صدا, نور, حرکت

نگاهی به نمایش ”لو” نوشته ”ریکاردو فازی” و کارگردانی ”کلودیا سوراس” از ایتالیا

نمایش "لو"کاری از گروهuta imago و از کشور ایتالیا نوشته ریکاردو فازی و کارگردانی کلودیا سوراس در بیست‌ونهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و در بخش بین‌الملل در تالار سایه مجموعه تئاتر شهر اجرا شد. نمایش ساختاری ضد قصه دارد. این ویژگی باعث می‌شود که نمایش با اتکا بر عناصر اصلی تئاتر یعنی صدا، نور و حرکت اثری تجربه‌گرا باشد.

نمایش "لو" با صدای مهیب گلوله و انفجار و با یک فضای اکسپرسیونیستی، ترس و توهم جنگ را ایجاد می‌کند. تک بازیگر نمایش، انسان سرگردان و بلاتکلیفی است که به مرور به صداهایی که می‌شنود واکنش نشان می‌دهد. البته واکنش او ارادی نیست و در ادامه متوجه می‌شویم که شاید او گوشی برای شنیدن ندارد. با کار تنها بازیگر نمایش و با استفاده از نورهای سیار و سه صفحه سفید و فضای خاک آلود صحنه که بازیگر آن را به اطراف پخش می‌کند و یا با آن شکل‌های مختلف می‌سازد، تصاویر انتزاعی شکل می‌گیرد که هم شخصیت نمایش و هم مخاطب باید آن را درک کند. نمایش برای انتقال و درک حس و تجربه درباره چیستی، یک رابطه را بین کاراکتر، مخاطب و بازیگر ترسیم می‌کند. نمایش روندی برای مکاشفه را ایجاد می‌کند تا وضعیت متزلزل شخصیت درک شود.

برای بررسی نمایش لازم است عناصر اصلی آن به تفکیک مورد تحلیل قرار گیرد. یکی از عناصری که در نمایش استفاده می‌شود صدا است که نقش یک پرسشگر را دارد. صدایی که به نظر می‌رسد از سیاره‌ای دیگر شنیده می‌شود و یک پرسش اصلی را طرح می‌کند. او از بازیگر سفید‌پوش می‌پرسد که صدای منو می‌شنوی؟... ولی تا پایان نمایش بازیگر هیچ کلمه‌ای به زبان نمی‌آورد. حتی زمانی که صدا از بازیگر می‌خواهد دست چپ و راست خود را نشان دهد باز هم واکنش بازیگر سفیدپوش متفاوت است. صدایی که پخش می‌شود به عنوان یک عامل تفسیری برای تصاویر نمایش و درک رابطه شخصیت است و البته این نقش در پایان نمایش زائد تلقی می‌شود. صدا در نمایش دو کاربرد متفاوت دارد. اول در نقش یک شخصیت که با بازیگر حرف می‌زند و دوم به عنوان یک جنبه صوتی و شنیداری که نقش زیادی در فضاسازی و هیجان نمایش دارد. اما نقطه قوت نمایش در استفاده از صدا در هیجان و فضاسازی است. اگر صدای شخصیتی که پخش می‌شود از کلیت نمایش حذف می‌شد هیچ اتفاقی در روند نمایش شکل نمی‌گرفت. یکی از نقاط ضعف نمایش که جنبه تجربی اثر را با وجود خلاقیت‌های خاص آن کمرنگ کرده همین صدای شخصیتی است که پخش می‌شود.

”نمایش لو یک اثر تجربی و آوانگارد است که به جهت استفاده از عناصر اصلی تئاتر و شکل خلاقانه‌ای که در کاربرد آنها به کار می‌رود، اثری موفق است. کارگردان نمایش به شکل تعمدی سعی دارد با تصویر و هیجان، فضای ذهنی شخصیت نمایش را انتقال دهد.“

یکی از ابداعات نمایش نیز نوع استفاده از نور و تصاویری است که با استفاده از این عامل، صحنه شکل می‌گیرد. نورپردازی نمایش حالت سیار و قابل رویتی دارد. به این معنی که وسایل نور و صحنه شامل چراغ‌های سیار و پروژکتورهای نمایش در معرض دید مخاطب قرار دارد. بازیگر نمایش با این وسایل به عنوان یک ابزار برخورد می‌کند و وضعیت نمایشی در صحنه شکل می‌گیرد. مخاطب از حرکت چراغ‌های سیار در دست بازیگر، تصاویر و هیجان صحنه را درک می‌کند. وقتی نور را پرت می‌کند، بازی نور و صدای سقوط آن یک حس هیجان و ترس را ایجاد می‌کند و یا اینکه وقتی با دست خود نور را می‌پوشاند، می‌خواهد چیزی را مخفی کرده باشد. اینها همه تجربه‌های عملی و اجرایی بازیگر روی صحنه است که با استفاده از نور ایجاد می‌شود.

اما عنصر سوم نمایش حرکت است. طراحی صحنه نمایش با استفاده از سه صفحه متحرک ابزاری در اختیار بازیگر است. این صفحات و حرکت آنها تصاویر مختلف و خلاقانه‌ای را ایجاد می‌کند که به اثر ویژگی نمایشی می‌دهد. بازیگر نمایش همچون یک موجود غیر ارادی در تمام طول نمایش سعی دارد هویت خود را از این صفحات و یا پخش کردن خاک کف صحنه کشف کند. یکی از زیباترین تصاویر نمایش جایی است که بازیگر با حرکت دست و پخش کردن خاک تصویر کسی را خلق می‌کند و صدا از او می‌پرسد که این تصویر کیست؟ زن و یا مادرت که منتظره؟.... و البته این سوالات مکرر که در نهایت به صدای یک قمر مصنوعی ارجاع داده می‌شود، بدون پاسخ می‌ماند تا ساختار تجربی نمایش کامل شود.

نور و صدا و حرکت در شکل‌دهی نمایش نقش اساسی دارد. اما آنچه در نمایش نمود دارد زائد بودن گفت‌وگو و صدای شخصیتی است که می‌شنویم. موقعیت‌های متفاوت نمایش بار دراماتیک خود را دارند و لازم نبود کارگردان بر این عوامل تاکید می‌کند. نمایش لو یک اثر تجربی و آوانگارد است که به جهت استفاده از عناصر اصلی تئاتر و شکل خلاقانه‌ای که در کاربرد آنها به کار می‌رود، اثری موفق است. کارگردان نمایش به شکل تعمدی سعی دارد با تصویر و هیجان، فضای ذهنی شخصیت نمایش را انتقال دهد. تصاویر مختلفی که توسط عکس و یا با نقش دست و نقاشی بازیگر شکل می‌گیرد تا نشان دهد که جهان اطراف و آدم‌‌ها را درک نمی‌کند.

مهمترین ویژگی نمایش "لو" استفاده مناسب از ابزار صحنه و عناصر مهم نور، صدا و حرکت است. در نهایت گروه جوان نمایش در اجرای اثر خود در بیست‌ونهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر رضایت مخاطب را جلب می‌کند.

شهرام کرمی