سه شنبه, ۲ بهمن, ۱۴۰۳ / 21 January, 2025
قرآن در عصر اصلاح طلبی و نواندیشی
هارتموت بوبتسین، قرآن در عصر اصلاحطلبی و نواندیشی: تاریخچه اولیه مطالعات عربی واسلامی در اروپا، بیروت و اشتوتگارت: فرانتس اشتاینر، ۱۹۹۵، ۵۹۸ص، شابك: ۴- ۰۵۳۶۵ - ۵۱۵- ۰۳ . (۱)
در سال ۱۵۴۳ میلادی دو كتاب مهم در تاریخ علم جدید منتشر شد كه دیدگاه غربیان از جهان و انسان را به گونهای بنیادی تغییر داد: نخست كتاب نیكولاس كوپرنیك (۲) درباره هیئت و منظومه شمسی با عنوان گردش افلاك آسمان (۳) بود كه هیئتبطلیموسی حاكم بر ذهنیت غربیان را به كلی درهم ریخت . دومین كتاب اثر اندریاس وسالیوس (۴) راجع به آناتومی و تشریح انسان با عنوان ساختمان بدن انسان (۵) بود كه سبب تاسیس دانش تشریح عملی گردید . در همین سال كه اروپاییان خود را برای تحولات فكری و علمی در شناخت انسان و جهان آماده میكردند، كتب مهم دیگری در زمینه پژوهشهای دینی اروپایی در راه شناخت اسلام منتشر شد كه از آن جمله می‌توان به ترجمه كامل لاتینی قرآن (چاپشده در شهر بازل) و تلخیصی از متن قرآن (چاپ نورنبرگ) اشاره كرد . هرچند نخستین تلاشهای مسیحیان اروپا در ترجمه لاتینی قرآن كریم در قرون دوازدهم و سیزدهم میلادی به نتیجه رسید و مجموعههایی در شناخت پیامبر، قرآن و اسلام همراه با ردیههایی لاتینی از سوی كشیشهای مسیحی فراهم آمد، اما این آثار تا پایان قرون وسطا انتشار عمومی نیافت . بنابراین می‌توان نیمه قرن شانزدهم میلادی را زمان عرضه و معرفی عمومی قرآن و اسلام در اروپا دانست و این درست زمانی است كه اروپاییان با ورود به دوره رنسانس، تجربه اصلاحات فكری و دینی را آغاز كرده بودند .
كتاب حاضر یعنی قرآن در عصر اصلاحطلبی و نواندیشی، نوشته هارتموت بوبتسین، قصه ورود و حضور قرآن در عصر اصلاحات اروپا را بازگو میكند، اما در پیجویی ماجرا از قرن شانزدهم و هفدهم فراتر نمیرود . هارتموت بوبتسین، استاد مطالعات عربی و اسلامی در دانشگاه ارلانگن (۶) (آلمان) است كه سردبیری مجله مطالعات عربی (۷) را در همین دانشگاه بر عهده دارد .
كتاب در اصل به بررسی تلاشهای چهار تن از مشاهیر غرب برای شناخت، ترجمه و انتشار قرآن كریم در قرن شانزدهم میلادی اختصاص دارد . این چهار تن عبارتند از: مارتین لوتر (۱۴۸۳- ۱۵۴۶)، تئودور بیبلیاندر (۱۵۰۴- ۱۵۶۴)، یوهان آلبرشت ویدمانشتتر (۱۵۰۶- ۱۵۵۷) و گیوم پوستل (۱۵۱۰- ۱۵۸۱ .) علاقه و روابط این چهار تن با كتاب آسمانی مسلمانان، درست همزمان بود با توسعه نفوذ و قدرت عثمانی در اروپای شرقی و نیز مجادلات مذهبی میان كاتولیكها و پروتستانها . كتاب قرآن در عصر اصلاحطلبی و نواندیشی در مقدمه و چهار فصل خود میكوشد تلاش هر یك از این چهار تن، و نیز حوادث پشت صحنه فعالیت قرآنی هر یك از آنان را با دقت در تمام اسناد و مدارك موجود ارائه كند . كتاب حاوی یكصد صفحه ضمایم و فهرستبلندی از منابع چاپی و مخطوط است . همچنین چكیدهای كوتاه از محتوای كتاب به عربی و انگلیسی در پایان آمده است .
مقدمه كوتاه كتاب (ص ۱- ۱۲) تصویری اجمالی از روابط میان مباحث كوپرنیك و وسالیوس از یك سو و فعالیتهای قرآنی اروپاییان در قرن شانزدهم را از سوی دیگر بهدست می‌دهد . در این مرور كوتاه، افراد مختلفی كه در این عرصه نقشهای مهم ایفا كردهاند معرفی میشوند . یكی از این شخصیتها یوهانس اپورینوس، (۸) صاحب معروفترین انتشاراتی در شهر بازل است كه هم كتاب وسالیوس درباره علم تشریح را منتشر كرد و هم ترجمه لاتینی قرآن را همراه با چند رساله دینی و تاریخی درباره اسلام و تركها به چاپ رسانید . چاپ ترجمه لاتینی قرآن از سوی اپورینوس مشكلات فراوانی برای او به همراه داشت، اما این مشكلات به سرپنجه مارتین لوتر، مصلح معروف دینی، سرانجام گشوده شد; چراكه او به شورای شهر بازل نامهای نوشت و رفع ممنوعیت از است كه مصاحب و جانشین اولریش تسوینگلی (۱۰) از مصلحان دینی در شهر زوریخ (سوئیس) بود . وی پس از آنكه مقدمات علمی چاپ لاتینی قرآن در شهر بازل را خود فراهم آورد، به دلیل دوستیاش با اپورینوس، كار انتشار را به دست این ناشر معروف سپرد . فرد چهارم، همان یوهان آلبرشت ویدمانشتتر (۱۱) است . وی حقوقدان، دیپلمات و مستشرقی بود كه وسایل چاپ كتاب كوپرنیك در شهر رم را فراهم آورد و از سوی دیگر كتاب مختصری درباره قرآن را در نورنبرگ (آلمان) منتشر كرد . آخرین فرد هم گیوم پوستل (۱۲) فرانسوی، از جذابترین عالمان و صوفیان قرن شانزدهم میلادی است . وی دوست نزدیك ویدمانشتتر بود و او را در چاپ و انتشار نخستین نسخه انجیل به زبان سریانی یاری كرد . همچنین با اپورینوس رابطه نزدیكی داشت و توسط او بسیاری از كتابهای خود درباره تصوف، یهودیت و مسیحیت را به چاپ رسانید; و از سوی دیگر با بیبلیاندر دوستی محكمی داشت و این دو درباره "صلح و آشتی میان ادیان" اعتقادات مشتركی را ابراز میكردند .
فصل نخست كتاب (ص ۱۳- ۱۵۷) «مارتین لوتر و قرآن» نام دارد و مؤلف در آن، كارهای مارتین لوتر راجع به قرآن را معرفی میكند . لوتر خود ابتدا در سال ۱۵۳۰ قصد داشت قرآن را نه از متن عربی، بلكه بر پایه ترجمهای لاتینی به زبان آلمانی برگرداند، اما در این كار موفق نشد . معلومات قرآنی لوتر تماما برگرفته از متون درجه دوم و نوشتههای جدلی مسیحیان قرون وسطا به زبان لاتینی بود . برخی از این متون عبارتند از: علیه مذهب ساراسنها (۱۳) نوشته دومینیك ریكالدو دمونته كروچه (درگذشته ۱۳۲۰ میلادی) ; نقد قرآن (۱۴) نوشته نیكولاس كوزائی (۱۵) (۱۴۰۱؟ - ۱۴۶۴) ; و مكتوبی از یك اسیر گمنام كه مدتها در اسارت تركان عثمانی بوده استبا عنوان رساله‌ای در آداب و رسوم تركها (مسلمانان) (۱۶) (نوشتهشده در ۱۴۰۸ میلادی .) سرانجام در سال ۱۵۴۲، لوتر به ترجمهای لاتینی از قرآن دستیافت كه به دستور پیتر محترم (۱۷) (یا پییر ونرابلس)، رئیس دیر كلونی در فرانسه (متوفای ۱۱۵۶ میلادی) و به قلم روبرت كتونی (۱۸) فراهم آمده بود . این متن لاتینی قرآن همراه با چند رساله كوتاه درباره زندگی پیامبر و ردیههایی علیه اسلام در مجموعهای به نام مجموعه طلیطله (۱۹) گردآوری و در سراسر قرون وسطا به همین نام شناخته میشد، اما همچنان به صورت دستنویس و چاپنشده باقی مانده بود . به جهت اهمیت و تاثیر فراوان مجموعه طلیطله بر افكار و اطلاعات مسیحیان اروپا در چند سده پایانی قرون وسطا، مؤلف در صفحات ۳۷- ۹۰ همین فصل از كتاب خود، به معرفی و بررسی كوششهای مسیحیان اروپا برای ترجمه قرآن در سدههای ۱۲ تا ۱۵ میلادی میپردازد . این بخش از كتاب كاملترین و مستندترین گزارشها در این زمینه را ارائه می‌دهد . مؤلف در مقالهای جداگانه به زبان انگلیسی، بخشی كوتاه از این مطالب خود را (تنها راجع به ترجمههای لاتینی) منتشر كرده است كه این مقاله با حذف پاورقیها و اندكی تلخیص به فارسی ترجمه شده است . (۲۰)
لوتر همچنین در سال ۱۵۴۲ كتابی دیگر از ریكالدو دمونته كروچه با عنوان رد بر قرآن (۲۱) را از لاتینی به آلمانی ترجمه كرد و خود نیز درباره آیات قرآن در این كتاب، توضیحاتی افزود . آخرین كار لوتر آن بود كه بر ترجمه لاتینی قرآنی كه در سال ۱۵۴۳ به همت تئودور بیبلیاندر در شهر بازل منتشر شد، مقدمهای نوشت و كوشید موانع انتشار عمومی این قرآن را از میان بردارد . این خود موضوع فصل دوم كتاب است .
فصل دوم كتاب (ص ۱۵۸- ۲۷۵) «تئودور بیبلیاندر و چاپ قرآن بازل در ۴۳/۱۵۴۲» نام دارد . بیبلیاندر (۱۵۰۴- ۱۵۶۴) اهل سوئیس و از دانشمندان پروتستان، ترجمه لاتینی قرآن اثر روبرت كتونی را از درون مجموعه خطی طلیطله بیرون آورد و كوشید آن را با اصلاحاتی به چاپ برساند . بوبتسین با مروری بر حیات و تحصیلات علمی او، دانش عربی او را بسیار خوب توصیف میكند و معتقد استباید كار بیبلیاندر در فضای تاریخی آن زمان را بخشی از نزاع و درگیری سیاسی میان اركدوك فردیناند (۲۲) و سلیمان خان اعظم (۲۳) (۱۴۹۴- ۱۵۶۶) بر سر مالكیت مجارستان تلقی كرد . قرآن بیبلیاندر را دوست صمیمیاش، یوهانس اپورینوس، در شهر بازل آلمان منتشر كرد و از آنجا كه وی بدون كسب اجازه از اداره ممیزی این كار را انجام داده بود، اختلاف شدیدی میان او و شورای شهر بازل درگرفت . سرانجام با توصیه مارتین لوتر، شورای شهر بازل اجازه پخش ترجمه لاتینی قرآن را - به شرط عدم توزیع در بازل - صادر كرد و این آغاز انتشار عمومی ترجمه لاتینی قرآن در اروپا بود . اختلاف بر سر انتشار یا عدم انتشار ترجمه قرآن كه امری فراتر از دروازههای شهر بازل بود، نكات بسیار جالبی از برخورد كلیسای مسیحی با اسلام و قرآن در آغاز دوره رنسانس را نشان می‌دهد . نسخه بیبلیاندر نیز تنها ترجمه لاتینی روبرت كتونی از قرآن نبود، بلكه علاوه بر بخشهایی از مجموعه طلیطله، متون احتجاجی برخی از كشیشان مسیحی علیه اسلام را هم دربر داشت . این كتاب كه از این پس "قرآن بیبلیاندر" نامیده میشود، در محافل مسیحی و كتابخانههای اروپا رواج فراوانی یافت و چاپ دوم آن با تیراژی وسیعتر در ۱۵۵۰ میلادی منتشر شد . "قرآن بیبلیاندر" كه همان ترجمه لاتینی روبرت كتونی از قرآنی كریم بود، مبنای انتشار بسیاری از ترجمههای قرآن به دیگر زبانهای اروپایی شد . در ۱۵۴۷، این نسخه توسط آندره اریوابنه (۲۴) در شهر ونیز به زبان ایتالیایی بازگردانده شده اما مترجم آن وانمود میكند كه آن را مستقیما از زبان عربی ترجمه كرده است . همین ترجمه ایتالیایی قرآن را سالمون شوایگر در سال ۱۶۱۶ (چاپ دوم: ۱۶۲۳) در نورنبرگ به آلمانی ترجمه و منتشر كرد . این نخستین ترجمه آلمانی قرآن بود كه بعدها با تیراژی بسیار وسیعتر در ساله‌ای ۱۶۵۹ و ۱۶۶۴، بدون ذكر نام شوایگر در نورنبرگ (آلمان) به چاپ رسید .
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست