خطرات رشد هورمونی را شوخی نگیرید

متخصصان می گویند افزایش قد از طریق جراحی برای همه توصیه نمی شود و تزریق هورمون رشد هم برای افرادی خاص مجاز است و عوارض دارد

خیلی از ما دوست داریم بدانیم امکان افزایش قد، بعد از رسیدن به سن جوانی و بسته شدن صفحات رشد بدن وجود دارد و اینکه آیا می‌توانیم با روش‌های جراحی، قدمان را بلندتر کنیم؟ بد نیست بدانید پاسخ سوال اول، منفی است. یعنی جز جراحی، هیچ راه علمی دیگری برای بلند کردن قد افراد، بعد از بسته شدن صفحات رشد آنها وجود ندارد و همه تبلیغات غیرواقعی هستند..

در مورد پاسخ سوال دوم هم دکتر شهرام صادقی، متخصص طب فیزیکی نظر جالبی دارند: «معمولا زمانی که بین دو استخوان فرد، یک فاصله معمولی وجود داشته باشد، می‌توان عمل استخوان‌سازی را در این فاصله انجام داد. این مکانیسم، همان مکانیسمی است که در ترمیم شکستگی‌های استخوانی هم انجام و باعث جوش خوردن استخوان‌ها می‌شود. زمانی که شکستگی استخوان پیش می‌آید، متخصصان ارتوپدی، دو سر استخوان شکسته را طی یک عمل جراحی به هم نزدیک می‌کنند تا استخوان از هر دو سمت شکسته، ساخته و ترمیم شود. پزشکان هم با استفاده از همین اصل، می‌توانند عمل افزایش قد را هم انجام بدهند.»

دوست دارید بدانید چطور؟ به این ترتیب که استخوان ران یا ساق را در شرایط بهداشتی و به‌صورت کاملا پزشکی می‌شکنند و فاصله‌ای حدودا نیم‌ میلی‌متری بین استخوان‌ها می‌اندازند. سپس نزدیک به ۲۰ روز، مهلت رشد به استخوان‌ها می‌دهند اما نمی‌گذارند این استخوان‌ها، کاملا به یکدیگر بچسبند. بعد با کمک باز کردن پیچ‌هایی که بیرون تعبیه کرده‌اند، باعث فاصله گرفتن دو سر استخوان‌ها از هم می‌شوند و دوباره حدود ۲۰ روز به رشد استخوان‌ها فرصت می‌دهند و این روند تا رسیدن به افزایش قد مورد نظر پزشک، ادامه می‌یابد.

دکتر صادقی می‌گوید: «افزایش قد با این روش، حدود ۶ ماه تا یک سال طول می‌کشد و نزدیک به ۳ تا ۶ سانتی‌متر افزایش قد هم برای فرد مراجع، ایجاد می‌شود. به‌دلیل سختی این کار و دردسرهایی که بیمار می‌کشد، انجام عمل افزایش قد با روش جراحی به افراد عادی که مشکل خاصی ندارند و فقط از میزان قد خود راضی نیستند، توصیه نمی‌شود.»

دکتر صادقی درباره اینکه این روش درمانی برای بلند کردن قد، بیشتر برای چه کسانی مفید است، می‌گوید: «این روش درمانی و علمی،‌ بیشتر برای کسانی مناسب است که مثلا در جنگ، ترکش خورده‌اند و قسمتی از استخوان‌های پایشان از بین رفته است. درواقع، پزشکان با روش جراحی سعی می‌کنند قد این فرد را به‌حالت اولیه‌اش برگردانند و افزایش قد جدیدی ایجاد نمی‌کنند.»

زمانی که فردی بخواهد با روش جراحی، قدش را بلندتر از حد طبیعی و ذاتی‌اش کند، عصب سیاتیک یا رگ‌هایش هم در طول فاصله دادن و بلند کردن استخوان‌ها در طول یک‌ سال، کشیده می‌شوند ولی نمی‌تواند به‌اندازه کافی خودش را با این افزایش قد، وفق دهد. یعنی افزایش قد با روش جراحی، بیشتر برای کسانی که قبلا قد استخوان‌های پای آنها تا یک حد خاصی بلند بوده و بعدها به دلیل تصادف و مشکلات این‌چنینی، کوتاه‌تر شده، مفید است.

● هورمون رشد عارضه دارد

یکی از تبلیغاتی که همواره برای بلندتر کردن قد افراد، مطرح بوده و هست، استفاده از روش‌هایی مانند هورمون‌درمانی است، اما آیا استفاده از این روش محدودیت سنی دارد؟ و آیا هورمون‌درمانی به تمام افراد توصیه می‌شود؟ دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی، فوق تخصص غدد و متابولیسم و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در اینباره می‌گوید: «هورمون رشد تزریقی، برگرفته از هورمون رشد انسانی است که توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود. این دارو توسط مهندسی ژنتیک ساخته می‌شود. البته قبلا این هورمون را از طریق هیپوفیز حیوانات تولید می‌کردند و استفاده از آن هم بدون عارضه نبود اما این روزها که مهندسان ژنتیک، هورمون رشد را از هیپوفیز انسانی تولید می‌کنند، عارضه استفاده از آن هم بسیار کمتر شده است».

آمپول‌های هورمون رشد برای کسانی تجویز می‌شوند که روند رشد آنها با کاهش و اختلال همراه است و از کوتاهی قد هم رنج می‌برند. دکتر مهاجر معتقد است: «استفاده از هورمون رشد در افرادی که رشد طبیعی دارند و هورمون رشد آنها به‌صورت و اندازه طبیعی ترشح می‌شود، فایده چندانی ندارد، توصیه نمی‌شود و ممکن است همراه با عوارضی هم باشد».

به‌طور کلی، تا زمانی که صفحه رشد افراد مبتلا به کوتاهی قد و آنهایی که دچار کمبود هورمون رشد در زمان بلوغ یا قبل از آن هستند، بسته نشده باشد، می‌توان از تاثیر تزریق هورمون رشد با نظر و تجویز پزشک برای افزایش قد آنها استفاده کرد. «کمبود هورمون رشد افراد براساس منحنی رشد آنها که متخصصان غدد استفاده می‌کنند، تشخیص داده می‌شود. یعنی اگر صفحه رشد فردی که قدش خیلی پایین‌تر از حد طبیعی منحنی رشدش قرار دارد، باز باشد، تست تحریکی هورمون رشد برای بیمار درخواست می‌شود. در صورت عدم افزایش هورمون رشد، امکان استفاده از هورمون‌های رشد با نظر متخصصان غدد، محتمل خواهد بود. در نهایت اینکه هورمون رشد، ماده بی‌عارضه‌ای نیست که هر فردی بخواهد برای افزایش قد خود به‌صورت خودسرانه و بدون نظر پزشک از آن استفاده کند.»

● شما توی ذهن تان کوتاهید یا بلند؟

دکتر علی باغبانیان

روانپزشک، دانشیار دانشگاه

مهم‌ترین بحثی که در مورد بلندی و کوتاهی قد مطرح است، به برداشت و احساس خود فرد نسبت به قدش برمی‌گردد. دکتر علی باغبانیان، روان‌پزشک در این باره می‌گوید: «ما اصطلاحی با عنوان تصویر بدنی در علم روان‌پزشکی داریم و منظور از آن، این است که هر فرد در ذهن خودش، چه تصویری از اندام خود تصور بکند. این تصویر، می‌تواند حس چاق، لاغر، بلند یا کوتاه بودن را به فرد القا کند و باعث شود احساس زیبایی داشته یا نداشته باشد. این در حالی است که چنین تصاویری می‌توانند باتوجه به تلقین اطرافیان یا تجربه‌های فرد که از دوران کودکی با او همراه بوده‌اند،‌ شکل گرفته باشند و واقعیت بیرونی هم نداشته باشند». یعنی شما ممکن است فقط از نظر خودتان کوتاه یا چاق باشید و به نظر سایر افراد، خیلی هم معمولی بیایید و خیلی‌ها هم شما را به‌خاطر فیزیک و ظاهر طبیعی‌تان دوست داشته باشند یا زیبا بدانند. اصلا زیبایی، یک مساله نسبی است و نمی‌توان استانداردی کلی برای آن در نظر گرفت. بنابراین، هیچ‌وقت فکر نکنید بلند بودن، لاغر بودن، داشتن چشم‌های رنگی، موهای پر یا انگشتان کشیده برای همه جذاب و ملاک زیبایی است.

● همت بلند عامل موفقیت است؛ نه قد بلند

«گاهی حس خودکم‌بینی، به دلیل کوتاه بودن قد و جثه، سراغ افرادی با قد کوتاه می‌آید و فکر می‌کنند از نظر زیبایی یا توانایی‌های جسمانی، کوچک‌تر و کمتر از بقیه هستند. کاهش اعتماد به نفس، گوشه‌گیری و افسردگی می‌توانند جزو عوارض کوتاه بودن قد باشند و بیشتر ‌سراغ کوتاه‌قدها بیایند». چرا؟ به دلیل همان تصویر بدنی‌ای که راجع‌ به آن بحث کردیم. دکتر باغبانیان یک توصیه مهم به اطرافیان افرادی که قدشان کوتاه‌تر از آنها است، دارد: «هیچ‌گاه فردی را به‌خاطر کوتاه بودن قدش، سرزنش یا تحقیر نکنید. قد ما آدم‌ها، دست خودمان نیست که بتوانیم آن را بکشیم و بلند کنیم بنابراین، هیچ‌کس نباید خودش را به‌دلیل مسائلی که نقشی در ایجادش نداشته است سرزنش کند یا به دیگران اجازه دهد با حرف‌هایشان در مورد این مساله، او را ناراحت کنند.»

● بلند قدها راحت تر شغل پیدا می کنند اما...

از نظر علمی،‌ معیاری برای کوتاهی قد وجود ندارد. معمولا این اصطلاح برای افراد زیر یک متر، استفاده می‌شود. افراد بالای یک متر از نظر علمی، کوتاه‌قد محسوب نمی‌شوند اما طرز فکر افراد جامعه، موضوع دیگری است و به‌همین دلیل براساس نتایج مطالعات تفاوت‌هایی میان افراد کوتاه و بلندقد در زمینه‌های فردی و اجتماعی وجود دارد. دکتر باغبانیان، این تفاوت‌ها را چنین بیان می‌کند:‌ «افراد بلندقد در مقایسه با افراد کوتاه‌قد، ساده‌تر می‌توانند شغلی برای خودشان پیدا کنند و معمولا مدیران و مسوولان اداره‌های مختلف به دلیل افکار اشتباه خود، افراد بلندقد را بیشتر پذیرش می‌کنند (این مساله در مورد آقایان، بیشتر از خانم‌ها اتفاق می‌افتد). این در حالی است که کوتاه‌ترها پیشرفت بیشتری در کارهای خود دارند. آقایان،‌ توجه بیشتری به داشتن قد بلند دارند چون بلندی قد را نشانه قدرت می‌دانند. خانم‌ها ترجیح می‌دهند چندان بلند هم نباشند تا در انتخاب همسر مناسب، دچار مشکلات ظاهری نشوند. گاهی افراد بلندقد، اعتماد به‌نفس بیشتری هم نسبت به کوتاه‌قدها دارند. معمولا بلندها، برونگراتر و کوتاه‌ها، درونگراتر هستند. با این حال، بلندها در مقایسه با کوتاه‌‌ها، در مواجهه با مشکلات، زودتر و بیشتر دچار استرس و اضطراب می‌شوند اما مطمئن باشید هیچ تفاوتی از نظر ضریب هوشی بین بلندقدها و کوتاه‌قدها وجود ندارد».

دکتر شهرام صادقی

متخصص طب فیزیکی