در حاشیه تهران

زاغه نشینی یكی از پدیده های رایج در شهرهای بزرگ و كلان شهرها به ویژه در كشورهای جهان سوم می باشد. زاغه ها در بدترین جاهای شهری از جمله نزدیك معادن سنگ، كنار گودهای آجر پزی، در …

زاغه نشینی یكی از پدیده های رایج در شهرهای بزرگ و كلان شهرها به ویژه در كشورهای جهان سوم می باشد. زاغه ها در بدترین جاهای شهری از جمله نزدیك معادن سنگ، كنار گودهای آجر پزی، در جوار گورستانها، در كنار مسیرهای فشار قوی برق و در حاشیه محله های فقیرنشین به وجود می آیند. كسانی كه در زاغه زندگی می كنند از پایین ترین سطح زندگی برخوردارند و حتی قادر نیستند در محله های فقیرنشین جایی برای سكونت بیابند.

زاغه ها به دلیل خود رو بودن و برخوردار نبودن از هیچ گونه هنجار اجتماعی، آسیب های اجتماعی فراوانی را به وجود می آورند.

زاغه ها به دور از هرگونه مناسبات زیست محیطی و در بدترین وضعیت آلودگی قرار دارند. افرادی كه در آنجا زندگی می كنند تنها می توانند با استفاده از وسایل غیر قابل استفاده برای خود سرپناهی ترتیب دهند و در آن گذران كنند.

این شكل از زندگی تبعات دیگری را نیز به همراه می آورد؛ از آن جمله آلونك نشینی حلبی آبادها و حاشیه نشینی است كه همه اینها شرایطی مشابه زاغه نشینی دارند و فقر و فلاكت در آنها موج می زند. زاغه نشینی بدترین نوع بدمسكنی محسوب می شود. معضلاتی از این دست در تمام كشورهای در حال توسعه به چشم می خورد و مدیریت كلان شهری را دچار مشكلات فراوان می كند. به علت گذار از مرحله كشاورزی به مرحله صنعتی این مسائل به ناچار بروز می كند. مسلم است كه با روش های سطحی و ناكارآمد نمی توان این مشكلات را حل كرد.

قبل از انقلاب اسلامی اقداماتی در جهت از بین بردن زاغه های اطراف تهران انجام شد كه از جمله آنها در سال ۱۳۴۹ تهیه نقشه های اجرایی و ایجاد آپارتمان های سه اتاقه گودهای جنوب شهر بود. در سال ۱۳۵۰ برخی از مناطق آلونك نشین تخریب شدند و ساكنان آنها به كوی نهم آبان انتقال یافتند. زاغه های تهران به دلایل مختلف دیگر قابل استفاده نبودند و از بین بردن آنها ضرورتی گریزناپذیر بود؛ دلایلی همچون: بالا بودن سطح آب های زیرزمینی و پایین بودن كف گودها از سطح اراضی اطراف كه موجب ریزش آّب به درون منازل و تخریب آنها می شد. جاری شدن پساب و فاضلاب به دلیل عدم امكان حفر چاه نیز خود مشكلی دیگر بود.

بعد از انقلاب، فعالیت در زمینه تخریب زاغه ها به شكلی پویا دنبال شد تا جایی كه در سال ۵۸ شورای گودنشینان جنوب تهران تأسیس و بازسازی گودها در سطحی وسیع آغاز شد. این شورا فعالیت های خود را با خرید و تخریب گودهای جنوب تهران آغاز كرد و تا سال ۶۰ در حدود ۴۰ درصد از منازلی كه وضعیت نامطلوبی داشتند تخریب شدند.

البته بعد از این عمل مشكلاتی مثل طغیان چاه های فاضلاب ایجاد شد كه این شورا قبل از تخریب بقیه منازل اقداماتی نظیر؛ آسفالت كردن كوچه ها، جدول كشی، كانال كشی، تأمین آب آشامیدنی و سرشماری ساكنان را انجام داد.

سمیرا مرادی