بساط خاموشی ها چه زمانی برچیده می شود

ماه مهر برای ما یادآور بسیاری از رویدادهاست مدرسه, بوی پاییز, شلوغی خیابان ها و اما مهر امسال وقایع دیگر را نیز برای مان تداعی می کند گاهی وعده هایی از نظرمان گذر می کند که در هاله ای از ابهام به سر می برند

ماه مهر برای ما یادآور بسیاری از رویدادهاست؛ مدرسه، بوی پاییز، شلوغی خیابان‌ها و... اما مهر امسال وقایع دیگر را نیز برای‌مان تداعی می‌کند. گاهی وعده‌هایی از نظرمان گذر می‌کند که در هاله‌ای از ابهام به سر می‌برند.

کمی عقب‌تر برویم؛ تیر، مرداد، شهریور و گرمای تابستان و خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده و غیر برنامه‌ریزی‌شده، به یاد آن زمان که می‌افتیم، وعده‌ها در ذهنمان پررنگ‌تر می‌شود.

عقب‌تر برویم؛ اردیبهشت و خرداد و خاموشی‌های گاه و بی گاه آن زمان هم هنوز خاطرمان است. وعده‌ اتمام این خاموشی‌ها را که جامه عمل به خود نپوشید نیز از یاد نبرده‌ایم.

وزارت نیرو بارها پیش از تابستان تاکید کرده بود که هیچ برنامه‌ای برای خاموشی‌ها نداریم و با بهره‌مندی از مدیریت منابع آب و بهره‌وری موثر از نیروگاه‌های حرارتی سهمیه‌بندی نخواهیم داشت. اما این وعده در حالی به دست فراموشی سپرده شد که برنامه‌ خاموشی‌هایی که از آن به عنوان احتمالی یاد می‌شد، از ابتدای تابستان توسط شرکت توزیع نیروی برق کشور اعلام و خاموشی‌ها اعمال شد.

پیش از پایان تابستان و زمانی که انتظار می‌رفت خاموشی‌ها با توجه به کاهش تدریجی دما رنگ باخته و بساطش را از روی زندگی مردم جمع کند، نیز وزیر نیرو وعده داد که تا ۱۰ مهر ماه خاموشی‌ها به طور کامل برطرف می‌شود. این در حالی است که به تازگی از زبان وی گفته شده که وضعیت تامین برق در نیمه دوم سال جاری به وضعیت بارندگی‌ها بستگی دارد. از آن سو خاموشی‌های احتمالی نیمه دوم سال نیز مطرح و توجیه می‌شود.

عباس علی آبادی ـ معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی ـ در اولین نشست خبری‌اش از اعمال خاموشی‌ها در پاییز خبر داد و گفت که تعمیر نیروگاه‌های حرارتی از عوامل خاموشی‌های آینده است که در تابستان به علت در مدار نبودن نیروگاه‌های برق‌آبی، کار کرده‌اند و نتوانسته‌ایم برای تعمیر و بازسازی آن‌ها اقدامی انجام دهیم؛ لذا در فصل پاییز مجبور به این تغییرات هستیم تا در تابستان آینده با مشکل روبه‌رو نشویم.

از طرف دیگر رسول زرگرـ معاون سابق وزیر نیرو در امور آب و آبفا ـ از قبل اظهار کرده که حتی با فرض نرمال بودن پاییز سال ۱۳۸۷ به علت کم شدن ۳۰ تا ۴۰ درصدی روان آب‌ها باز هم با مشکل کم آبی مواجه خواهیم بود.

بنابراین این سوال به وجود می‌آید که رویای "پایانی برای خاموشی‌های برنامه‌ریزی" به این زودی‌ها محقق می‌شود؟ البته نباید از نظر دور داشت که خاموشی‌های پاییز بسیار کمتر از تابستان بوده، به طوری که علیرغم اعلام برنامه خاموشی احتمالی در هفته‌های اخیر میزان تحقق این برنامه به شدت سیر نزولی داشته است؛ به طوری که طبق اعلام شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ، در هفته گذشته فقط در یک نوبت آن هم در سطح بسیار محدود و زمان کم خاموشی اتفاق افتاد.

ضمن این‌که نباید از نظر دور داشت که مردم نیز با توجه به شرایط به‌وجود آمده، همکاری بهتری در کاهش مصرف برق داشتند؛ به طوری که طبق اعلام، با توجه به نیاز مصرف برق و کمبود تولید برق ناشی از خشکسالی، پیش‌بینی می‌شد به طور متوسط تعداد ۱۸۲ مورد خاموشی به هر مشترک در تابستان امسال اعمال شود که با همکاری همشهریان تهرانی به طور متوسط فقط ۳۴ مورد خاموشی برای هر مشترک رخ داد.

● چرا وعده‌های داده شده محقق نمی‌شود؟

به نظر می‌رسد که برخی وعده‌ها از قبل هم مشخص است که احتمال عملی شدن‌شان بسیار کم است. علاوه بر این‌ به تازگی وزیر نیرو گفته که در حال حاضر نرخ خاموشی‌ها در شرایط آرامی است و تا چند روز آینده این وضعیت مطلوب‌تر نیز خواهد شد.

ولی سوال کارشناسان و دست‌اندرکاران امر این است که آیا در این وعده‌ها دیدگاه کارشناسان و صاحبنظران لحاظ شده است و یا این‌که این وعده‌های مقطعی فقط برای کاسته شدن فشارها صورت می‌پذیرد؟

اگر فرض کنیم اظهارات علی‌آبادی درباره‌ تعمیرات نیروگاه‌ها و زرگر دربار‌ه‌ی برخورد درباره با کم‌آبی، دلایل کافی برای خاموشی‌های آینده باشند، آیا هنگامی که این وعده به مردم داده شد، مسوولان امر نمی‌دانستند که نیروگاه‌های حرارتی در پاییز به تعمیر نیاز دارند و یا نمی‌دانستند که در سال آینده نیز همچنان با معضل خشکسالی دست به گریبان هستیم؟

طبق گفته فعالان و کارشناسان این صنعت، مسوولان امر می‌گویند که بدون همکاری مردم اتمام خاموشی‌ها امکان ندارد. درست است که باید درست مصرف کردن، صرفه جویی وهمکاری ملی را سرلوحه‌ قرار داد، ولی آیا صحیح است که برای تامین برق کشور نگاهمان به صرفه‌جویی مشترکان باشد و یا به قول برخی مسوولان، چشم به دعای باران و نزول برکات آسمانی داشته باشیم!؟

ازسوی دیگر این سوال مطرح است که هرچند کشورمان رتبه‌ اول تولید اسمی برق منطقه و مقام ۱۷ جهان را داراست، ولی آیا این رتبه به تنهایی برای کشور می‌تواند یک حسن به حساب آید؟

با نگاهی دقیق‌تر به صنعت برق کشور در مقایسه با صنعت برق کشورهای با وسعت مشابه و کشورهای پیشرفته می‌توان دریافت که این مقدار تولید هرچند که در نگاه اول می‌تواند برای ما حسن به حساب ‌آید، ولی این که با تولید سالانه ۱۷۰ گیگاوات ساعت نتوانیم حتی برق مورد نیاز داخل کشور را تامین کنیم، باید در نحوه مدیریت مصرف تجدیدنظر شود.

اگرچه ایران کشوری وسیعی است و تامین برق آن مشکل‌تر، ولی همین وسعت زیاد پتانسیل‌هایی را همانند استفاده بیش‌تر از انرژی‌های نو در اختیارمان قرار داده که اگر از آن‌ها به طور درست بهره‌برداری شود، دیگر با مشکلات کمبود انرژی مواجه نخواهیم بود و فراموش نکنیم که همین وسعت‌ها و پتانسیل‌هاست که باعث شده ایران از نظر تولید دارای رتبه‌ یک در منطقه باشد.

البته به گفته وزیر نیرو نیروگاه‌های در دست ساخت وزارت نیرو تا پایان دولت نهم وارد وارد مدار می‌شود و در نیمه دوم سال جاری نیز نیروگاه‌های چابهار، اردبیل و خرمشهر به بهره‌برداری خواهد رسید که با وارد مدار شدن دیگر نیروگاه‌های در دست ساخت، ۳ هزار مگاوات برق سال آینده وارد مدار می‌شود.

ذکر این آمار نیز ضروری است که رشد ظرفیت نصب شده‌ نیروگاهی کشور در سازمان توسعه‌ برق ایران در فاصله سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۳ به طور متوسط ۹.۶ درصد و در سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ به طور متوسط ۳.۴ درصد بوده که این افزایش ظرفیت در سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳ به ۸.۲ درصد رسید. این در حالی است که روند مورد اشاره در فاصله‌ سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷ به ۱۱ درصد رسیده است. حال با رشد ۷ درصدی در ظرفیت‌سازی نیروگاه‌ها، باید تا پایان چشم انداز ۲۰ ساله، ظرفیت شبکه‌ی برق کشور به ۱۵۹ هزار مگاوات برسد که مقدار بسیار زیادی است. اما از سوی دیگر با توجه به داشتن رتبه‌های برتر در داشتن ظرفیت تولید برق، ولی با درصد بالایی اتلاف نیز در شبکه برق مواجه هستیم؛ به طوری که طبق گفته حجت ـ مدیر عامل شرکت مدیریت شبکه برق - این رقم در در مرحله انتقال و توزیع برق به ۱۹.۷۸ درصد می‌رسد. این در حالی است که حد معمول اتلاف انرژی الکتریکی در دنیا حدود ۸ درصد است و البته یکی از مهم‌ترین عوامل آن مربوط به فرسودگی شبکه و تجهیزات است. از سوی دیگر انشعابات غیرمجاز نیز که به‌ویژه در استان‌های جنوبی کشور رواج بیش‌تری دارد، مشکل دیگری است که به طور قطع حل آن می‌تواند حداقل گره کوچکی از این کلاف را باز کند. البته گویا در این باره قرار است اقداماتی انجام شود و طبق گفته وزیر نیرو تا پایان سال آینده تمامی این انشعابات جمع‌آوری خواهد شد.

حال سوالی که مطرح می‌شود، این است که هرچند با کاهش دمای هوا و در مدار رفتن دوباره تعدادی از نیروگاه‌ها تا حدی وضعت تامین برق مطلوب‌تر و خاموشی‌ها کمتر خواهد شد، ولی در این باره آیا نباید اقدام اساسی برای مواجهه با شرایط خاص همانند امسال تدارک دیده شود تا اگر با خشکسالی یا بروز مشکل در سوخت‌های فسیلی روبه‌رو شدیم، آمادگی تامین مطلوب برق را داشته باشیم؟