نقبی بر جشنواره فیلم فجر

رویکرد جشنواره فیلم فجر به بررسی همه فیلم های اکران شده طی یک سال می تواند جلوی بسیاری از کاستی ها و بی مهری ها را گرفته و حرکت به سوی عدالت و رفع تبعیض در حوزه فیلم, مخاطب و داوری را به ارمغان آورد

جشنواره فیلم فجر سی ساله شد. سی سالی پر فراز و نشیب با خاطراتی خوش از فیلم ها و فیلمسازانی ماندگار که گوشه ای از تاریخ و فرهنگ این سرزمین را رقم زده است. به نظر می رسد هدف اولیه جشنواره با تعداد اندکی فیلم های ساخته داخل و خارج تنها کسب مشروعیت و بقای سینمای بعد از انقلاب بوده و به مرور شیوه های اولیه برگزاری جشنواره با تمام کاستی ها به صورت یک سنت رایج، پذیرفته و این مراسم راهی جدا از جشنواره های معتبر دنیا را پیموده است.

معمولا جشنواره های سینمایی بیشتر کشورها پایانی همراه با اهدای جوایز تقدیرها و شادمانی بر یک دوره فعالیت های سینمایی آن کشور و سایر ملل است، فیلم ها در شرایط عادی و طبیعی ساخته می شوند، اکران می شوند، مخاطبان عام و خاص آن ها را می بینند، منتقدان در آرامش نقد می کنند و در یک فرایند تدریجی همه بهترین ها مشخص می شوند. تعدادی از عوامل سازنده، از بین همه فیلم های اکران شده در یک یا چند رشته نامزد دریافت جایزه می شوند و جوایز خود را طی مراسمی می گیرند. همین فرایند در کشور ما به گونه ای دیگر شکل می گیرد. چند ماه مانده به جشنواره فیلمسازان در تکاپوی شدید برای رساندن فیلم خود به جشنواره هستند. لابراتوارها گاه بیست وچهار ساعته، تدوین، ساختن موسیقی، صداگذاری، زیرنویس، سانسور، اصلاحیه،سانسور، اصلاحیه و دست آخر با کیفیتی نه چندان مطلوب تعدادی کمتر از ۱۰۰ فیلم را به جشنواره می رسانند. سپس توسط مدیران چند نفری انتخاب می شوند فیلم ها را در مدت کوتاهی دسته بندی می کنند، نظر می دهند و تعداد بیست و چند فیلم برای بخش مسابقه انتخاب می شود. بعد از این مرحله برای کوتاه کردن اعتراض ها و راضی نمودن معترضین مسئولین مرحمت می نمایند و عدد انتخاب شده را به سی وچند می رسانند و سر بقیه را که بی کلاه مانده در بخش های خارج از مسابقه، نوعی نگاه و چند بخش دیگر جاسازی می کنند. نوبت به اکران می رسد بر اساس اطلاع مسئولین جشنواره بیش از هفتصد هزار نفر فیلم های جشنواره را دیده اند و باز هم بر اساس همان اطلاعات دست کم بیش از چهارصد و بیست هزار نفر (بیش از یک میلیارد وشش صد میلیون تومان ) در قالب سهمیه های مختلف، رایگان فیلم دیده اند. یکصد وچهل هزار نفر به صورت اینترنتی، درهم و بدون گزینش فیلم، بلیط خریده اند و شاید همین تعداد هم در صف های زمستانی لرزیده اند یا شامل الطاف خاص و ویژه ی گیشه داران شده و بدون هیچ لرزشی صاحب بلیط های فروش گیشه شده اند. البته در این میان بلیط بازار سیاه گاهی تا ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان و نوع جدید آن، فروش صف های اول زنبیل گذاران حرفه ای با بهای بیست هزار تومان داغ است. نا گفته نماند حتی اگر مسئولین از این مسائل باخبر باشند و اراده ای هم برای مقابله با آن داشته باشند، ماهییت و این شیوه از برگزاری جشنواره موفقیت های ناچیزی را برای آن ها رقم خواهد زد.

داوران جشنواره طی یک دوره کوتاه باید سی و چند فیلم - نه تمام فیلم های ساخته شده - را روزانه نزدیک به هشت ساعت در مدت چند روز تماشا کنند و موارد بسیاری مانند بهترین فیلم، کارگردانی، فیلمبرداری، تدوین، صداگذاری، موسیقی، نقش های بهترین های اول و دوم زن و مرد و دیگر موارد را به بحث نشسته و نتیجه گیری نمایند. قابل توجه اینکه در آن سوی دنیا نزدیک به یک ماه است نامزدهای جایزه اسکار مشخص شده اند و نسخه هایی از فیلم در اختیار داوران است. طی سال پیش ازداوری و اهدای جوایز، فیلم ها به نمایش همگانی در آمده وچگونگی استقبال مخاطبان، رسانه ها و نظرات نقادان و فیلم شناسان حرفه ای مشخص شده و راهنمای داوران قرار گرفته است. آیا می توان این قضاوت ها را، نه در نتایج بلکه در شیوه های اجرا یکسان دانست؟

تاسف بارتر آن که تمام ذخیره ی سینمایی سال آینده در مدت کوتاه جشنواره به اکران محدود گذاشته می شود. رسانه ها با تلاش فراوان سعی می کنند حتی یک فیلم از تیر رس خبر رسانی دور نماند و اول و وسط و پایان و نکات مهم داستان را نقل می نمایند حتی اگر شده در یک رسانه پخش مستقیم طی ۱۵ الی ۲۰ دقیقه پنبه ی چهار یا پنج فیلم را دیده یا ندیده پیروزمندانه بزنند. نشریات چاپ شده چند روز قبل و بعد و هنگام جشنواره صادق و گواه این موضوع است. علاوه بر لو رفتن موضوع و مضامین فیلم ها اگر رایت غیر قانونی اثر، قبل از اکران عمومی با وجود چندین کپی در سینماهای متعدد اتفاق افتد چه کسی مقصر است؟

رویکرد جشنواره فیلم فجر به بررسی همه فیلم های اکران شده طی یک سال می تواند جلوی بسیاری از کاستی ها و بی مهری ها را گرفته و حرکت به سوی عدالت و رفع تبعیض در حوزه فیلم، مخاطب و داوری را به ارمغان آورد. کافی است تنها یک جشنواره با تدبیر و شجاعت پلی برای این تغییر ماهیت باشد.

زهره نبی زاده

این واژه در روزنامه اسرار، یکشنبه ۷/۱۲/۱۳۹۰ – شماره۱۹۴۴، به اشتباه "نقدی" چاپ شده است.

با تشکر زهره نبی زاده - کارشناس ارشد سینما