کتاب های جدید, بهترین دوست انسان و درخت

یکی از بزرگترین شانس هایی که آورده ایم آن است که شاهد تغییر زندگی انسان و استفاده گسترده او از فن آوری نوین در زندگیش هستیم انسان امروزی درگیر در هیاهو و هر روز در حال از دست دادن زمان های آزادش است و با وجود بهره گرفتن از فن آوری برای ساده کردن زندگیش هر روز زمانش کمتر و کمتر می شود بشری که روزی آرزوی نوشتن داشت اکنون فرصت مطالعه نوشته هایش را ندارد

از زمانی که بشر نوشتن را فرا گرفت و برای خود رسم الخط و حروف الفبا تدوین کرد، همیشه با مشکل موادی که بر روی آنها می‌بایست نوشته‌های خود را ثبت کند، دست به گریبان بود. نیاکان نخستین بشر برای نوشتن که در زمان آنها بصورت ترسیمی بود، از دیوارهای غارها بهره‌می‌بردند.‏

پس از آنکه بشر به حروف الفبا دست یافت و رشد اجتماعی و تمدن شهری یافت، تولید نوشته‌های او زیاد شد و این امر به دلیل روش‌های اداره جامعه و تدوین قانون‌ها و مالیات‌ها و دستورات شاهی بود که نیاز بشر به تولید موادی که بتوان در مقیاس بیشتر و از نظر نوشتن راحت‌تر باشد، بیشتر کرد. از این روی مثل روز روشن است که انسان‌ها به سمت استفاده از موادی می‌روند که در دسترس آنهاست و طبیعت زندگیشان در محیط اطرافشان در اختیارشان قرار داده است.

در کرانه‌های دجله و فلات از لوح‌های گلین رسی استفاده می شد و در کرانه‌های رودخانه نیل، مصریان از کاغذ باستانی خود که از گیاه پاپیروس ساخته می‌شد، برای این امر استفاده می‌کردند.در شمال سرزمین ایران در نزدیکی خراسان کنونی تا خوارزم از پوست حیوانات برای این امر بهره‌می‌بردند و بدین سان هرکدام از موادی برای نوشتن سود جستند و برای ماندگاری بیشتر از فلزات و سنگ‌ها نیز استفاده کردند، تا آنکه چینی‌ها گوی سبقت از سایر تمدن‌ها ربودند و کاغذ را ساختند. کاغذ خانبالیق یا کاغذ چینی یا کاغذ ختایی در انواع مختلف ساخته می‌شد، اما با ضخامت نسبتاً زیاد، زیرا که روش نوشتن با قلم موی چینی‌ها نیاز به کاغذ ضخیم و مقاوم در مقابل آب داشت. چینی‌های باستان نخست روی پارچة ابریشم می‌نوشتند، اما از نزدیک ۱۵۰ سال پیش از میلاد، آموختند که می‌توانند پوست درخت توت را خرد کنند، به صورت خمیر درآورند و از آن کاغذ بسازند. آن‌ها به کاغذهای خود ساقه‌های کتان و رشته‌های تور ماهی‌گیری کهنه نیز می‌افزودند تا محکم‌تر شود. هر چند گیاهان در بیشتر جاها یافت می‌شدند، اما چینی‌ها شیوة ساختن کاغذ را به صورت راز نگه داشته بودند. ‏

این راز زمانی فاش شد که عرب‌های مسلمان در سال ۱۳۳ هجری/ ۷۵۱ میلادی، اسیرانی را از چین با خود به سمرقند، از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین شهرهای دیرین ایران، آوردند. از جملة اسیرانی که صالح‌بن‌زیاد از چین با خود به سمرقند آورد، کسانی بودند که در کار ساختن کاغذ مهارت داشتند. ایرانیان مسلمان شیوة ساختن کاغذ را از آنان یاد گرفتند و آن را بهبود بخشیدند و به‌زودی سمرقند بزرگ‌ترین مرکز خرید و فروش کاغذ در جهان شد. همین شهر باعث رشد و توسعه و نشر کتاب آسمانی مسلمانان قرآن ، آمیخته با هنر ایرانی شد تا وجه هنری بزرگی از ایرانیان مسلمان بر جای بگذارد.‏

روند تولید کاغذ و بهبود کیفیت آن سال‌های سال ادامه داشت و غربیان نیز با یادگیری ساخت کاغذ برای بهبود آن بسیار کوشیدند و در این راه گام‌های مؤثری نیز برداشتند و از روش‌های شیمیایی برای سفید کردن و مرغوب ساختن کاغذ استفاده کردند. ‏

پس از ساخت دستگاه چاپ توسط گوتنبرگ، رشد مصرف کاغذ بیشتر شد و در آن زمان بشر به دلیل تولید زیاد دانش و در پی آن رشد سریع دانش در جهان، به عنصری مخرب برای محیط زیست تبدیل شد و برای تولید کاغذ به جان درختان سر سبز و حیات سبز کره خاکی آن هم با روش‌های مدرن صنعتی افتاد، به گونه‌ای که سرعت تخریب و قطع درختان از سرعت رشد و تکثیر آنها پیشی گرفت و جهان روز به روز تهی‌تر و خشک‌تر شد.‏

این روند ادامه داشت و دانش‌هایی که رشد سریع داشتند، همانند دانش پزشکی، به مصرف کنندگان بزرگی برای کاغذ تبدیل شدند تا بتوانند برای به روز شدن و نشر یافته‌های جدید، بشر را یاری دهند، اما این یاری همراه با خرابی‌های گسترده‌ای در محیط زیست بشری بود. دانش‌هایی با به روز شدن بیشتر، آسیب‌های بیشتری نیز بر پیکره کره خاکی و درختان سبز می‌زدند و اسراف در مصرف کاغذ را بیشتر می‌کردند، تا اینکه در دهه ۹۰ با رشد صنعت الکترونیک و کاربرد رایانه در تمامی زاویه‌های زندگی انسان، کتاب‌هایی از نوع الکترونیک ساخته شد. این کتاب‌ها در شکل‌های گوناگون نرم افزاری به بازار عرضه شد که معروفترین و نخستین مدل آن برنامه‌ای از شرکت ‏Acrobat‏ بود به همین نام که هنوز محبوب‌ترین و ساده‌ترین روش ساخت کتاب‌های الکترونیک نیز است. امروز شرکت‌های بزرگ برنامه نویسی در پی آن هستند که نرم‌افزار‌هایی را بکار بگیرند که بتوانند کتاب‌های بزرگتر را با وزنی سبک‌تر برای راحت‌تر بالا آمدن در رایانه‌ها طراحی کنند.

به تازگی با رشد فن آوری گوشی‌های همراه، این کتاب‌ها در حال ورود به گوشی‌‌های همراه هستند که خوانندگان بتوانند در هر جایی از خواندن این کتاب‌ها استفاده کنند و بدین ترتیب در این جهان پر از هیاهو، انسان در هر جایی که زمانی آزاد داشت(بخصوص در ترافیک‌های سنگین شهری) بتواند از این زمان به بهترین نحو استفاده کند.

کتاب‌های الکترونیک بخصوص با استفاده از فن آوری محرک‌سازی عکس‌ها( انیمیشن سازی) باعث افزایش سهولت درک مطالب برای خوانندگان شده است. شاید اشاره‌ای جالب باشد که انسان نخستین برای رساندن منظور خود از ترسیم استفاده می‌کرد و امروز انسان عصر ارتباطات و الکترونیک از همین روش برای سادگی درک مطالب بهره‌می‌گیرد، اما فاصله میان نوع فن آوری مورد استفاده چقدر زیاد است اما گویا یک گردش ساده با تغییر فن آوری بوده است.‏

فن آوری الکترونیک و برنامه‌های نرم افزاری یکی از بزرگترین یاری رسانان به محیط زیست زندگی بشر هستند، تا شاید روزی شاهد کاهش استفاده از کاغذ برای چاپ و نشر کتاب‌ها باشیم.

اما این کتاب‌های الکترونیک مشکلاتی را نیز پدید آورده‌اند از آن جمله می‌توان به رعایت نکردن حقوق نویسنده اشاره کرد که به دلیل اجرا نکردن قانون کپی رایت هیچگونه ممانعتی از تکثیر غیر قانونی کتاب‌ها صورت نمی‌گیرد. همچنین بسیاری از شغل‌های موجود در جهان از بین می‌رود، از جمله کارخانه‌های تولید کاغذ و صنعت چاپ و نشر کتاب که گروه زیادی هم اکنون در آن مشغول به کار هستند و کتابخانه‌ها هم در فروشگاه‌های عرضه لوح‌های فشرده ادغام خواهند شد.‏

این کتاب‌ها با توجه به فن آوری امروزی و استفاده از آن، صدمه‌های جسمی نیز به خواننده وارد می‌کند که می‌توان از آن جمله خیرگی بیش از حد به صفحه‌های الکترونیک و کاهش قدرت بینایی و همچنین مشکل ستون فقرات به دلیل نشستن ناصحیح پشت دستگاهای الکترونیکی است.‏

با تمامی موارد ذکر شده، همگان بر این باورند که سهولت در حمل، قابلیت تغییرسریع، هزینه پایین، سرعت بالای نشر و گسترش، استفاده از وسایل کمک آموزشی الکترونیکی همانند عکس‌های متحرک، همگی باعث افزایش و رونق استفاده از کتاب‌های الکترونیکی می‌شوند و این امر هم ذخیره‌سازی این کتاب‌ها را آسان‌تر می‌نماید و هم هزینه‌های سخت‌افزاری همانند تهیه و ساخت کتابخانه‌ها را کاهش می‌دهد و در آینده نه چندان دور همه شهرها و حتی روستاهای جهان بجای کتابخانه، شاهد جایگاهی که در آن چند رایانه و اینترنت سرعت بالا قرار دارد خواهند بود و این روند نوید بخش شکوفایی سریعتر دانش بشری به همراه پاسداری از محیط زیست و طبیعت است.

کاوش ساعی

[e-mail]