قدرت نرم و فروپاشی سیاسی

انقلاب اسلامی خط پایانی بود بر منافع حیاتی آمریکا ‌در ایران که آمریکایی‌ها این کشور را حیاط خلوت خود احساس می‌کردند. در طول ۳۰ سال گذشته، جمهوری اسلامی ایران با ۲۰ سال حاکمیت …

انقلاب اسلامی خط پایانی بود بر منافع حیاتی آمریکا ‌در ایران که آمریکایی‌ها این کشور را حیاط خلوت خود احساس می‌کردند. در طول ۳۰ سال گذشته، جمهوری اسلامی ایران با ۲۰ سال حاکمیت جمهوری‌خواهان (رونالد ریگان ۸ سال، بوش پدر ۴ سال، بوش پسر ۸ سال ) و ۸ سال حاکمیت دموکرات‌ها در زمان کلینتون مواجه بوده است و در تمامی این سال‌ها، ایالات متحده برای ایرانیان شیطان بزرگ و ایران برای آمریکایی‌ها محور شرارت بوده است. سخنان باراک اوباما مبنی بر اینکه مهم است ما به دنیا نشان دهیم دوران دیپلماسی کابویی ( گاوچرانی ) پایان یافته است، بیانگر یک تفاوت در بعد سیاست خارجی جمهوری درمقابل ایران بود که گویای اتخاذ راهبرد جدیدی از سوی آمریکا در تقابل با ایران است که بر پایه به کارگیری قدرت نرم بنیان نهاده شده است. دردیدگاه اندیشمندان، قدرت نرم درسه سطح راهبردی، میانی و تاکتیکی قابل تفکیک می باشد.

الف) سطح راهبردی ( استراتژیک ) که بالاترین سطح قدرت نرم می‌باشد و در سطح نخبگان مطرح می‌گردد.

ب) سطح میانی قدرت نرم که بر عنصر مردمی قدرت ملی کشور تأثیر دارد و هدف از آن ایجاد شکاف بین دو سطح راهبردی و میانی است و این سطح می‌تواند بر میزان حمایت مردم از سیاست‌های نظام و نخبگان مؤثر باشد. ( مانند مشارکت و مشروعیت نظام سیاسی )

ج) سطح تاکتیکی قدرت نرم که پایین‌ترین سطح رویارویی قدرت نرم می باشد، در سطح نیروهای مسلح کشور مطرح می‌گردد.

عملیات روانی را می‌توان از ‌مهم‌تر‌ین ابزارهای قدرت نرم محسوب نمود. رونالد دی، مک لارین معتقد است عملیات روانی در سطح تاکتیکی می‌تواند به اهداف استراتژیک دولت و به دست آوری وفاداری و حمایت مردم کمک کند. وی اقدامات وزیر دفاع وقت فیلیپین در مبارزه با شورشیان هوک را نمونه موفقی از این برنامه یاد می کند. عملیات روانی با کسب دوباره وفاداری و پشتیبانی مردم از دولت به اصلی‌ترین هدف استراتژیک دولت فیلیپین کمک کرد. اطلاعات پیش نیاز بسیار مؤثری برای عملیات روانی است که معمولاً نادیده گرفته می شود. امروزه در تداوم استعمار واستثمار ملل دیگر، نظام سلطه با بهره‌گیری ازعملیات روانی و اجرای پروژه تهاجم فرهنگی ملتی دارای آرمان را به ملتی بی‌آرمان تبدیل می‌نماید و با تکیه بر روش‌های سیاسی، روانی، شیوه های غیرخشونت آمیز و به کار گیری قدرت نرم ضمن تأثیرگذاری بر اراده حریف و نیروهای مقابل عملاً خاکریزهای دفاعی کشور را بدون خونریزی تصرف می نمایند. ازاین رو است که جوزف نای قدرت نرم را شیوه غیرمستقیم رسیدن به نتایج مطلوب بدون تهدید یا پاداش ملموس می‌داند. راهبرد امنیت منطقه ای آمریکا (طرح خاورمیانه بزرگ ) بر کاربرد قدرت نرم در جهت امنیت سازی تأکید دارد. تهدیدات قرن ۲۱ را تهدیدات نرم و جهانی سازی فرهنگ می دانند که حوادث ۱۱ سپتامبر نقطه عطفی دراین زمینه است. دکتر ابراهیم متقی، قدرت نرم را بعد سوم قدرت می داند که از طریق سیاست نرم و تأثیرگذاری غیرمستقیم حاصل می شود و به نوعی مبتنی بر دستیابی به قدرت از طریق فضاسازی و کنترل ذهنیت و اراده جامعه است. مانند انقلاب گل‌های سرخ در گرجستان که هزاران گرجی، گل سرخ به دست علیه شوارد‌نادزه به خیابان‌ها ریختند و محافظانش را از مجلس بیرون کردند، یا انقلاب گل‌های نارنجی در اوکراین، کیف و یا انقلاب مخملین در سال ۱۹۸۹، چکسلواکی و انقلاب گل مروارید در مجارستان و. . . بنابراین تهدید نرم امروزه مؤثرترین، کارآمدترین و کم‌هزینه‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین و پیچیده‌ترین نوع تهدید علیه امنیت ملی یک کشور است. فروپاشی روانی یک ملت می‌تواند مقدمه ای برای فروپاشی سیاسی ـ امنیتی و ساختارهای آن باشد.

اندکی تأمل وبررسی گویای این واقعیت است که نفوذ معنوی و جایگاه جدید منطقه‌ای ایران به نحوی است که آمریکا می‌باید با پذیرش این قدرت که برخاسته از قدرت نرم جمهوری اسلامی است، تلاش نماید در بلندمدت به نحوی برنامه ریزی کند که مدیریت و کنترل نفوذ و قدرت منطقه ای ایران از طریق نرم‌افزاری و نه سخت افزاری پیگیری گردد. به عبارت دیگر مقامات و مؤسسات آمریکایی به این دیدگاه واحد رسیده‌اند که قدرت نرم جمهوری‌اسلامی باید از طریق قدرت و تهدیدات نرم آمریکا کنترل و مدیریت گردد. تلاش‌های اوباما پس از حضور درکاخ سفید برمبنای همین راهبرد تدوین و در حال اجرااست. بدیهی است شناخت دقیق این راهبرد و مجهز شدن ایران اسلامی به ساز‌و‌کارهای مناسب آن ضرورتی است که امکان رویارویی با قدرت نرم آمریکا را برای ما فراهم می آورد.

دکتر غلامرضا کاتب