شگفتیهای قمر زحل

براساس مقاله ارایه شده درمجله طبیعت مورخ یکم آوریل ۲۰۰۶ , علت بسیاری از رفتارهای عجیب یکی از اقمار زحل به نام انسلادوس , از جمله چشمه های جوشان آب , نوارهای اسرار آمیز معروف به نوارهای ببری”Tiger Strip”و حتی چرخش آن را در وجود جریان فزاینده ای از مایع در اعماق این قمر می توان جستجو کرد

براساس مقاله ارایه شده درمجله طبیعت مورخ یکم آوریل ۲۰۰۶ , علت بسیاری از رفتارهای عجیب یکی از اقمار زحل به نام انسلادوس , از جمله چشمه های جوشان آب , نوارهای اسرار آمیز معروف به نوارهای ببری”Tiger Strip”و حتی چرخش آن را در وجود جریان فزاینده ای از مایع در اعماق این قمر می توان جستجو کرد.

دانشمندان سیاره شناس از زمانی که فضا پیمای ویجر در سه دهه گذشته برای اولین بار از نزدیکی این قمر عبور کرد به این حقیقت پی بردند که گذراندن دوره های منظم انقباض وانبساط در اثر نیروی جاذبه زحل باعث شده است که این نیروی مکانیکی در درون آن تبدیل به انرژی حرارتی شود و جریانات گرمایی را به وجود آورد و در نتیجه انسلادوس را تبدیل به قمری بسیار فعال کند .در حال حاضر”فرانسیس نیمو” از دانشگاه “کالیفرنیا” در سانتاکروز و” رابرت پاپالاردو” از مرکز تحقیقاتی” جت پراپولژن” اعلام کردند امواج حرارتی درون این قمر با ذوب کردن یخ های درون آن و هدایت آن به سطح سیاره موجب بروز رفتارهای عجیبی در سطح آن شده است.

در ژانویه گذشته فضا پیمای کاسینی تصاویری از قمر زحل فرستاد . در این تصاویر افشانه هایی به پهنای پانصد کیلومتر مشاهده می شود . براساس تحقیقات جدید صورت گرفته وجود یخهای گرم در اعماق این سیاره , موجب بروز چشمه های آب و هیدروکربنها در سطح آن می شود

آنان به این نتیجه رسیدند که ممکن است امواج گرمایی با ذوب کردن توده های بزرگ یخ زیر سطح این قمرباعث شوند تا بخشهای ذوب شده نسبت به سایر قسمتها چگالی کمتری پیدا کنند و با راه پیدا کردن به سطح آن موجب شوند تا این قمر در حرکت وضعی خود دچار عدم تعادل شود. در واقع یک کره چرخان زمانی در حرکت وضعی خود به تعادل می رسد که جرم بیشتری در ناحیه استوایی اش قرار گرفته باشد. به همین دلیل زحل در ناحیه استوای خود عریض تر است .اما انسلادوس بجای تغییر شکل احتمالا با یک گردش ۳۰ درجه باعث شده تا جریان مایع در درون قطب جنوب آن قرار گیرد.

از آنجا که هیچ کره چرخانی نظیر سیاره ها و اقمار آنها بدون علت دچار انحراف زاویه ای نمی شود, نیمو و پاپا لاردو سعی کردند تا توضیحی برای این پدیده بیابند که چرا داغ ترین نقطه این سیاره در قطب جنوب آن قرار گرفته است آنهم در حالی که از ابتدا این نقاط داغ در آنجا به وجود نیامده اند برای این کار سعی کردند نتایج حاصل از چرخش را در این قمر مورد بررسی قرار دهند . آنها متوجه شدند آنچه اتفاق می افتد نظیر فشردن یک پرتغال است .دراین حالت قسمت تحتانی آن شکافته می شود و ناحیه استوای آن ترک می خورد. این دو دانشمند چنین وضعیت مشابهی را در انسلادوس مشاهده کردند آنان به این نتیجه رسیدند که وجود چگالی کمتر ماده در قسمت تحتانی این قمر باعث شده تا این قمر دچار تغییر زاویه ای شود و محور چرخش آن به صورت عمودی از قسمتی که کمترین چگالی را دارد بگذرد.

نیمو معتقد است که بهترین راه برای بررسی ویژگیها ی ساختاری هر چیزی آن است که آن را در شرایط عدم تعادل قرار دهیم . وی همچنین معتقد است که میراندا (Miranda)قمراورانوس نیز همانند انسلادوس دارای چشمه های جوشان آب و نقاط داغ می باشد . هنگامی که فضا پیمای کاسینی در چهاردهم جولای ۲۰۰۶ از نزدیکی این قمر عبور کرد ,تصاویری از چشمه های جوشان دی اکسید کربن ,متان و بخار آب را که تا ارتفاع ۱٧٥ کیلومتری به فضا پرتاب می شدند به زمین ارسال کرد . این چشمه ها در قطب جنوب قرار داشتند و در نزد یکی نوارهای ببری مشاهده شده اند. نوار های ببری دره های عمیقی هستند با طول بیش از صد کیلومتر که به موازات یکدیگر قرارگرفته اند و ۲۵ درجه گرمتر از محیط اطراف خود می با شند و در واقع به علت اصطکاک حاصل از حرکت به سمت عقب و جلو درجه حرارتشان افزایش یافته است .

” امی بار” از دانشگاه “واشنگتن” که پیش ازاین تحقیقاتی را در زمینه جریانات مایع در درون قمر مشتری انجام داده است در این باره معتقد است که چرخش انسلادوس پرده از بسیاری ابهامات برمی دارد و بررسی آن فرصت خوبی است تا بتوان فرضییه هایی را که در این زمینه وجود دارد مورد آزمایش قرار داد.

نیمو و پاپالاردو نیز امیدوارند که بتوانند فرضیه هایشان را در سفر بعدی کاسینی به انسلادوس در بهار ۲۰۰۸ مورد آزمایش قرار دهند .