کدام چسب زخم بهتر است

پرسشی از دکتر مجتبی امیری متخصص پوست و مو

چشمتان روز بد نبیند. چند روز پیش مشغول خرد کردن کلم بودم که کناره چاقو به انگشتم گرفت و برید. فورا دست از کار کشیدم. دستم را شستم و یک دستمال کاغذی روی آن گذاشتم تا خونش بند بیاید...

از آنجا که میهمان داشتم، هنوز خیلی از کارهایم باقی‌مانده بود. ناچارا دنبال چسب‌زخم گشتم تا روی زخمم را ببندم. چند روز پیش داخل مترو از دخترکی یک بسته چسب‌زخم خریده بودم. خوشحال یکی از آنها را جدا کردم و کاغذش را کندم و چسب را دقیقا روی زخمم چسباندم و به باقی‌ کارهایم رسیدم. اوضاع خوب پیش می‌رفت. میهمان‌ها رفتند و آخر شب احساس کردم چسب‌زخم که پی شست‌وشوها خیس خورده بود برایم ناراحت‌کننده است. آن را باز کردم تا کمی زخمم هوا بخورد اما این تازه اول ماجرا بود. فکر کنم نسبت به چسب‌زخم آلرژی داشتم چون طول شب مدام انگشتم دچار خارش می‌شد و صبح قرمز و متورم شده بود و زیر پوستم پر از دانه‌های ریز شده بود. این تجربه بد، انگیزه‌ای شد تا در رابطه با چسب‌زخم گفت‌وگویی با دکتر مجتبی امیری، متخصص پوست و مو انجام دهم.

▪ حین خرید یا استفاده از چسب‌زخم باید به چه نکاتی توجه کنیم؟

- مهم‌ترین مساله‌ این است که چسب‌زخم استریل باشد. چسب‌زخم‌ها یک لایه محافظ دارند که معمولا پارچه‌ای است و جلوی خفه شدن پوست و مرطوب شدن زیاد آن را می‌گیرد. به عبارتی چسب‌زخم باید توانایی گرفتن رطوبت از پوست و تبادل هوا را داشته باشد. نکته مهم‌تر اینکه درون آن مواد آلرژی‌زا و تحریک‌کننده پوست به کار نرفته باشد. چسب برای زخم کار بخیه را انجام می‌دهد. یعنی دو لبه زخم را کنار هم قرار می‌دهد و باعث می‌شود زخم خود به خود ترمیم شود.

▪ چسب‌زخم‌های مختلفی در بازار موجود است. انواع پارچه‌ای، نایلونی و حتی گیاهی، کدام نوع مناسب‌تر است؟

- این موضوع سیلقه‌ای است. چسب‌زخم‌های نایلونی طی شست‌‌وشو خیس نمی‌شود و دوام آن بیشتر است. چسب‌های پارچه‌ای با شست‌وشو خیس می‌شوند و خود خیسی برای زخم مضر است. بهترین نوع چسب‌زخم نوعی است که لایه‌ زیرین آن‌که با پوست در تماس است، پارچه‌ای باشد تا زخم را خشک نگه دارد و لایه خارجی نایلونی باشد تا در اثر تماس با آب سریع خیس نشود. در غیر این صورت یا فرد مجبور است مرتبا چسب را تعویض کند یا اگر خیسی باقی بماند سبب متورم شدن لایه شاخی پوست می‌شود.

▪ چسب‌زخم‌هایی که با عنوان چسب‌زخم آلوئه‌ورا یا جلبک دریایی به فروش می‌رسد، می‌تواند در بهبود بهتر زخم موثر باشد؟

- خیر. ترکیبات گیاهی نقش چندانی در بهبود ندارد. شما به هر وسیله‌ای بتوانید ۲۴ ساعت زخم را لب به لب نگه دارید، پروسه ترمیم به شکل طبیعی اتفاق می‌افتد.

▪ استفاده نابه‌جا از چسب‌زخم به‌طور نمونه برای بستن زخم‌های عمیق چه مشکلی پیش می‌آورد؟

- بعد از ۶ ماه اسکار و جوشگاه زخم قابل‌‌مشاهده است.

▪ از آنجا بفهمیم یک چسب‌زخم آلرژی‌زا است؟ آیا برچسب خاصی روی آن وجود دارد؟

- آلرژی یعنی واکنشی که بدن افراد به مواد خارجی می‌دهد. یک مقدار از این آلرژی به دلیل ایراد چسب‌هاست و به این دلیل بروز می‌کند که در چسب از مواد آلرژی‌زا استفاده شده، یک مقدار هم به خود فرد مربوط می‌شود. بهتر است چسب‌زخم حتما از داروخانه‌های معتبر تهیه شود. چسب‌زخم‌هایی که دوره‌گردها می‌فروشند کمی ناخالصی دارند و شانس ابتلا به آلرژی را در افراد بالا می‌برند. افرادی هم که مستعد ابتلا به آلرژی هستند بهتر است از چسب‌های ضدآلرژی استفاده کنند. این چسب‌ها از کاغذ‌های خاصی تهیه شده و مواد آنها کاملا استاندارد است و با عنوان چسب ضدحساسیت به فروش می‌رسند.

▪ باند سفیدی که داخل چسب است از مواد خاصی تشکیل شده است؟

- بله. بیشتر از زینک است. در ضمن جذب‌‌کننده خوب رطوبت است و به ترمیم کمک می‌کند. حتما باید این باند سفید روی زخم قرار بگیرد تا نوار چسب مستقیما روی زخم قرار نگیرد.

▪ آقای دکتر! زخم‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

- وقتی از زخم پوست صحبت می‌کنیم یعنی قوام و دوام طبیعی پوست به وسیله یک شی تیز یا غیرتیز از بین رفته است. پوست از لایه‌های مختلفی ایجاد شده، لایه سطحی اپیدرم، لایه داخلی درم و لایه تحتانی چربی زیر پوست است. ضایعاتی که اپیدرم را از بین می‌برند به خراش‌های پوستی معروف‌اند و به خون‌ریزی ختم نمی‌شوند. این ضایعه‌ها به شرطی که مراقبت کنیم تا عفونت نکنند یا با مواد حساسیت‌زا تماس پیدا نکنند، خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کنند و عارضه‌ای ندارند. ولی ضایعاتی که به خون‌ریزی ختم می‌شوند ۲ دسته‌اند، یا سطحی‌اند و درم را تنها تخریب کرده‌اند یا عمیق هستند یا با وسایل برنده غیرتمیز ایجاد شده‌اند. در مورد زخم‌های سطحی؛ اگر با یک وسیله ما لبه‌های زخم را به هم وصل کنیم و شرایط استریل باشد، زخم بهبود پیدا می‌کند و جای آن باقی نمی‌ماند. در مورد زخم‌های عمیق ریسک عفونت وجود دارد و خیلی مهم است که به وسیله سرم نمکی تمیز شسته شوند و اگر عمیق است و در نواحی تحت‌ فشار قرار دارد، لازم است بخیه شود تا کمترین اسکار را به جا بگذارد.

▪ برای چه نوع زخم‌هایی می‌توان از چسب زخم استفاده کرد؟

- چسب زخم برای زخم‌های تمیز و سطحی کاربرد دارد.

سمیه مقصودعلی