خانه ای برای زندگی و نمایش

روزگاری كه هنرپیشگی در نظر افكار عمومی مردم طهران همردیف مسخرگی و دلقك بازی به شمار می رفت, نخستین جرقه های این هنر, زیرخاكستر باور عمومی مردم می جهید و می درخشید و دوباره به خاموشی می نشست در این شرایط و باوجود تلاش هایی كه برای بالا بردن سطح تئاتر صورت می گرفت, اغلب دست اندركاران و تعیین كنندگان خطوط محوری برنامه های تئاتر ترجیح می دادند كه این عرصه را به خارجیان بسپارند و خود بر كنار از هر زهرخند و متلك فرجام كار را انتظار بكشند

با این حساب در چنین حال وهوایی، پیش دستی برای شروع حركت تئاتر در تهران، آنهم از سوی جمعیت ارامنه، حائز اهمیت تلقی می شود. ارمنیان تهران نخستین بار در سال ۱۲۹۵ ه. ق، در محله ارمنیان، جایی حوالی دروازه قزوین قدیم نمایشنامه ای اجرا كردند. در آن روزگار تهران جایی به نام تالار نمایش نداشت. یكی از ارمنیان به نام ماناس آبر، خانه خود را كه اتاق های وسیعی داشت در اختیار گروه تئاتر قرار داد. گروه تئاتر ابتدا نمایشنامهاوستا بدروس و پس از آن دو گرسنه را روی صحنه برد. ازطرفی، یكی دیگر از ارمنیان شیفته تئاتر، به نام هوسپ تاتووسیان خیاط باشی، خانه ای در محله ارمنیان به گروه تئاتر واگذار كرد و نمایشنامه شوشاینگ یا دختر آسیابان را روی صحنه برد، ا ما دو سال بعد یعنی سال ۱۲۹۷ ه.ق بازارچه معیرمیدان وحدت اسلامی شاهد تاسیس مدرسه هایگازیان بود. این برنامه اما اتفاق به حساب نمی آمد. آنچه محل توجه بود به راه افتادن سالن تئاتر همجوار مدرسه بود كه موجب شد ارمنیان تهران صاحب سالن تئاتر شوند و این تاریخ در حافظه تاریخ تهران ثبت شود.

یكی از موسسان انجمن دوستداران تئاتر

حركت آغاز شده بود و چنان پیش رفت كه یك سال بعد انجمن دوستداران تئاتر شكل گرفت و یكی از موسسان آن هارویتون ماردیروسیان بود كه در ردیف نخستین كارگردانان و نقش آفرینان تئاتر ارمنیان قلمداد می شود. او بیش از ۲۵ سال با انجمن همكاری و نمایشنامه های بسیاری را كارگردانی كرد. داستان روند رشد و ارتقای سطح هنر نمایش در تهران حكایتی طولانی است، اما برای حسن ختام این یادداشت بد نیست اشاره كنیم به تاریخ تولد نخستین تئاتر دولتی تهران. سال ۱۳۰۳ ه .ق در بخش شرقی مدرسه دارالفنون اولین سالن نمایش تهران ساخته شد و مزین الدوله، وزیر علوم ناصری، كریم شیره ای و اسماعیل بزاز و دیگران برای ناصرالدین شاه نمایشنامه هایی اجرا می كردند.