پروژه ها: تجزیه و تحلیل و کاهش ریسک و هزینه های پروژه ها

● وظایف هسته های فکری

هسته ها ی فکری برای حل مسائل،مشکلات و بهبود وضعیت موجود،تاسیس می شوند که اهم وظایف عملیاتی آنها به شرح زیر است :

▪ برنامه ریزی: هدایت و پشتیبانی برنامه ریزی استراتژیک،تاکتیکی و عملیاتی در سطوح شرکتی ،بخشی و عملیاتی

▪ مشاوره و گره گشایی: تعریف مسائل،مشکلات،شرایط موجود و ارائه راه حل های اجرایی

▪ انتقال دانش :آموزش و پرورش و تربیت منابع انسانی و انتقال دانش به آنها در جهت افزایش اثربخشی و کارایی

● ویژگی اعضاء هسته های فکری

اعضاء هسته فکری باید دارای ویژگی های مختلفی باشند که مهمترین آنها تحت پارامتر های زیر تشریح شده است :

▪ تخصص:داشتند دانش و مهارت در حوزه های خاص

▪ دانش :شناخت و درک مبتنی بر تجربه یا مطالعه

▪ منابع:در اختیار داشتن فرصت کافی دقت: آینده نگری ،موشکافی ،تعمق،تامل و ژرف اندیشی

▪ درک و فهم: درک و فهم ماهیت موضوعات مختلف دبیر:داشتن تفکر تحلیلی و منطقی

▪ هوش :توانایی تحصیل و بکارگیری دانش در قالب هوش الگویی،تحلیلی ،درون فردی و بین فردی

▪ اطلاعات: آگاهی از تمامی داده ها و وقایع

▪ قدرت تصمیم سازی یا تصمیم گیری :قدرت تصمیم گیری یا تصمیم سازی مستدل و پایدار

▪ توانایی ارزیابی :بررسی و ارزیابی دقیق موضوعات بریا کشف حقایق

● ویژگی های افراد نا مناسب بریا هسته های فکری

افرادی که بر اثربخشی و کارایی هسته های فکری تاثیر نامطلوبی دارند،دارای ویژگیهای مختلفی م ی باشند که بود یا نبود پارامتر ها ی زیر،برخی از این ویژگیها را روشن می سازد:

▪ دانایی:انعطاف ناپذیری و داشتن نگرشی ثابت نسبت به مسائل مختلف و برخورد با مسائل بوسیله پیش فرض های ذهنی ثابت.

▪ منطق:برخورد غیر منطقی با مسائل و تحت تاثیر گروه اندیشی (همرنگ جماعت شدن )

▪ تفوق :احساس برتری و آسیب ناپذیری که نتیجه گروه اندیشی می تواند باشد

▪ اطلاعات: چشم پوشی از اطلاعاتی که برای آنها قابل فهم نیست و برداشت غلط از اطلاعات

▪ حقایق:تجزیه و تحلیل موضوعات بر اساس اطلاعات ناقص،نامناسب و قدیمی

▪ شرایط:ناتوانی در درک و تشخیص شرایط درست

▪ ارتباطات:ناتوانی در ایجاد،انتقال و درک مفاهیم و پیامها

▪ پیش پندارها:عقیده یا پندار نادرست که از معلومات قبلی شکل گرفته است.

▪ مفروضات: پذیرفتن موضوعی به عنوان حقیقت بدون اثبات قبلی

▪ عینیت: برداشت غیر واقعی ،ناقص،نادرست و محدود از وقایع

▪ استراتژی ها:به دنبال برنامه هایی که ریسک و هزینه ها را پوشش نمی دهند.

▪ آینده نگر ی:ضعف در آینده نگری ،پیش بینی اثرات و عواقب تصمیمات

▪ برنامه ریزی: هدف گذاری و برنامه ریزی ناقص یا نادرست

▪ تصمیمات: تصمیم گیری عینی و بر اساس معیارها ی قابل دفاع

● موضوعات مرتبط با هسته های فکری

هسته فکری ،گروهی است که می تواند به صورت یک تیم هدفمند، با مسوولیت پذیری فردی و جمعی در زمینه های مختلف شناختی ،سینرژی ایجاد نماید.

ترکیب تخصص های افراد این تیم ، نقش هر یک از افراد ،وجود هدف مشترک ،نحوه ارتباطات در داخل تیم با سایر قسمت های سازمان ،تعارضات درونی و بیرونی ،تاثیر تیم بر روی سازمان با وجه به هنجارهای داخل تیم و هنجارها ی درون سازمانی ، نحوه جلسات و مذاکرات اعضای تیم و پیگیری پیشنهادات آن و بسیاری از عوامل دیگر بر روی اثربخشی و کارایی آن تاثیر دارد.

● نکاتی پیرامون تشکیل هسته های فکری

عوامل مختلفی بر روی اثربخشی و کارایی هسته های فکری تاثیر م ی گذارد که برخی از آنها،شامل موارد زیر است :

▪ در انتخاب اعضای هسته های فکری ،بهتر است افراد جمع گرا و دارای مهارتهای انسان ی قوی را انتخاب کرد.

▪ انتخاب افراد با توجه به مهارتهای مورد نیاز انجام شود.

▪ معمولا بهترین تیم ها،از اندازه کوچکی برخوردارند.

▪ باید هدف های مشترک و هدف های خاص افراد و تیم،مشخص شود.

▪ باید مسوولیت های فردی و گروهی را مشخص کرد و مراقب پدیده های گروه اندیشی،گروه گریزی و تنبلی گروهی بود.

برای انگیزش اعضای تیم باید به پاداش های مادی و باطنی برای تقویت کار تیمی ،توجه کرد.

● نتیجه گیری

مدیریت را می توانیم فرآیند تغییر از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب تعریف نماییم و لازمه این تغییر،داشتن شناخت از وضعیت موجود،وضعیت مطلوب و روش های تغییر است و هسته های فکری وظیفه ایجاد این شناخت را بر عهده دارند.

بدیهی است که رفتار اعضاء هسته های فکری و پدیده های مرتبط با تیم ،گروه و رفتار گروهی ،نظیر گروه اندیشی و گروه گریزی بر روی دستاوردهای هسته های فکری ،تاثیر مثبت یا منفی داشته و باید مورد ملاحظه قرار گیرد.

منبع : مقاله " هسته های فکری " -تهیه کننده :ناصحی فر،مجله توسعه مدیریت