نوبت عاشقی

دغدغه های ازدواج به سبک ایرانی

ازدواج از آن چیزهایی است که وقتی موقعیتش پیش می‌آید، خیلی‌ها را به تردید می‌اندازد. به نظر می‌رسد بیشتر آدم‌ها اگر مطمئن باشند ازدواج موفقی خواهند داشت، خیلی زودتر و راحت‌تر وارد این دوره از زندگی می‌شوند. اما سوال اساسی این است که ازدواج موفق چه‌طوری به دست می‌آید؟ ...

دکتر پرویز رزاقی، روان‌شناس، مدرس دانشگاه معتقد است: «تعریف خانواده موفق با توجه به تفاوت‌های عقیدتی و نگرشی در افراد مختلف متفاوت است.» در واقع، تعریف هر فرد از زندگی موفق با دیگری ممکن است متفاوت باشد. اما با این حال در کل به خانواده‌ای موفق گفته می‌شود که اعضای خانواده به ارزش‌های خانوادگی، اعتقادی و مذهبی یکدیگر احترام گذاشته و به نوعی به احساس رضایت‌مندی دست پیدا کنید. در خانواده موفق به سلامت روانی اعضای خانواده توجه زیادی می‌شود. اهداف از پیش تعیین شده و همه در جهت رسیدن به اهداف قدم بر می‌دارند.» از اظهارات این روان‌شناس چنین بر می‌آید که معمولا در خانواده‌های موفق اعضای خانواده با توجه به چارچوب‌های خانواده در کنار هم قرار می‌گیرند. آنها به اعتقادات هم احترام می‌گذارند. نیاز‌ها و ارتباط‌های عاطفی خود را در درون خانواده تامین می‌کنند. آنها برای در کنار هم بودن زمانی را در نظر می‌گیرند. در غم‌ها و شادی‌های هم شریک هستند. به هنجارها، بایدها و نبایدهای جامعه هم احترام می‌گذارند.

● موفقیت در آستانه تشکیل خانواده

اگر راضی شده‌اید که ازدواج کنید یا اگر تشکیل خانواده داده‌اید و دنبال خوشبختی هستید باید بدانید که راه رسیدن به زندگی موفق برای شما دو گروه کمی متفاوت است. دکتر رزاقی برای آن دسته از افرادی که برای تشکیل خانواده اقداماتی را شروع کرده‌اند، تاکید می‌کند: «در انتخاب فرد باید دقت کنید که از نظر خانوادگی و ارزش‌های اعتقادی تقریبا شبیه هم باشید؛ چراکه هر چقدر تفاوت در نوع نگاه، نگرش به زندگی، تفاوت‌های تربیتی و فرهنگی کمتر باشد در این زندگی مشترک، هماهنگی اهداف به میزان بیشتری صورت می‌گیرد و برای رسیدن به آن (اهداف) طرفین همکاری‌های لازم را انجام می‌دهند و بی‌شک در چنین خانواده‌هایی میزان موفقیت افزایش پیدا می‌کند.»

● عشق قبل از ازدواج

برخی از افراد به عشق بعد از ازدواج معتقدند و آن را در پایداری زندگی موفق موثر می‌دانند. اما با این سوال رو به رو هستیم: آیا عشق و دوستی قبل از پایه‌گذاری زندگی مشترک، باعث نمی‌شود یک مرحله از زندگی موفق را پشت سر بگذاریم؟ پذیرش اولیه در ادامه زندگی نقش مهمی دارد یا نه؟ پاسخ‌ها متفاوت است. دکتر رزاقی در این‌باره از پذیرشی می‌گوید که معمولا برای ادامه ارتباط و ردو بدل کردن نیاز‌های عاطفی و احساسی تاثیر به‌سزایی در میزان موفقیت خانواده‌ها دارد. بنا به اظهارات وی، اگر پذیرش اولیه در انتخاب وجود نداشته باشد، افراد برای زندگی مشترک معمولا دچار مشکل می‌شوند؛ چراکه برای پذیرش طرف مقابل باید زمان زیادی صرف کنند، ولی چنانچه پذیرش اولیه منطقی باشد، فرد با حداقل تلاش در زندگی مشترک، می‌تواند میزان رفتار‌های موفقیت‌آمیز خود را بیشتر کند. در این باره دکتر محمد مهدی قاسمی، روان‌پزشک نیز ضمن تایید گفته‌های این روان‌شناس اضافه می‌کند: «نمی‌توان گفت عشق و خواستن اولیه باعث افزایش رفتارهای موفقیت‌آمیز در زندگی زوجین می‌شود یا برعکس؛ زیرا در بسیاری از موارد افرادی که به یکدیگر عشق می‌ورزند و تفاوت‌های احساسی و نگرشی فاحش خود را نادیده می‌گیرند و تن به ازدواج می‌دهند در زندگی مشترک با مشکلات جدی مواجه می‌شوند.»

● صداقت

شواهد نشان می‌دهد که همیشه صداقت باعث دوام ازدواج نمی‌شود. هر چند که همه از صداقت به‌عنوان اصل مهم زندگی می‌گویند اما زیاد دیده شده است که زن یا شوهری با شنیدن گذشته دیگری یا دلایل این‌چنینی، از ادامه زندگی مشترک سر باز زده‌اند. در چنین مواقعی صداقت تیشه‌ای شده است به زندگی مشترک. در برابر چنین موضوعاتی دکتر رزاقی و دکتر قاسمی معتقدند که: «صداقت باید به گونه‌ای باشد که به عنوان یک محرک آسیب‌رسان در خانواده نباشد. در زندگی که شکل گرفته باید از ابراز مسایلی که به تنش و مشکل در خانواده منجر می‌شود، دوری شود. اگر طرف مقابل ظرفیت پذیرش برخی از واقعیت‌ها را ندارد بهتر است از بیان آنها خودداری شود. باید طرفین ظرفیت‌های روان‌شناختی هم را بشناسند و در بیان موضوعاتی که برای طرف مقابل حساسیت ایجاد می‌کند این ظرفیت‌های روان‌شناختی را در نظر بگیرند.‌» اما مهم‌تر از این اصل، دکتر رزاقی تاکید می‌کند که: «بهتر است افراد، زندگی مشترک را با توجه به پذیرش بی‌چون و چرای یکدیگر شروع کنند. در واقع همدیگر را آن‌طور که هستند بپذیرند. اگر دنیای گذشته برای هر یک از طرفین مهم است پیشنهاد می‌شود قبل از ازدواج کامل و جامع، از گذشته برای طرف مقابل بازگو کنند هر چند که این ازدواج شکل نگیرد.»

● ازدواج، پایان خوشبختی است؟!

این روز‌ها خیلی از جوانان، به ویژه پسرها، در سنین مناسب ازدواج، تن به این امر نمی‌دهند. شواهد اجتماعی نشان می‌دهد دختر‌ها چون انتخاب می‌شوند معمولا تن به ازدواج می‌دهند. اما پسرها چون انتخاب می‌کنند با این تصور درگیرند که هر زمانی که بخواهند، می‌توانند ازدواج کنند. هر چند که در بسیاری از موارد دیده شده است که در سنین بالاتر با تفکری متفاوت به این سیر طبیعی زندگی انسانی روی آورده‌اند و حتی با بینشی مثبت به آن نگاه کرده اند اما به هر حال، نمی‌توان منکر این امر مسلم شد که وقوع ازدواج در سنین مناسب، مزایایی چون تشکیل جنین سالم‌تر و تفاوت سنی کمتر با فرزند دارد و در سنین بالا مشکلاتی در زمینه ازدواج وجود دارد؛ مشکلاتی که برخلاف تصور برخی افراد که مرد را از آن مبرا می‌دانند، هم زن و هم مرد را درگیر می‌کند.

در توضیح این مشکل، دکتر رزاقی از ترسی می‌گوید که جوانان درگیر آن هستند: «بعضی جوانان، به ویژه پسران، می‌ترسند با ازدواج، حس استقلال خود را از دست بدهند و به عبارتی، مشکل در مسوولیت‌پذیری دارند. این در حالی است که آنها باید ازدواج را به عنوان یک تحول در زندگی خود تلقی کنند؛ نه به‌عنوان محدودیت. با مشاهده طلاق و جدایی اقوام و دوستان، دید منفی پیدا کردن، مصداق این موضوع است؛ به عبارتی، چون هواپیما امکان سقوط‌ دارد، پس هیچ‌گاه سوار نشوم!» او در ادامه می‌گوید: «ازدواج بخشی از فرآیند اجتماعی شدن است و معمولا در نهایت، بیشتر افراد تن به ازدواج می‌دهند، بنابراین بهتر است در موقعیت مناسب انجام شود تا از مواهب معنوی و مادی آن بهره مناسب ببرند.» این تاکیدی است که این روان‌شناس به جوانان دارد، چرا که بنا بر اعتقاد وی، در غیر این صورت افراد دچار شک و تردید و وسواس‌های انتخابی می‌شوند. اگر افراد با نگاه روشن‌بینانه، تمسک به ارزش‌های مذهبی، دینی و مشورت با دیگران و رعایت اصول مشاوره به ازدواج اقدام کنند شانس موفقیت آنها افزایش پیدا می‌کند.

● نقش والدین

اگردر گروه والدینی قرار دارید که با اصرار زیاد می‌خواهید فرزندتان را راضی به ازدواج کنید مطمئن باشید موفق نمی‌شوید. دکتر رزاقی می‌گوید: «والدین باید از پیام‌های تکراری (دیر شده، ازدواج کن و ...) خودداری کنند. آنها باید از روش مسوولیت دادن و احترام گذاشتن به فرزند استفاده کنند. آنها باید از چنین گفتارهایی استفاده کنند: (شما در موقعیتی قرار گرفته‌اید که می‌دانید با چه کسی و چه زمانی ازدواج کنید) باید دقت کنید این پیام همراه با تاثیرگذاری باشد.»

● عوارض ازدواج ناموفق

بنا به اظهارات این روان شناس، در خانواده‌های ناموفق ارتباط‌های کلامی قطع شده و افراد نیاز‌های ارتباطی و کلامی خود را در بیرون از خانواده جستجو می‌کنند. اهداف این گونه خانواده‌ها متغیر و دست‌نیافتنی است، به نحوی که خانواده‌ها (هر چند یک بار) وقتی به اهداف مورد نظر خود نمی‌رسند و به عبارتی، اعضای خانواده هماهنگی لازم را ندارند. خانواده بالاجبار اهداف خود یا راه‌های رسیدن به اهداف را تغییر می‌دهد. گسستگی عاطفی از مهم‌ترین عواملی است که می‌توان در خانواده ناموفق پیدا کرد. ارتباط‌های عاطفی اعضای خانواده به پایین‌ترین مرحله خود تنزل پیدا می‌کند. عزت، احترام، پایبندی به مقررات خانواده، اجرای چارچوب‌های خانواده در چنین خانواده‌هایی معمولا کم است. در همین راستا دکتر قاسمی بر آسیب‌پذیری بیشتر زنان نسبت به مردان اشاره می‌کند: «نگاه جامعه ما به زن مطلقه نگاهی است معمولا آزاردهنده؛ و علاوه بر مشکلاتی که بچه‌های طلاق درگیر آن هستند، مشکلات اقتصادی و... را باید به مشکلات بعد از طلاق که خانواده‌ها و جامعه درگیر آن هستند، اضافه کنیم.»