قشم, جزیره ای با جاذبه های شگفت انگیز

جزیره قشم با جاذبه های شگفت انگیز به عنوان بزرگترین جزیره ایران در خلیج فارس واقع شده است این جزیره با داشتن شرایط طبیعی مطلوب در فصول سرد سال می تواند به مرکزی برای گردشگران تبدیل شود

جزیره قشم با جاذبه‌های شگفت‌انگیز به عنوان بزرگترین جزیره ایران در خلیج‌فارس واقع شده است. این جزیره با داشتن شرایط طبیعی مطلوب در فصول سرد سال می‌تواند به مرکزی برای گردشگران تبدیل شود.

در اینجا نگاهی گذرا به موقعیت طبیعی و جاذبه‌های دیدنی این جزیره داریم:

● موقعیت جغرافیایی قشم

این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌شرقی به جزیره هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوب غربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی محدود می‌گردد. فاصله جزیره قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس ۸/۱۰ مایل (۲۰ کیلومتر)، تا بندر هرمز ۷۲/۹ مایل (۱۸ کیلومتر)، جزیره لارک (تا مرکز دهستان لارک) ۸۵/۴ مایل (۹ کیلومتر)، تا جزیره ابوموسی ۰۱/۸۸ مایل (۱۶۳ کیلومتر) و جزیره تنب بزرگ ۵۵/۶۱ مایل (۱۱۴ کیلومتر) است.

نزدیک‌ترین بندر در ساحل اصلی کشور به جزیره قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم ۸/۱۰ مایل دریایی (۲۰ کیلومتر) است. نزدیک‌ترین فاصله این جزیره به ساحل اصلی کشور، در دماغه شمالی جزیره، در محل بندر لافت (در جزیره قشم) تا آبادی پل، مرکز دهستان خمیر (در ساحل اصلی کشور) که فاصله آن در حدود یک مایل دریایی (۱۸۰۰ متر) بوده و در آینده محل احداث پل خلیج فارس خواهد بود. جزیره قشم در شمال دارای دماغه‌های قشم، لافت و باسعیدو و در جنوب دماغه دیرستان است.

جمعیت قشم براساس آخرین سرشماری حدود ۱۰۰هزار نفر است.

▪ مهاجرت: علاوه بر جمعیت بومی و ساکن، جزیره قشم دارای جمعیت غیربومی و مهاجر بسیاری است که به‌طور عمده در بخش‌های تجارت، بازرگانی، صنایع و معادن، ادارات و دوایر دولتی و ارگان‌ها، بانک‌ها، تشکیلات سازمان منطقه آزاد قشم و دیگر بخش‌های خدماتی به فعالیت اشتغال دارند. ضمن آنکه شمار قابل توجهی گردشگر نیز ـ به‌ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان و تعطیلات نوروزی ـ وارد جزیره می‌شوند.

▪ زبان و گویش: زبان اصلی مردم قشم، مانند تمامی مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر، فارسی و برای همه مردم و مسافرانی که به جزیره مسافرت می‌کنند قابل درک و فهم است. لهجه محلی و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهای آن تقریباً یکسان است، با این تفاوت که اهالی شهر قشم و درگهان به سبب رفت و آمد و دادوستد با مردم میناب، بندرعباس، پل، خمیر، کنگ، لنگه و دیگر بنادر مجاور، با لهجه‌ای نزدیک به لهجه بندرعباسی، مینابی (بندری)، پلی (بندر پل خمیر) صحبت می‌کنند و ساکنان روستای اعماق جزیره به سبب مسافرت به شیخ‌نشین‌ها و هندوستان به زبان‌های عربی و هندی نیز آشنایی دارند یا واژه‌هایی از این زبان‌ها وارد لهجه آنها شده است.

به‌طور کلی باید گفت زبان محلی قشمی، آمیخته‌ای از بان‌های فارسی، بندری، هندی و انگلیسی است.

▪ دین و مذهب: مردم شهرستان قشم مسلمان و پیرو مذهب تسنن (شافعی) و تشیع (اثنی‌عشری)‌اند.

جزیره پهناور قشم با مساحتی نزدیک به ۱۵۰۰ کیلومتر مربع نه تنها بزرگترین جزیره ایران بلکه از بسیاری از کشورهای مستقل جهان نیز بزرگتر است. این جزیره همچون یک دولفین زیبا و بزرگ در تنگه استراتژیک هرمز واقع شده است.

سکنه بومی قشم، مردمانی متدین، میهمان نواز، زحمتکش و پایبند به آداب و رسوم سنتی زیبای خود هستند. لباس سنتی زنان و مردان، موسیقی بومی، صنایع دستی و گویش محلی از جلوه‌های فرهنگی ویژه این جزیره است. گزینش نام هایی چون دیرستان درگهان، سوزا، رمچاه، دولاب، کانی و... برای شهرها و روستاها همه یادآور علاقه و توجه عمیق مردم این بخش از کشورمان به فرهنگ و تمدن دیرپای ایران زمین است.

▪ آداب و رسوم: آداب و رسوم سنتی و اعتقادی مردم قشم برخاسته از تاریخی پر فراز و نشیب و سراسر حادثه، مبارزه و پایداری آنها است. جلوه‌هایی از اصالت قشمی‌ها را می‌توان در آیین‌های زیبای عروسی، عبادت و عزاداری، موسیقی بومی، معماری ویژه با بهره گیری از بادگیرها، صنایع دستی، پوشاک زنان و مردان و بسیاری از رفتارهای سنتی این مردم مشاهده کرد.

● دیدنی‌های جزیره قشم

▪ جنگل دریایی حرا: گونه حرا درختچه‌ای است در اندازه‌های متفاوت سه تا شش متر با شاخ و برگ سبز روشن.

حرا درختی است آب شورزی که به هنگام مد دریا تا گلوگاه در آب فرو می‌رود و به کمک خاصیت تصفیه‌ای که در پوست آن است بخش شیرین آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می‌کند. در تنگه خوران بین جزیره قشم و بخشی از سواحل استان هرمزگان

جنگل دریایی حرا در گستره‌ای معادل ۹هزار هکتار پدید آمده که از تنوع زیستی بالایی برخوردار است و زیستگاهی امن برای انواع پرندگان مناطق گرمسیری و مهاجر به شمار می‌رود.

▪ کوه‌های قشم: در جزیره قشم کوه‌های کم ارتفاع فراوان اند. سطح این کوه‌ها را لایه‌های مرجانی، اسفنجی و دو کفه‌ای پوشانده که خود موجب حفاظت خاک‌های نرم و شنیست و مارن زیر سطح مرجانی شده است. وجود باد‌ها، باران‌ها و طوفان‌های بارانزا که تقریباً موازی و با زواویه کمی از زمین می‌وزند موجب فرسایش تنه کوه‌ها و فروریختن پوشش‌‌های مرجانی می‌شوند. بر اثر این فعل و انفعال‌های طبیعی، نماد‌ها و تندیس‌‌های دیدنی و زیبایی در سراسر جزیره پدید آمده که از این نظر نیز جزیره قشم و جزایر اطراف آن از دیگر جزایر خلیج فارس متمایز و به راستی استثنایی است.

▪ درخت انجیر معابد: از رستنی‌‌های شگفت انگیز مناطق حاره بویژه جزایر خلیج فارس درخت همیشه سبز «لور» (معروف به انجیر معابد) است که تاجی بسیار بزرگ با ریشه‌‌های هوایی متعدد دارد و میوه رسیده نارنجی رنگ آن مطبوع و خوراکی است.

▪ غار نمک: بخشی از کوه‌های جزیره قشم به دلیل انباشتگی و رسوب نمک موجود در آب دریا در گسل‌‌های عمیق تبدیل به کوه‌ها و غار‌های نمکی شده اند. کوه نمکدان در جنوب غربی جزیره با دیگر معادن و غار‌های نمکی جزیره از یک جنس هستند. قندیل‌ها و بلور‌های نمک در داخل غار‌های بزرگ و جریان آب نمک آلوده در بیرون غار منظره دلپذیری به غار‌ها و کوه‌های نمکی جزیره قشم بخشیده اند.

▪ غار‌های خربس: به فاصله ۱۱ کیلومتر از شهر قشم (در جاده مجاور ساحل جنوبی) غار‌های خربس بر سینه کوهی مشرف به دریا و دشتی میانکاسه قرار گرفته است خربس از غار‌های دریایی است که بر اثر گرداب و تخلیه ماسه‌‌ها از حفره سنگ‌ها به وجود آمده است. عمر غار بسیار طولانی است اما در دوره‌‌های پیش از اسلام با افزودن به وسعت غار و بشخ‌های تالار و دهلیز‌های انشعابی به احتمال زیاد از آن برای پناهنگاه کودکان، زنان و سالخوردگان به هنگام یورش دشمن استفاده می‌شد

● مجموعه‌‌های تاریخی

▪ لافت: در بندر تاریخی لافت و در کنار قلعه نادری حلقه‌‌های چاه آب فراوان به چشم می‌خوردند که مردم این منطقه با زحمت زیاد در دل سنگ‌های شیستی کفه انتهای محوطه حفر کرده اند. تل مشرف بر این چاه‌ها با سطح سنگی مرجانی آب باران را به گودال محل چاه‌ها هدایت می‌کند و چون کفه چاه‌ها به لایه‌‌های گچی ختم شده است آب برای مدتی طولانی نسبتاً سالم و خنک در آن باقی می‌ماند می‌گویند تعداد این چاه‌ها به تعداد ایام سال کبیسه ۳۶۶ حلقه بود و مردم در هر روز از سال دهانه یکی از آنها را باز و از آن استفاده می‌کردند. گذشته از چاه‌های آن یک آب انبار سنتی بزرگ، مسجد‌های زیبا، خانه‌‌های قدیمی، درخت نیاز(معروف به خواجه کریم) و بازمانده قلعه نادری همچنین بافت قدیمی لافت با انبوه بادگیر‌ها و کارگاه‌های لنج سازی از جمله جاذبه‌‌های لافت است.

▪ آبگیر‌ها: از سد‌های دیدنی و تاریخی قشم یکی سد پی پشت است. تاسیسات تقسیم آب این سد حداقل از دوره ساسانی است و دیگر آبگیر دیدنی جزیره قشم سد «گوران» است.

کارشناسان میراث فرهنگی تاکید دارند که پی اولیه سد از دروه هخامنشی و قسمت بالا و تاج آن از دوره ساسانی است. از جمله آبگیر‌ها و سد‌های مهم قشم می‌توان سد‌های «خالصی»، «سیماب»، «توریان» و «سلماب» را نام برد.

▪ قلعه پرتغالی‌‌ها: در سال ۱۵۰۷ میلادی آلبوکرک دریاسالار پرتغالی جزایر دهگانه خلیج فارس را تصرف کرده و از این طریق بر راه بازرگانی دریایی بین هند و اروپا تسلط یافت، چیرگی پرتغالی‌ها بر این آبراه مهم دریایی ۱۱۰ سال طول کشید. در این مدت آنها به ساختن دژها و استحکاماتی پرداختند که از آن جمله دژهای «هرمز»، «قشم» و «لارک» است.

سرانجام جزیره قشم توسط امام قلی خان حاکم فارس در دوره صفوی از اشغال پرتغالی ها آزاد شد. قلعه قشم با مساحتی بیش از ۲۰۰۰ متر مربع از سنگ‌های آهکی و گچی با ملاط ساروج محلی ساخته شده و طی یک قرن بار استحکام بخشی یافته است. چهار برج در چهار گوشه و بازوهایی بلند دارد که توپ و منجنیق‌ها بر روی پهنای آن مستقر می‌شده اند قلعه قشم کاربردی چون یک انبار بزرگ یا جای نگهداری مهمات و سلاح داشته که در مواقع اضطراری به دیگر دژها کمک می‌رسانده است.

▪ مساجد: در قشم از سال‌های اولیه هجری قمری مسجدهایی موجود است که قدیمی ترین آن مسجد «شیخ رخ» در روستای گوشه است که یک بار بر اثر زلزله ویران شد، اما در اواخر قرن سوم آن را بازسازی کردند. در کنار مسجد «شیخ رخ» زیارت «شیخ رخ» با گنبد ویژه هشت گوش قرار دارد. سنگ گورهای بسیار کهن در گورستان کنار «شیخ رخ» وجود دارد. از دیگر مسجدهای قشم می‌توان مسجد «هلر»، در «رمچاه» و «لافت» را نام برد.

▪ شاه شهید: بقعه شاه شهیداز بقاع متبرکه است که بازسازی شده و کوچه آن گسترش یافته است. مردم جزیره درباره شاه شهید داستان‌های دل انگیز می‌گویند.

▪ دره ستاره‌ها: در غرب روستای برکه خلف دره ستاره‌ها با تندیس‌ها و بریدگی‌های شگفت انگیز طبیعی که بر اثر عوامل فرسایش به مرور زمان به وجود آمده‌اند توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. مردم این منطقه بر این باورند که در گذشته‌های دور ستاره‌ای از آسمان در این نقطه فرود آمده و موجب شکل یافتن این دره شده است.

▪ قبرستان انگلیسی‌ها: این قبرستان باقی مانده محل زندگی شماری از انگلیسی‌ها در زمان فتحعلی شاه است از این مکان که در ۳۵ کیلومتری شهر قشم در بندر با سعید قرار دارد و فقط قبر شماری از ماموران دولت انگلیس، دکل دیدبانی و قلعه کوچک ساحلی باقی مانده است.

▪ دره اعجاب انگیز چاهکوه: چاهکوه دره‌ای با احجام و تندیس‌های بی نظیر و پوشیده از صدها حفره و کاسه و طاقچه بر بدنه عمومی آن با جوی‌های سنگی و چاه های آب که از یورش باد، بارش باران‌های تند و تابش آفتاب داغ پدید آمده است.

این دره در ۱۰۰ کیلومتری شهر قشم و در کنار روستای چاهوی شرقی قرار دارد.