احتضار گردشگری

بیست روز پس از آغاز سهمیه بندی بنزین, دست اندركاران صنعت گردشگری خبرمی دهند كه كسب و كارشان از رونق افتاده است جاده های بین شهری خلوت شده اند و خانواده ها دیگر رغبتی به سفرهای تابستانی ندارند

بیست روز پس از آغاز سهمیه‌بندی بنزین، دست‌اندركاران صنعت گردشگری خبرمی‌دهند كه كسب و كارشان از رونق افتاده است. جاده‌های بین‌شهری خلوت شده‌اند و خانواده‌ها دیگر رغبتی به سفرهای تابستانی ندارند. نمایندگان مجلس كه نزدیكی انتخابات و تعطیلا‌ت تابستانی مجلس آنان را به حوزه‌های انتخابیه بازگردانده است هم در گفت‌وگوهایشان خبر از كاهش آمار گردشگران می‌دهند.

حتی مسوولا‌ن سازمان‌میراث فرهنگی برخی شهرستان‌ها كه هرسال تابستان شلوغی دارند هم به كم شدن تعداد گردشگران اعتراف كرده‌اند. اما رئیس و معاونان سازمان میراث فرهنگی كشور از اثرات مطلوب سهمیه‌بندی بنزین بر گردشگری سخن می‌گویند. به گفته آنان وضع موجود خانواده‌ها را به سفرهای دسته‌جمعی تشویق می‌كند تا شاید در طولا‌نی مدت نقش آژانس‌های مسافرتی پررنگ‌تر شود. در این میان بخش‌های دیگری از پیكر این صنعت نوپا هم از آنچه نادیده گرفته شدن منافعشان در قانون سهمیه‌بندی بنزین می‌نامند، گلا‌یه دارند.

● جاده‌ها خلوتند

اولین خبر از خلوتی جاده‌های بین‌شهری ۵ روز پس از آغاز سهمیه‌بندی منتشر شد. فرمانده نیروی انتظامی استان تهران، به فارس گفت كه با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین بار ترافیكی جاده‌های منتهی به شمال كاهش یافته است. سردار رضا زارعی همچنین از بررسی‌هایی خبر داد كه نشان از كاهش بار ترافیكی در جاده‌های استان تهران می‌داد: <كاهش بار ترافیكی ناشی از كاهش سفر و تردد در محورهای شمالی است كه با سهمیه‌بندی بنزین مسافرت‌ها مدیریت شده و در یك زمان خاص صورت نمی‌گیرد.>

شهرام آدم‌نژاد مدیركل حمل و نقل كالا‌ و مسافر سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای هم در تاریخ ۱۸ تیرماه، به ایسنا گفت ترافیك جاده‌ها كم شده است؛ <تاثیر سهمیه‌بندی بر حمل و نقل جاده‌ای مثبت بوده و میل مردم به استفاده از حمل و نقل عمومی بیشتر شده است، به‌خصوص در مسیرهای كمتر از ۳۰۰ كیلومتر.> آدم نژاد امیدوار است كه تصادفات جاده‌ای كه سالا‌نه جان نزدیك به ۳۰ هزار نفر را در كشور می‌گیرد كاهش یابند، چون به اعتقاد او در بیشتر تصادفات جاده‌ای خودروهای شخصی دخیل هستند. كسانی كه در كار گردشگری هستند هم خلوتی جاده‌ها را دیده‌اند اما نه خوشحالند و نه ناراحت.

شغل محمد شهداد، راهنمایی گردشگران در آذربایجان است. او كه هر سال مسافران ناآشنا را به مناطق دیدنی می‌برد، می‌گوید كه جاده‌های استان از حدود ۲ هفته پیش كه سهمیه‌بندی آغاز شده است خلوت شده و كمتر در جاده‌ها اتومبیل سواری پیدا می‌شود.

امیر حسین خالقی، مدیر اجرایی كانون گردشگران جوان ایران هم در چند سفری كه بعد از آغاز سهمیه‌بندی به استان اصفهان داشته، بیشتر كامیون و اتوبوس دیده تا اتومبیل سواری: <اگر چندتایی هم سواری دیدم، پلا‌كشان مال همان شهر بود.> خلوتی جاده‌ها، اگر چه برای پلیس خوشحال كننده است اما برای كسانی كه كسب و كارشان از سفر كردن مردم می‌گذرد، دردناك است.

● كسادی گردشگری

<داریم از جیب می‌خوریم.> این را محمدرضا حاجی‌رحیمی مدیر عامل شركت آریان ایساتیس می‌گوید كه چند سالی است تورهای گردشگری میمند را راه انداخته است. او در میمند رستوران دارد و كار اسكان گردشگران را انجام می‌دهد. حاجی رحیمی می‌گوید كه هر سال این موقع، خانواده‌های زیادی از كرمان، سیرجان و رفسنجان به میمند می‌آمدند اما امسال هیچ مهمانی نیامده است.حاجی رحیمی كه مدیر داخلی هتل كاروانسرای یزد هم هست، از خلوتی هتل‌های یزد خبر می‌دهد: <از موقعی كه سهمیه‌بندی شروع شده، تعداد مهمانان هتل هم كم شده، الا‌ن از ۲۲ اتاق هتل فقط دو اتاق پر است در حالی كه پارسال این موقع، حداقل یك سوم اتاق‌ها پر بود.> كم شدن مسافران اما فقط هتلداران را گرفتار نكرده است. محمد شهداد از كسادی كار مردمی می‌گوید كه روزگارشان حداقل در این چند ماه سال از خریدهای مسافران می‌گذرد: <چند روز پیش بازار محلا‌ت بودم، تعجب كردم، قیمت‌ها پایین آمده بود، علت را كه پرسیدم، فروشنده گفت كه دیگر، مسافران نمی‌‌آیند و مجبور است قیمت را ارزان كند تا اموراتش بگذرد.>

خلوتی ناگهانی شمال هم سوپرماركت‌ها، رستوران‌ها و هر صنفی كه هر سال برای تامین مایحتاج مسافران انبارهای خود را پر می‌كنند غافلگیر كرده است. یك هتلدار در رامسر كه علا‌قه‌ای نداشت نامش را بیاوریم، به اعتماد ملی گفت كه انبارها پر مانده، مواد غذایی فروش نرفته و چك‌های كسبه عقب افتاده است. آنها مجبورند دائم با طلبكاران چانه بزنند. به گفته او حتی دیگر از خانواده‌هایی كه جمعه‌ها به باغهای جاده چالوس می‌آمدند هم خبری نیست.

● تناقض میان اظهارات

▪ مسوولا‌ن سازمان میراث فرهنگی و نمایندگان

مسوولا‌ن رده بالا‌ی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اما با جملا‌تی مثبت و امیدواركننده از تاثیرات سهمیه‌بندی بنزین در گردشگری سخن می‌گویند. تاكنون هیچ آماری از آنان درباره كاهش یا افزایش سفرها منتشر نشده فقط معاون گردشگری سازمان، محمدشریف ملك‌زاده گفته است كه كلا‌ً هیچ گزارشی به او نرسیده است. او ۱۳ تیر ماه به ایسنا گفت: <تاكنون گزارشی مبنی بر كاهش سفر درپی سهمیه‌بندی بنزین به سازمان اعلا‌م نشده است.> ‌

بعد از آن آرش كوشا، مشاور سازمان، گفت كه سهمیه‌بندی بنزین فرصت‌های جدیدی درگردشگری ایجاد كرده است. او كاهش سفرهای انفرادی و شخصی را موجب فراهم شدن زمینه گردش دسته‌جمعی و در قالب تورها می‌داند: <حرفه‌ای شدن و برنامه‌ریزی دقیق‌تر در سفر جمعی از دیگر مسائلی است كه با سهمیه‌بندی بنزین ایجاد می‌شود.> سیدطه هاشمی، معاون سازمان میراث فرهنگی هم ۱۸ تیرماه به ایرنا گفت: <سهمیه‌بندی بنزین نه تنها اختلا‌لی در گردشگری ایجاد نكرده بلكه سفر از طریق هواپیما و راه‌آهن را افزایش داده است.> البته او گفت كه درباره این مساله باید چند ماه دیگر قضاوت كرد.

معاون گردشگری سازمان یك بار دیگر هم ۱۶ تیر ماه در این باره اظهار نظر كرد: <سهمیه‌بندی بنزین تاثیری بر سفرهای تفریحی و گردشگری ندارد بلكه تنها از سفرهای غیرضروری می‌كاهد.>

در همان روز، اسفندیار رحیم مشایی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و معاون رئیس‌جمهور هم تقریباً همین را گفت: <در سهمیه‌بندی بنزین با حذف سفرهای غیر ضروری، سهم گردشگری را می‌توان حفظ كرد.> او پیش از این گفته بود كه قصد دارد با اجرای طرح‌هایی چون سفرهای ارزان‌قیمت اثر سهمیه‌بندی بنزین بر سفر را كم كند. ‌

اما چند روز پیش از همه این اظهارنظرها مدیر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان، آمار تازه‌ای از كاهش تعداد مسافران ارائه كرده بود. او در تاریخ ۱۹ تیر ماه به ایسنا گفته است كه سهمیه‌بندی بنزین، مسافرت به این استان را حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد كاهش داده است: <با وجود افزایش سفر به استان گلستان، به‌ویژه ازسوی زائران امام رضا (ع)، سهمیه‌بندی بنزین موجب شده است كه عده‌زیادی از مسافران، سفرهای خود را لغو كنند. به همین دلیل، تردد در مسیرهای مسافرتی استان گلستان نیز با كاهش مشهودی روبه‌رو شده است.> پیش از او هم، عطار، رئیس شورای هماهنگی مراكز اقامتی كشور در نشست این شورا گفته بود كه سهمیه‌بندی بنزین تا ۵۰ درصد تعداد مسافران را كاهش داده است. نمایندگان مجلس هم از كاهش تعداد مسافران خبر می‌دهند. نماینده تفت و میبد دیروز به ایسنا گفت كه سهمیه‌بندی بنزین تاثیر منفی خود را بر صنعت گردشگری گذاشته است. نماینده رشت هم از ركود در مشاغل مرتبط با گردشگری خبر داده است. ایرج ندیمی، عضو فراكسیون گردشگری مجلس هم پیش از اینها گفته بود كه سهمیه‌بندی بنزین حداقل ۷۰ درصد گردشگری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

▪ ماهی‌گیری در بشكه بنزین

از تونل نظرات مسوولا‌ن دولت و نمایندگان مجلس اگر بیرون بیاییم، اصناف و مردم، در هوای آزاد ایستاده‌اند. آنها كه كسب و كارشان به خطر افتاده است مجبورند كاری كنند. آیا سخنان مشاور سازمان میراث فرهنگی و گردشگری كه تصویری روشن از آینده تورها و آژانس‌های مسافرتی و مسافرت‌های دسته‌جمعی می‌دهد به حقیقت خواهد پیوست؟

محمدرضا حاجی رحیمی، كلا‌ً با احتیاط و احترام از قانون سهمیه‌بندی بنزین سخن می‌گوید. انتقاد هم نمی‌كند: <قانون مملكت است، كاری است كه شده> اما امید زیادی به آینده تورها و سفرهای دسته‌جمعی ندارد: <خانواده‌های ایرانی، دوست دارند تنها یا با اقوام نزدیك سفر كنند، سفر با یك اتوبوس سی، چهل نفره از خانواده‌ها و افراد مجرد برای خیلی‌ها جالب نیست.> به نظر او تورها در حد خودشان و در همان مرزهایی كه امروز دارند باقی می‌مانند چون مساله مالی مطرح نیست. مساله فرهنگی، عرفی و اخلا‌قی است.

افشین ایرانپور پزشكی است كه اوقات فراغتش را در سفر می‌گذراند. او كه مدیر یك ان جی اوی گردشگری هم هست به آینده روشن سفرهای دسته‌جمعی خوشبین‌است: <به نظرم در طولا‌نی مدت، مردم مجبور می‌شوند دسته‌جمعی سفر كنند كه خیلی هم خوب است. سفرها حرفه‌ای‌تر می‌شود، آدم‌ها یاد می‌گیرند یكدیگر را تحمل كنند و سفر هم ارزانتر تمام می‌شود.>

امیرحسین خالقی هم می‌گوید: <بد نشده! اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌ها كه دارند از شرایط حسابی سوء استفاده می‌كنند.> اینطور كه اهالی سفر می‌گویند، رانندگان اتوبوس و مینی‌بوس، دارند از تمایل مردم به همین سفرهای گروهی استفاده می‌كنند. قیمت‌ كرایه‌های دربستی افزایش پیدا كرده است. از خالقی قیمت‌ها را پرسیدیم: <ایوكو كه روزی ۶۰ هزار تومان بود الا‌ن شده ۱۰۰ هزار تومان، كرایه اتوبوس‌های قدیمی حدود ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان گرانتر شده، كرایه اتوبوس ولو هم از ۱۷۰ تا ۱۸۰ هزار تومان به ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان رسیده> قیمت‌هایی كه حاجی رحیمی می‌دهد هم همین حدود است. البته در تبریز انگار افزایش قیمت كمتر بوده است.

▪ اكوتوریسم تعطیل شده

این جمله را امیرحسین خالقی گفت. بعد هم حرفش را تكمیل كرد: <اصفهان و شیراز را با اتوبوس می‌شود رفت، اما با اتوبوس و مینی‌بوس نمی‌شود بالا‌ی كوه یا توی دشت و كویر و مرداب و حتی جاده‌های خاكی رفت.> پس اكوتوریسم وابسته به اتومبیل‌های بنزین‌سوز است. سواری دیزل هم در ایران نداریم. تلفن زدیم به اكوتور، نامی كه برای خارجی‌ها و ایرانی‌هایی كه عشق سفر به نقاط بكر میراث طبیعی ایران را دارند آشناست. یكی از تور لیدرها حاضر شد با اعتماد ملی صحبت كند اما خواست كه اسمش را نیاوریم. او گفت تعداد متقاضیان سفر حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد افت داشته است. از طرف دیگر، سفر به مناطقی كه حتی می‌شود با اتوبوس رفت هم صرف نمی‌كند، چون اتوبوس گران شده و هزینه‌ها را از حد معقول بالا‌تر برده است.

قیمت سواری‌ها را هم گرفتیم. كرایه یك پاترول در سال ۸۵ روزی ۱۳۰ هزار تومان بوده است. امسال هم همان است اما راننده، برای هر لیتر بنزین ۴۰۰ تومان روی كرایه می‌كشد. صد تومان هم از جیب خودش می‌گذارد. یعنی مسافران هم باید ۱۳۰ هزار تومان را بدهند و هم به ازای هر لیتر بنزین كه در موتور تشنه پاترول می‌سوزد، ۴۰۰ تومان به راننده بدهند.

حاجی رحیمی می‌گوید كه این هزینه‌ها برای مسافران خارجی رقمی نیست چون تورهای ما بیش از حد ارزان است. ولی خالقی می‌گوید برای خودمان خیلی گران شده و دیگر صرف نمی‌كند. به گفته او تعطیلی اكوتوریسم در ایران مردم روستاهایی را كه با وعده درآمد توریسم از تخریب طبیعت بازداشته شده بودند را باز به جان مناطق حفاظت شده می‌اندازد. اكوتوریست‌ها اما گاهی با اتومبیل خودشان به ایران می‌آیند. امیرحسین خالقی، چند روز پیش از آغاز سهمیه‌بندی، با یك اكوتوریست فرانسوی در همایشی مربوط به اكوتوریسم در اصفهان آشنا شد. این جهانگرد فرانسوی، با اتومبیل خودش همراه همسر و فرزندانش، از دبی به ایران آمده بوده. از شانس بد، ناگهان سهمیه‌بندی آغاز می‌شود و جهانگرد هم با شورلت غول پیكرش وسط خیابان می‌ماند. تلفن‌ها آغاز می‌شود، میراث فرهنگی جوابی نمی‌دهد، معاونان و رئیس فقط ابراز همدردی می‌كنند تا آنكه در استانداری با كلی كاغذ بازی یك نامه جور می‌شود. نامه را به شركت پخش فرآورده‌های نفتی می‌برند، پاسپورت‌ها را چك می‌كنند، چند امضای دیگر و سرانجام جایگاه شركت مركزی باك بنزین را پر می‌كند. به جهانگرد فرانسوی می‌گویند كه به هر شهری برسد باید همین روال را طی كند. او چند روز پیش ایمیلی به دوستان ایرانی‌اش فرستاد و خبر داد كه سالم به خانه رسیده است.

علی قدیمی